Μια Συνειδητοποιημένη Κοινωνία - Η μόνη απάντηση στην Κλιματική Κρίση

Του Τάσου Νικολάου

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει όλες τις περιοχές του κόσμου. Οι πολικοί πάγοι λιώνουν, και η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει. Σε ορισμένες περιοχές, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι έντονες βροχοπτώσεις γίνονται όλο και πιο συχνά, ενώ άλλες περιοχές υποφέρουν από έντονους καύσωνες και σοβαρή ξηρασία. Πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, διαφορετικά αυτές οι επιπτώσεις θα ενταθούν.

Λόγω της κλιματικής αλλαγής, πολλές ευρωπαϊκές περιοχές βιώνουν ήδη αύξηση στη συχνότητα, την ένταση και τη διάρκεια των ξηρασιών. Η ξηρασία αναφέρεται στην ασυνήθιστη και προσωρινή έλλειψη νερού, αποτέλεσμα της μειωμένης βροχόπτωσης και της αυξημένης εξάτμισης του νερού (λόγω υψηλότερων θερμοκρασιών). Διαφέρει από την έλλειψη νερού, που είναι η μόνιμη ανεπάρκεια γλυκού νερού όλο τον χρόνο, εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης των υδάτινων πόρων.

Οι ξηρασία συχνά προκαλεί δευτερεύουσες επιπτώσεις, όπως ζημίες στη γεωργία, τη δασοκομία, τις υδάτινες προμήθειες, τη βιοποικιλότητα, ακόμα και στις υποδομές μεταφορών. Μειώνει τη στάθμη των ποταμών και των υπόγειων υδάτων, εμποδίζει την ανάπτυξη των δέντρων και των καλλιεργειών, αυξάνει τις προσβολές από παράσιτα και τροφοδοτεί τις δασικές πυρκαγιές.

Στην Ευρώπη, οι περισσότερες από τις ετήσιες ζημίες που ανέρχονται περίπου σε 9 δισεκατομμύρια ευρώ εξαιτίας της ξηρασίας επηρεάζουν τη γεωργία, τον ενεργειακό τομέα και τη δημόσια υδροδότηση. Οι ακραία ξηρασία είναι πιο συχνή στην Ευρώπη, και οι ζημίες που προκαλούνται επίσης αυξάνονται. Εάν η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί κατά 3°C, η συχνότητα των ξηρασιών αναμένεται να διπλασιαστεί, και οι οικονομικές ζημίες από την ξηρασία στην Ευρώπη θα μπορούσε να ανέλθει σε 40 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, με τη Μεσόγειο να υποφέρει περισσότερο. Οι πιο συχνές και έντονες ξηρασίες θα επεκτείνουν και θα εντείνουν την περίοδο των πυρκαγιών, ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου. Η κλιματική αλλαγή επεκτείνει επίσης τις περιοχές που διατρέχουν κίνδυνο πυρκαγιών. Περιοχές που δεν είναι σήμερα επιρρεπείς στις πυρκαγιές ενδέχεται να γίνουν ζώνες υψηλού κινδύνου.

Εάν το δημογραφικό πρόβλημα είναι μια από τις "ωρολογιακές βόμβες" της Ελλάδας, η κλιματική κρίση σίγουρα είναι η άλλη. Αν πέρυσι ο άμεσος κίνδυνος ήταν οι μεγάλες πυρκαγιές, φέτος είναι η μεγάλη λειψυδρία που πλήττει ήδη την Ελλάδα. Μείωση βροχών, διάβρωση ακτογραμμής από άνοδο της θάλασσας, πλημμύρες, προελαύνουσα ερημοποίηση περιοχών σε  Ρόδο, Κυκλάδες, Αν. Αιγαίο και Ν. Κρήτη, αλλά και το λεκανοπέδιο Αττικής όπου έχουν μειωθεί σε ανησυχητικό βαθμό οι βασικές πηγές υδροδότησης. Η πρώτη έκθεση εκτίμησης του κλιματικού κινδύνου στην Ευρώπη που πραγματοποίησε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (European Environment Agency), αναφέρεται σε ραγδαία επιδείνωση όσων ήδη ζουν σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας. Το απαισιόδοξο σενάριο προβλέπει ότι θα στερέψουν τα αρδευτικά κανάλια και οι γεωτρήσεις, καθώς και οι υδροφόροι ορίζοντες, ενώ θα έχει ακόμη περισσότερο αντίκτυπο στην αγροτική παραγωγή, από την οποία έχει ήδη επηρεαστεί σημαντικά αυτή της Θεσσαλίας. Η κλιματική κρίση επηρεάζει και το χρέος της Ελλάδας. Χώρες με υψηλό λόγο χρέους προς ΑΕΠ διατρέχουν τον κίνδυνο να δουν το χρέος τους να μεγαλώνει. Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ακόμη διαθέσει κονδύλια για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, παρόλο που βάζει την Ελλάδα πολύ ψηλά στη λίστα των χωρών που εκπέμπουν SOS για την κλιματική αλλαγή, με αυξανόμενα προβλήματα λειψυδρίας και με ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια χρέη στον κόσμο.

