Αντιτουρισμός: Μια άκρως επικίνδυνη μόδα!

Του Γιώργου Κιαγιά

Ένας φίλος μου ανέβασε στο Facebook ένα σκίτσο που δείχνει έναν ηλικιωμένο Έλληνα να πίνει τον καφέ του σε ένα καφενείο, από πάνω του ο σερβιτόρος του λέει: <<Σήκω, για να καθίσουν τουρίστες !>>. Εκατοντάδες τα like κάτω από την ανάρτηση. Ο αντιτουρισμός, όπως και ο αντιερμπιενμπισμός, είναι στη μόδα, σε βαθμό υστερίας. Μόνο λίγοι αντιλαμβάνονται πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η μόδα. Ένας από αυτούς ένας άλλος φίλος μου, που απάντησε κάτω από την ανάρτηση: <<Η μόνη σημαντική πηγή εσόδων που έχει μείνει στην χώρα μας είναι ο τουρισμός. Ας τον καταστρέψουμε κι αυτόν, όπως καταστρέψαμε και κλείσαμε χιλιάδες βιοτεχνίες και παραγωγικές επενδύσεις σε όλη την χώρα, τα προηγούμενα χρόνια... Έτσι θα μείνουν αρκετές καρέκλες άδειες στα φραπεδάδικα, (τρεις με τέσσερις στον καθένα) για να πίνει με άνεση ο Νεοέλληνας τον καφέ του!!! >>.

Ίσως η ανησυχία για υπερτουρισμό να είναι σε νησάκια όπως η Σαντορίνη σε έναν βαθμό δικαιολογημένη. Λέω σε έναν βαθμό, γιατί η Σαντορίνη είναι ένας από του πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο και οι κάτοικοι της ζουν, σχεδόν αποκλειστικά, από τον τουρισμό. Χωρίς τουρισμό, στην Σαντορίνη θα ζούσαν μόνο λίγοι συνταξιούχοι και ελάχιστοι νέοι που θα άρμεγαν κατσίκες. Οι κάτοικοι της Σαντορίνης που εργάζονται στον τουριστικό τομέα σίγουρα δεν ενοχλούνται από τον μεγάλο αριθμό τουριστών. Για τους λίγους υπόλοιπους δεν έχει αισθητή διαφορά αν περνούν κάθε μέρα 20000 ή 10000 τουρίστες έξω από το σπίτι τους. Για να αισθάνονται οι λίγοι ηλικιωμένοι κάτοικοι ωραία, θα έπρεπε να καταργηθεί ο τουρισμός στην Σαντορίνη. Το θέλει κανείς αυτό; Θέλει κανείς η Ελλάδα να γυρίσει στην δεκαετία του '60 για να είναι πάλι ρομαντική; Τότε η Ελλάδα ήταν ρομαντική και οι μισοί Έλληνες στα εργοστάσια της Γερμανίας.

Όταν όμως οι τουρίστες στην Σαντορίνη συνωστίζονται σε βαθμό που δεν μπορούν πια να απολαύσουν την επίσκεψη τους στο νησί, θα πρέπει να γίνουν σκέψεις για το πως θα μπορεί να μειωθεί κάπως ο αριθμός των καθημερινών επισκεπτών, αλλά και αυτό με μεγάλη προσοχή και βήμα βήμα.

Στη Σαντορίνη και σε λίγα άλλα μικρά νησιά μάλλον υπάρχει πρόβλημα υπερτουρισμού, ως εκεί όμως, στην υπόλοιπη Ελλάδα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Και όμως παντού συγχέουν τον μεγάλο αριθμό τουριστών με υπερτουρισμό, ο μεγάλος αριθμός τουριστών όμως είναι ζωτικής σημασίας για την χώρα μας και τους ανθρώπους της.

Ο αντιτουρισμός είναι μια μόδα. Μόδα σημαίνει: Ακολουθώ για να είμαι όπως τους άλλους, κάνω ό,τι κάνουν οι άλλοι, πιστεύω αυτό που πιστεύουν οι άλλοι, χωρίς να το εξετάσω αφού για να το κάνουν και να το πιστεύουν οι πολλοί, πρέπει να είναι καλό και σωστό. Με αυτή τη λογική καταστρέφουν νέα παιδιά για όλη τους τη ζωή το σώμα τους γεμίζοντας το με τατουάζ.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για την εξάπλωση της επικίνδυνης μόδας του αντιτουρισμού είναι τα Χανιά, η πόλη μου.

