Η αποφόρτιση των δικαστηρίων

Του Λέανδρου Ρακιντζή

Όλοι μιλάμε για τη βραδύτητα απονομής της Δικαιοσύνης και οι μη επαΐοντες εννοούν την ποινική δικαιοσύνη, αλλά το ίδιο πρόβλημα με διαφοροποιήσεις αντιμετωπίζουν σχεδόν όλοι οι κλάδοι της (ποινική-πολιτική-διοικητική –ΣτΕ) με την παρατήρηση όμως ότι η κατάσταση είναι χειρότερη στο Κέντρο απ’ ό,τι στην Περιφέρεια,  όπου η δικαιοσύνη αποδίδεται σε προβλεπτό χρόνο.

Τα προβλήματα της δικαιοσύνης,  τα  αίτια,  αλλά κυρίως οι λύσεις των προβλημάτων έχουν κατά επανάληψη αναλυθεί σε άρθρα,  συνέδρια,  πολιτικές δηλώσεις και είναι σε όλους γνωστά, ενδεικτικά : Λ.Ρακιντζής : Capital 24-12-20 – Οι μεταρρυθμίσεις στη  δικαιοσύνη και η έκθεση Πισσαρίδη- 28-2-22-Μήπως επέστη ο χρόνος να ασχοληθούμε σοβαρά με τη δικαιοσύνη- 12-4-22 –Μαρτύρων μαρτύρια στα δικαστήρια- 16-7-22 –Είναι η ψηφιακή δικαιοσύνη πανάκεια; 23-10-23-Η δικαιοσύνη είναι ο μεγάλος ασθενής.

Κοινός παράγων για τη λύση των προβλημάτων σε όλους τους κλάδους της Δικαιοσύνης είναι  η αλλαγή της νοοτροπίας όχι μόνο των δικαστών, αλλά και όσων συμπράττουν (δικηγόροι, δικαστικοί γραμματείς) στην απονομή της, με την έννοια να αντιληφθούν ότι προέχει το δημόσιο συμφέρον και όχι τα συνδικαλιστικά μικροσυμφέροντα.

Στα πινάκια των ποινικών δικαστηρίων κατόπιν και της αποχής των δικηγόρων από τα καθήκοντα τους έχει σωρευθεί ένας τεράστιος όγκος εκκρεμών υποθέσεων,  που εκδικάζονται στα όρια της παραγραφής και πολλές τελικά παραγράφονται. Η μόνη λύση είναι η επέκταση της λειτουργίας των ποινικών ακροατηρίων επί δίωρο, για την οποία γραμματείς και δικηγόροι έχουν χαράξει κόκκινες γραμμές. Επίσης, ενώ πρωταγωνιστής της ποινικής δίκης είναι ο κατηγορούμενος και η απολογία του  είναι απαραίτητη για την ανεύρεση της ουσιαστικής αλήθειας,  συνήθως απουσιάζει και το δικαστήριο αρκείται στο αφήγημα του δικηγόρου. Συνεπώς, πρέπει να καταργηθεί η διάταξη του άρθρου 340παρ3 ΚΠΔ που το επιτρέπει.

Με το ν.5090/2024 καταργήθηκαν τα Ειρηνοδικεία, που ενοποιήθηκαν με τα Πρωτοδικεία με μεταφορά σε αυτά των αρμοδιοτήτων τους και οι Ειρηνοδίκες μετατάγηκαν στο κλάδο των Πρωτοδικών(Λ.Ρακιντζής Capital 29-1-24- Αποχαιρέτα τα Ειρηνοδικεία που χάνεις). Στις αρμοδιότητες των  πολιτικών  δικαστηρίων,  κυρίως των Ειρηνοδικείων, περιέχονται και διάφορες δικαστικές, όχι όμως κατά αντιδικία αρμοδιότητες για τη διενέργεια δικαστικών πράξεων και διαδικασιών απαραίτητων για την οικονομική και κοινωνική ζωή του πολίτη και της χώρας,  που απαιτούν την απασχόληση δικαστών σε βάρος της κυρίας δικαστικής τους εργασίας. Στο παράπλευρο αυτό τομέα έχει δημιουργηθεί συμφόρηση,  όπως π.χ. η διαθήκη δημοσιεύεται μετά πάροδο πολλών μηνών από την κατάθεση της,  γεγονός που δημιουργεί  πολλά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα.

Για την αντιμετώπιση του παραπάνω προβλήματος εκδόθηκε ο ν.5095/24. Σκοπός του νόμου αυτού είναι η αποφόρτιση των δικαστηρίων από διαδικασίες που μπορούν με πρόσφορο τρόπο να διενεργηθούν από δικηγόρους μέσω της μεταφοράς ύλης από τα δικαστήρια με σκοπό την άμεση και αποτελεσματική ολοκλήρωση νομικών ενεργειών και κατ’επέκταση την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης. Με τον νόμο επήλθαν οι αναγκαίες τροπολογίες άρθρων Α.Κ,  Κ.Πολ.Δ,  Κ.Διοικ Δ. Οι ρυθμίσεις αφορούν την έκδοση κληρονομητηρίων,  τις  αποδοχές και αποποιήσεις κληρονομιών, τις εγγραφές και εξαλείψεις συναινετικών προσημειώσεων υποθηκών και τις ένορκες βεβαιώσεις.

Σαφώς οι παραπάνω ρυθμίσεις θα επιταχύνουν τη διεξαγωγή των συγκεκριμένων δικαστικών διαδικασιών, με ένα επιπλέον όμως κόστος για τον πολίτη για την αμοιβή του δικηγόρου που τις διεξάγει,  θα επιφέρουν κάποια αποφόρτιση της γραμματείας των δικαστηρίων, όχι όμως σημαντική ελάφρυνση της εργασίας των δικαστών, γιατί πρόκειται περί τυπικών διαδικασιών, ενώ το κοινωνικό και οικονομικό όφελος για τον πολίτη και τη χώρα είναι σημαντικό.

Διατηρώ όμως σοβαρές επιφυλάξεις για τις ένορκες βεβαιώσεις γενικά,  γιατί δεν πρόκειται για αξιόπιστο αποδεικτικό μέσο, καθόσον κατά κανόνα είναι προκατασκευασμένες,  λαμβάνονται χωρίς την παρουσία του διαδίκου και απηχούν μόνο τις απόψεις του υπέρ του διαδίκου, χωρίς να επιτρέπεται στον αντίδικο να τον εξετάσει ή να ζητήσει διευκρινίσεις για την κατάθεση του. Η γενικευμένη χρήση των ενόρκων βεβαιώσεων κατάργησε τη ζωντανή διαδικασία με την εξέταση των μαρτύρων από το πολιτικό δικαστήριο στο ακροατήριο,  που είναι απαραίτητη  για τον σχηματισμό ορθής δικανικής κρίσης. Ίσως το ατελέσφορο των ενόρκων βεβαιώσεων θα μπορούσε κάπως να βελτιωθεί,  αν το αντίδικο μέρος μπορούσε να υποβάλλει εγγράφως στο μάρτυρα πριν την εξέταση πέντε ερωτήσεις, στις οποίες έπρεπε αυτός να απαντήσει.

Σαφώς όλες οι προσπάθειες που γίνονται από τον παρόντα Υπουργό Δικαιοσύνης για την ανόρθωση της  Δικαιοσύνης,  μολονότι αξιέπαινες,  είναι απλά μερεμέτια  σε ένα δικαστικό σύστημα που έχει φθάσει στο τέλος της εξέλιξης του και απαιτείται συνταγματική αναθεώρηση για την επανεκκίνηση του.