Σύμφωνα με την έρευνα της Τράπεζας της Ελλάδος, με τίτλο "Οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα", η ενίσχυση της ξηρασίας, λόγω της μείωσης των βροχοπτώσεων και της συχνότητας ημερών με βροχή, σε συνδυασμό με την άνοδο της θερμοκρασίας, αναμένεται να οδηγήσει το κλίμα της χώρας προς μεγαλύτερη ξηρασία. Ως αποτέλεσμα, περίπου το 40% της Ελλάδας, κυρίως τα ανατολικά και νότια τμήματα, κινδυνεύει να ερημοποιηθεί μέχρι το τέλος του αιώνα, εάν δεν ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Πρόσφατα έχουν εντατικοποιηθεί οι συζητήσεις για την ορθή διαχείριση των υδάτινων πόρων, με έμφαση στη χρήση προηγμένων τεχνολογιών για την παρακολούθηση και τη διαχείριση του νερού. Αυτές οι τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό διαρροών, την αποτελεσματικότερη κατανομή του νερού, την ακριβή πρόβλεψη των αναγκών και την αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών νερού, όπως τα ανακυκλωμένα ύδατα.

Οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες διαδραματίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την ατζέντα βιώσιμων λύσεων. Η κυβέρνηση πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην ανάπτυξη και την επιβολή ολοκληρωμένων πολιτικών για το νερό, που να καλύπτουν τόσο τις άμεσες ανάγκες όσο και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα. Φυσικά, οι εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού μπορούν να εκπαιδεύσουν τους πολίτες σχετικά με τη σημασία της εξοικονόμησης νερού και να προωθήσουν πρακτικές όπως η συλλογή βρόχινου νερού και η ανακύκλωση νερού. Απλά μέτρα, όπως η διόρθωση διαρροών και η χρήση συσκευών που εξοικονομούν νερό στα νοικοκυριά, μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο.

Δεδομένου ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η διασφάλιση της επάρκειας των υδάτινων πόρων δεν είναι αποκλειστική ευθύνη της κυβέρνησης και των πολιτών, απαιτείται συλλογική δράση και από τις επιχειρήσεις. Η υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών που καταναλώνουν λιγότερο νερό κατά τη διαδικασία παραγωγής, η εφαρμογή τεχνικών παρεμβάσεων και η εστίαση σε πρωτοβουλίες εκπαίδευσης, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου το νερό είναι ανεπαρκές, αποτελούν παραδείγματα αποτελεσματικών λύσεων για την αντιμετώπιση αυτού του κρίσιμου ζητήματος.

Η κλιματική κρίση και η ξηρασία, που επιδεινώνονται από την έλλειψη επαρκών αποθεμάτων νερού, αποτελούν σοβαρή απειλή τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον, επηρεάζοντας την οικονομία, το περιβάλλον και την καθημερινή ζωή. Η αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης απαιτεί συνειδητές επιλογές και μια ολοκληρωμένη, συνεργατική προσέγγιση που περιλαμβάνει υπεύθυνη διαχείριση των υδάτινων πόρων, προσπάθειες διατήρησής τους, μεταρρυθμίσεις και ενεργή συμμετοχή από όλους τους τομείς της κοινωνίας.

Αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης και λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα, είναι δυνατόν να διασφαλιστεί το υδάτινο μέλλον της Ελλάδας, και να εξασφαλιστεί ένα ανθεκτικό και βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές. Στο τέλος, η ευθύνη για την προστασία και τη διατήρηση των υδάτινων πόρων και την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης ανήκει σε καθέναν και καθεμία από εμάς.

*Ο Τάσος Νικολάου είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Net Zero Analytics

*Η Net Zero Analytics υποστηρίζει τις επιχειρήσεις στην προετοιμασία τους σε στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης και συμμόρφωσης τους με περιβαλλοντικές και κλιματικές διατάξεις για την επίτευξη των στόχων κλιματικής ουδετερότητας. Οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν συμβουλευτική υποστήριξη για την εκπλήρωση των διατάξεων της οδηγίας CSRD, δημιουργία εκθέσεων βιώσιμης ανάπτυξης, αξιολογήσεις κλιματικού κινδύνου και EU Taxonomy disclosures, στοχοθεσία βάσει SBTi, κα.