Στην παλιά πόλη των Χανίων, ως το τέλος της δεκαετίας του '80 τα περισσότερα σπίτια ήταν σε άθλια κατάσταση ή ήταν ήδη χαλάσματα. Μόνιμους κάτοικους είχε η παλιά πόλη, από τότε, λίγους. Και αυτοί ήταν οι περισσότεροι ηλικιωμένοι. Νέοι άνθρωποι με τις οικογένειες τους δεν ήθελαν να μένουν στα παλιά και σκοτεινά σπιτάκια της παλιάς πόλης. Έτσι δεν υπήρχε κάποιος λόγος οι ιδιοκτήτες των σπιτιών να επενδύσουν στην ανακαίνιση ή την ανακατασκευή των σπιτιών. Η ολική κατάρρευση της παλιάς πόλης ήταν πολύ πιθανή.

Από το τέλος του '80 και μετά ο τουρισμός στα Χανιά αυξανόταν ραγδαία, όπως σε όλη την Ευρώπη, λόγω τον όλο και πιο φτηνών πτήσεων. Οι ιδιοκτήτες σπιτιών στην παλιά πόλη άρχισαν να επενδύουν στην ανακατασκευή των σπιτιών τους, για να τα ενοικιάσουν με ψηλό ενοίκιο σε τουριστικά μαγαζιά (ταβέρνες, καφέ, εστιατόρια, πώληση αναμνηστικών, και άλλα), ή για να τα κάνουν οι ίδιοι πανσιόν ή ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Έτσι, ως το 2010 περίπου, τα ισόγεια στις ακτές του ενετικού λιμανιού και στα σοκάκια πίσω από αυτές είχαν σωθεί από την κατάρρευση, και επίσης μερικοί πιο πάνω όροφοι που έγιναν τουριστικά καταλύματα. Υπήρχαν όμως ακόμα πολλές γειτονιές χωρίς τουριστικά μαγαζιά, εκεί η αποσύνθεση και κατάρρευση των χτιρίων συνεχιζόταν.

Το 2012 έφτασαν τα Airbnb στα Χανιά, μέσα σε λίγα χρόνια αυτά έσωσαν όλα αυτά που ο τουρισμός δεν είχε σώσει ως τότε.

Και όμως, βλέπουμε στα Χανιά πορεία με πανό <<Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά 30 χρόνια τουρισμός και Airbnb >>.

Καθημερινά γίνεται στις τοπικές εφημερίδες λόγος για υπερτουρισμό στα Χανιά.

Στο Δημοτικό Συμβούλιο παρατάξεις ζητούν πλαφόν στον τουρισμό (και μόνο που το γράφω μου προκαλεί αγανάκτηση και κατάθλιψη, η ανθρώπινη αφέλεια σε όλο της το τρομακτικό μεγαλείο).

Ακούμε πως ο τουρισμός εκτόπισε τους μόνιμους κάτοικους και πως κάνει την ζωή μαρτύριο σε αυτούς που ακόμα μένουν στην παλιά πόλη.

Το υπαρξιακής σημασίας υπεργεγονός πως ο τουρισμός έσωσε την παλιά πόλη από την ολική καταστροφή και πως η παλιά πόλη το ανταποδίδει με θέσεις εργασίας και με προσέλκυση τουριστών από όλο τον κόσμο, εξασφαλίζοντας έτσι για όλους τους Χανιώτες μια οικονομικά σχετικά άνετη ζωή, περνάει κάτω από τα ραντάρ απαρατήρητο.

Στα Χανιά έρχονται πολλοί τουρίστες Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο, και τότε τους βλέπεις μαζικά μόνο σε συγκεκριμένα μέρη της παλιάς πόλης, κυρίως στο λιμάνι, από τις 7 ως τις 10 το βράδυ, μετά γυρίζουν στα ξενοδοχεία τους.

Μάιο και Σεπτέμβριο έχουμε αρκετούς τουρίστες, αλλά όχι τρελούς αριθμούς.

