Ν/Μ με κίνητρα για Συγχώνευση ή Εξαγορά: Θα φέρει την Επιχειρηματική Αναγέννηση που υπόσχεται;

Του Νάσου Γαβαλά

Επιτέλους μια καλή είδηση και μια κυβερνητική πρωτοβουλία που ξεχωρίζει σε αυτή τη δεύτερη αμήχανη περίοδο διακυβέρνησης. Τον Σεπτέμβριο θα κατατεθεί προς ψήφιση το βελτιωμένο νομοσχέδιο που θα δίνει κίνητρα σε επιχειρήσεις για συγχωνεύσεις και εξαγορές.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Μια υγιής επιχείρηση θα έχει πλέον περισσότερα κίνητρα να εξαγοράσει μια μικρότερη, γεγονός που θα την οδηγήσει σε μεγέθυνση, μείωση λειτουργικού κόστους και, τελικά, ανάπτυξη. Έτσι, θα γίνει πιο ανταγωνιστική τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, βελτιώνοντας τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της και προσφέροντας ποιοτικότερες θέσεις εργασίας. Τα ίδια οφέλη ισχύουν και για τις συγχωνεύσεις.

Ωστόσο, στην πράξη υπάρχουν δύο μεγάλα προβλήματα. Χωρίς να έχω καμία μαντική ικανότητα αλλά ούτε και απαισιοδοξία, εκτιμώ ότι δεν θα έχει την επιτυχία που ελπίζουν και αυτή τη φορά. Εξηγώ.
Πρώτον, όταν περίπου το 90% των επιχειρήσεων απασχολεί λιγότερους από 5 υπαλλήλους – και 2 στις 3 δεν έχουν καν προσωπικό – δεν έχει άρτια οργανωτική δομή και ούτε αποτελεσματική διάρθρωση και λειτουργία, καταλαβαίνουμε ότι είναι ελάχιστες οι επιχειρήσεις που πληρούν τα κριτήρια για εξαγορά ή συγχώνευση. Αυτό από μόνο του καθιστά το εγχείρημα εξαιρετικά πολύπλοκο.

Δεύτερον, η λογική των επιχειρηματιών, λόγω του μικρού μεγέθους των επιχειρήσεων, δεν είναι στραμμένη στην ανάπτυξη. Ποτέ δεν προετοιμάζουν την επιχείρησή τους για εξαγορά ή συγχώνευση. Πώς θα γίνει αυτό όταν τα λογιστικά τους πρέπει να είναι σε απόλυτη τάξη; Πώς θα αποτιμηθεί η αξία μιας επιχείρησης όταν επικρατεί η λογική "να κάνω αγορές για να μην φορολογηθώ στο κέρδος"; Μια επιχείρηση που θέλει να εξαγοράσει μια άλλη πρέπει να είναι προετοιμασμένη για τη δημιουργική λογιστική που θα συναντήσει, και ο έλεγχος (due diligence) θα συνοδεύεται από πολλά σχόλια και αστερίσκους. 

Δεν θα αναλύσουμε τους λόγους πίσω από αυτές τις πρακτικές, τουλάχιστον όχι μέχρι να κατανοήσουν οι κυβερνήσεις ότι το φορολογικό σύστημα στην Ελλάδα είναι τόσο χαοτικό και δυσλειτουργικό που όλοι βγαίνουν χαμένοι. Έτοιμες λύσεις από το εξωτερικό υπάρχουν (π.χ. Κύπρος, Ρουμανία). Ας αναλάβει κάποιος την πολιτική ευθύνη να κατευθύνει τη χώρα προς μια πιο ορθή φορολογική κατεύθυνση και ας δούμε τι αποτέλεσμα θα έχει αυτό στην ελληνική οικονομία και εν τέλει στην κοινωνία.

Έχουμε λοιπόν τη δημιουργική λογιστική που αποτρέπει κάθε προσπάθεια συγχώνευσης, με τη λογική του ποιος θα πάρει την ευθύνη για τις "αμαρτίες" της άλλης επιχείρησης. Άρα, πρακτικά μας μένει μόνο η εξαγορά. Οι περιπτώσεις συγχωνεύσεων αισίως θα παραμείνουν στις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, που έχουν την οργανωτική και λογιστική υποδομή για κάτι τέτοιο.  Στις μικρότερες εταιρείες όμως η αποτίμηση της αξίας της επιχείρησης πρέπει να είναι συμφέρουσα και για τις δύο πλευρές, κάτι που δεν είναι εύκολο όταν δεν βασίζονται σε δεδομένα. Επιπλέον παρατηρούμε ότι υπάρχει σημαντική έλλειψη σε εταιρείες που κάνουν αυτή τη δουλειά, δηλαδή αναλαμβάνουν να βρουν αξιόπιστες εταιρείες και να προετοιμάσουν το έδαφος για την πιθανότητα πώλησης. Αξίζει να δούμε πόσο αποδοτικά λειτουργούν τέτοιες αμερικανικές εταιρείες (business brokerage-τυπικά εταιρείες που ασχολούνται με εξαγορές και συγχωνεύσεις με αποτιμήσεις έως $5εκ., -μάλλον ένας κοινός μέσος όρος για τα ελληνική δεδομένα) για να αρχίσουν να δημιουργούνται σταδιακά και στην Ελλάδα. 

