Μύρισε Αναθεώρηση του Συντάγματος

Του Λέανδρου Ρακιντζή

Η κυβέρνηση, πριν από αρκετό χρόνο, αλλά και πρόσφατα, έχει εξαγγείλει την πρόθεση της για την έναρξη της αναθεώρησης του Συντάγματος από την παρούσα Βουλή, που μπορεί να αρχίσει μόλις περάσει πενταετία από την προηγούμενη αναθεώρηση, δηλαδή από τις αρχές του 2025, ώστε η επόμενη Βουλή, που θα εκλεγεί το 2027 να είναι αναθεωρητική. Σύμφωνα με το άρθρο 110 του Συντάγματος, κατά τη διαδικασία και με τις πλειοψηφίες που προβλέπονται από αυτό, μπορεί να αποφασισθεί από την Ολομέλεια της Βουλής η αναθεώρηση των διατάξεων που σύμφωνα με το Σ. μπορούν να αναθεωρηθούν.

Φυσικά, για την αναθεώρηση  κάθε άρθρου απαιτούνται αυξημένες πλειοψηφίες είτε στην πρώτη φάση είτε στη δεύτερη αυτής, που είναι ζήτημα πολιτικών συγκυριών και συναινέσεων, δηλαδή μελλοντικών και αβέβαιων γεγονότων. Σαφώς η αναθεώρηση του άρθρου 16 Σ. για την ιδιωτική εκπαίδευση μετά την ψήφιση του νόμου για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχει εξασφαλίσει την πλήρη πολιτική κάλυψη σχεδόν από όλες τις πολιτικές παρατάξεις.

Φαίνεται, ότι η κυβέρνηση προτίθεται να ζητήσει την αναθεώρηση των άρθρων: Α)16, για την ιδιωτική εκπαίδευση, Β) 24, για τη προστασία  του περιβάλλοντος, Γ) 25, για τα δικαιώματα του ανθρώπου και το κοινωνικό κράτος, Δ) 78 και 79 για τη φορολογία και τη δημοσιονομική διαχείριση του Κράτους, χωρίς όμως να αποκλείεται  η αναθεώρηση και άλλων άρθρων. Άλλωστε η κυβέρνηση εξάγγειλε την πρόθεση της σε γενικές γραμμές, χωρίς να έχει εξειδικεύσει τις νέες ρυθμίσεις. Εξάλλου με την αναθεώρηση των συνταγματικών προβλέψεων θεσπίζονται νέοι εκτελεστικοί νόμοι αυτών, που υλοποιούν τις νέες προβλέψεις και σε κάθε περίπτωση τις προσδιορίζουν.

Πιστεύω ότι, μετά το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών, η Κυβέρνηση θα επισπεύσει την αναθεωρητική διαδικασία, γιατί αφενός διατηρεί τις πολιτικές δυνάμεις τουλάχιστον για να επιτύχει την πρώτη φάση της διαδικασίας, αφετέρου με την αναθεώρηση κάποιων άρθρων του Σ. θα δυνηθεί να υλοποιήσει τους στόχους του νεοφιλελεύθερου  προγράμματος της, ιδίως για την προστασία του περιβάλλοντος.

Φυσικά δεν είμαι ειδήμων για  να προτείνω στην κυβέρνηση ποιες συνταγματικές διατάξεις πρέπει να αναθεωρηθούν, ούτε καν για τις διατάξεις του Ε’ τμήματος του Σ. που αφορά τη "δικαστική εξουσία" και μόνο για αυτές, που επιτρέπεται η αναθεώρηση τους.  Τα άρθρα 87επ Σ. ρυθμίζουν και κατοχυρώνουν πλήρως τη δικαστική ανεξαρτησία και το αυτοδιοίκητο της δικαστικής εξουσίας. Στο θεωρητικά τέλειο αυτό σύστημα υπάρχουν κάποια γκρίζα σημεία, για τα οποία έχουν διατυπωθεί αιτιάσεις ότι διευκολύνουν στην πράξη κάποιες παρεμβάσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, όπως είναι η επιλογή της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων, που γίνεται με πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου μετά διαδικασία ενώπιον επιτροπής της Βουλής και εισήγηση του Υπουργού Δικαιοσύνης.

Το ζήτημα αυτό τέθηκε κυρίως μετά την πτώση της Χούντας, λόγω της συμμετοχής δικαστών σε αυτή, αλλά παρά την έντονη παραφιλολογία με δημόσιες συζητήσεις, άρθρα, συνέδρια, δεν τέθηκε ποτέ προς συζήτηση από καμιά πολιτική παράταξη σε όλες τις μέχρι τώρα αναθεωρήσεις του Σ. και κατά τα φαινόμενα ούτε πρόκειται να τεθεί, γιατί κάθε κυβέρνηση επιθυμεί φιλική προς αυτή Δικαιοσύνη, που νομίζει ότι το επιτυγχάνει με την επιλογή της ηγεσίας της. 

Με νομοθετικές ρυθμίσεις επιχειρείται μια αναβάθμιση της Δικαιοσύνης τόσο κατά την ταχύτητα απονομής όσο κατά την ποιότητα του παραγομένου δικαστικού έργου. Για να επιτευχθεί όμως αυτό απαιτείται έλεγχος και αξιολόγηση του δικαστή βάση των εκθέσεων επιθεωρήσεως, που συντάσσονται σε ετήσια βάση από τον επιθεωρητή αρεοπαγίτη σύμφωνα με το άρθρο 87παρ.3 Σ.

Για να σχηματίσει γνώμη ο επιθεωρητής αρκείται στη μελέτη κάποιων δικαστικών αποφάσεων που τέθηκαν υπόψη  του. Τα ανώτερα δικαστήρια, που κατόπιν ασκήσεως  ενδίκου μέσου επιλαμβάνονται της υπόθεσης, μπορούν να σχηματίσουν κρίση για τις ικανότητες του δικαστή και να τον αξιολογήσουν σχετικά και με αντικειμενικά κριτήρια παράλληλα με την τακτική επιθεώρηση. Προς τούτο απαιτείται κατά την προσεχή συνταγματική αναθεώρηση η προσθήκη στο άρθρο 87παρ.3 Σ της διάταξης: "Η επιθεώρηση των δικαστών ασκείται και από δικαστικούς σχηματισμούς, όπως ο νόμος ορίζει". Για τη ρύθμιση αυτή οι δικαστές και οι δικαστικές ενώσεις αντιδρούν με την αιτιολογία, ότι έτσι αστυνομεύονται οι δικαστές.

* Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.