Τον υπόλοιπο χρόνο τα Χανιά είναι μια βαρετή επαρχιακή πόλη χωρίς ζωή. Τα πολλά καφέ και μπαρ ανοίγουν μόνο Παρασκευή και Σάββατο, αρκετά δεν ανοίγουν καθόλου. Οι λίγοι μόνιμοι κάτοικοι της παλιάς πόλης έχουν την παλιά πόλη για 7 μήνες δική τους. Τους γκρινιάρηδες όλης της πόλης -που ενοχλούνται γιατί με τον, κατ΄ αυτούς, υπερτουρισμό δεν μπορούν να κινηθούν ελεύθερα στην παλιά πόλη- αυτούς τους 7 μήνες, όπως και σε όλους τους άλλους, σπάνια τους βλέπεις να περπατούν στην παλιά πόλη.

<<Οι τουρίστες εκτοπίζουν τους ντόπιους>>. Και όμως, ακριβώς το αντίθετο ισχύει! Οι Χανιώτες έχουν μείνει στα Χανιά επειδή ο τουρισμός τους δίνει εδώ δουλειά για να ζήσουν, αλλιώς τουλάχιστον οι μισοί θα είχαν φύγει στο εξωτερικό, όπως η μητέρα μου και εγώ την δεκαετία του '60, και αυτοί που θα έμεναν θα ζούσαν μια φτωχή ζωή, πολύ πιο φτωχή από την ζωή που ζουν σήμερα, και δεν θα τους βοηθούσε το γεγονός πως τα ενοίκια χωρίς τουρισμό θα ήταν πιο χαμηλά. Αρχές του '60 ήμουν στα Χανιά παιδί πέντε ετών και έκλαιγα και ζητούσα από τη μητέρα μου να μου πάρει ένα παστέλι, δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί δεν το έκανε, πενήντα χρόνια αργότερα μου το εξήγησε: <<Με ρώτησες ποτέ αν είχα τα λεφτά να σου το πάρω;>>. Σήμερα στα Χανιά οι άνθρωποι τρώνε με 18 μασέλες και το μόνο πρόβλημα που έχουν με το φαγητό είναι πως αυτό παχαίνει. Τη διαφορά από το τότε στο σήμερα την έφερε ο τουρισμός, και τίποτε άλλο.

Το φαινόμενο είναι γνωστό: Όταν οι άνθρωποι ξεχνούν, ή απλά δεν καταλαβαίνουν, σε τι οφείλεται η καλοζωία τους, αρχίζουν να πριονίζουν το κλαδί πάνω στο οποίο κάθονται. Το ίδιο συμβαίνει και με την στάση τους απέναντι σε Ευρώπη και Δημοκρατία. Θεωρούν ό,τι καλό τους συμβαίνει δεδομένο και αυτονόητο, σαν τη θάλασσα και τα βουνά. Βλέπουν μόνο το τίμημα και πιστεύουν πως θα τα είχαν όλα και χωρίς αυτό.

Ο τουρισμός στην Ελλάδα πήγαινε πολύ καλά και ήταν ένα σημαντικό δίχτυ ασφαλείας για όλους μας, ξέραμε πως όσο υπάρχει τουρισμός δεν χανόμαστε. Τώρα αρχίζουμε να τον ξηλώνουμε. Δεν θέλουμε κρουαζιερόπλοια, <<φέρνουν μόνο ψίχουλα στα ταμεία μας>>, λέει η επικίνδυνη στην ασχετοσύνη της Όλγας Κεφαλογιάννη. Δεν θέλουμε Airbnb, αν και αυτά φέρνουν όλο τον νέο κόσμο, το μέλλον του τουρισμού μας*, στην Ελλάδα. Δεν θέλουμε πολλούς απλούς τουρίστες αλλά λίγους ποιοτικούς**, περισσότερα λεφτά με λιγότερη δουλειά δηλαδή.

Με λίγα λόγια: Η αδυναμία ορθολογικής ανάγνωσης της πραγματικότητας (κοινώς: βλακεία) πολλών συμπολιτών μας, και κάποιον πολιτικών μας, πιθανό να γκρεμίσει ό,τι για δεκαετίες χτίζαμε: Το θαύμα του ελληνικού τουρισμού.

Και να καταστραφούν έτσι οι ζωές όλων μας.

*Σχετικό άρθρο μου: Πόλεμος κατά των Airbnb: Αιτίες και πιθανές συνέπειες | Capital

** Σχετικό άρθρο μου, του 2018: Ο μύθος του "ποιοτικού” τουρισμού - Χανιώτικα Νέα (haniotika-nea.gr)

*Ο Γιώργος Κιαγιάς είναι  Έλληνας πολίτης και (ακόμα) ιδιοκτήτης Airbnb