Το πιο δύσκολο κομμάτι θα είναι να πείσεις τον μικροεπιχειρηματία ότι είναι προς το συμφέρον του να πουλήσει στον ανταγωνιστή του και να του εξηγήσεις ότι υπάρχουν διάφορες λύσεις αφού το κάνει. Μπορεί να πάρει τα χρήματα και να ξεκινήσει μια άλλη (μη ανταγωνιστική) επιχείρηση. Μπορεί να εργαστεί με έναν καλό μισθό στην εταιρεία που αγόρασε τη δική του και να συνεισφέρει στην ανάπτυξη. Ή μπορεί να αποσυρθεί και να κάνει τα ταξίδια που πάντα ονειρευόταν. Άπειρες δυνατότητες, αρκεί να του παρουσιαστούν σωστά.

Από την άλλη πλευρά, τα οφέλη για μια επιχείρηση που εξαγοράζει μια άλλη είναι σημαντικά, αν μπορέσει να αξιοποιήσει στο έπακρο όλες τις παραμέτρους. Το γεγονός ότι τώρα έχει και την υποστήριξη του κράτους (κυρίως την ευκολότερη πρόσβαση σε φτηνό δανεισμό από ΕΣΠΑ και ταμείο ανάπτυξης παρά την φοροαπαλλαγή) δίνει επιπλέον ώθηση για να τολμήσει αυτό το δύσκολο εγχείρημα.

Είναι, όμως, αυτά τα κίνητρα αρκετά για να κινητοποιήσουν τις υφιστάμενες υγιείς μεσαίες επιχειρήσεις να εξαγοράσουν άλλες μικρότερες; Φοβάμαι ότι όσο ισχυρά και αν είναι, είναι δύσκολο να αλλάξεις το DNA του επιχειρείν στην Ελλάδα, χωρίς πρώτα να αναζητήσεις τους λόγους που αυτό διαμορφώθηκε έτσι και σταδιακά να το αλλάξεις.

Άρα πρέπει να επιστρέψουμε σε αυτό που πάντα κάναμε; Όχι απαραίτητα, γιατί αυτός ο δρόμος δεν οδηγεί πουθενά. Οι περισσότερες μικρές επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να φυτοζωούν, και για πολλές θα παρθεί η γενναία και σωστή απόφαση να κλείσουν.

Αυτό που θα μπορούσε να κάνει μία κυβέρνηση που "το βλέπει να έρχεται" είναι πιθανόν να εκπαιδεύσει όλους τους επιχειρηματίες στα οφέλη που θα κομίσουν πρωτίστως οι ίδιοι από τέτοιες κινήσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι για να κατανοήσει κανείς τι σημαίνει στην πράξη το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών, χρειάζεται μεταδιδακτορικό στη μακροοικονομία.

Ας συσταθεί μια μικρή και ικανή ομάδα που θα αναλάβει να τρέξει αυτό το project, ενημερώνοντας και εκπαιδεύοντας τους ενδιαφερόμενους, προτείνοντας λύσεις, διευκολύνοντας τη διαδικασία και αφαιρώντας εμπόδια. Αυτό πρέπει να γίνει στην πράξη, και όχι να επωμιστούν πάλι οι λογιστές αυτό το βάρος, καθώς είναι φυσικό ότι δεν μπορούν να αξιοποιήσουν σωστά τα οφέλη.

Ίσως τότε, να καταφέρουμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας και να δούμε την επιχείρησή μας ως ένα περιουσιακό στοιχείο που αξίζει να προετοιμαστεί για πώληση. Η στιγμή της πώλησης θα πρέπει να είναι το αποκορύφωμα της επιχειρηματικής μας πορείας, αποφέροντας το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος που έχουμε επιτύχει ποτέ. Ταυτόχρονα, οι φιλόδοξοι αγοραστές θα μπορούν να κάνουν την πιο έξυπνη κίνηση ανάπτυξης, εξαγοράζοντας επιχειρήσεις με προοπτικές, αντί να μοχθούν για τα επιθυμητά αποτελέσματα που μπορεί να έχουν με την πάροδο του χρόνου. Αρκεί όλες οι πλευρές να καταλάβουν ότι η δυαδική νοοτροπία του "win-win or no deal" είναι ο μόνος δρόμος και να το εφαρμόσουν στην πράξη. 

Ο Νάσος Γαβαλάς είναι επιχειρηματίας και πρόεδρος του Συνδέσμου εταιρειών βραχυχρόνιας μίσθωσης ακινήτων - STAMA Greece