Ένα υπέροχο, θαυμάσιο θαύμα!

Του Κωνσταντίνου V. Νικολόπουλου

Παρόλο που γνωρίζει κανείς όλο το τελετουργικό του τεχνάσματος, είναι διατεθειμένος να θαυμάσει την ταχυδακτυλουργική διαδικασία σε κάποια παράσταση, πληρώνοντας αντίτιμο προκειμένου να ψυχαγωγηθεί. Η "μαγική" εικόνα και το δράμα ανταμείβουν. Προφανώς, ο βαθύς εαυτός μας έχει ανάγκη να γητευτεί! Πολλές φορές συνειδητά, σκόπιμα, δεν αναζητεί κανείς την πηγή της πλάνης και περιορίζεται στο γοητευτικό αποτέλεσμα! Αρκείται, επομένως, σ’ αυτό που συναρπάζει και ενδεχομένως σ’ αυτό που ανοίγει έστω μια μικρή χαραμάδα για κάτι που αποτελεί ανεξήγητο και δημιουργεί έστω ελάχιστο δέος και ισχνή ελπίδα για κάτι ανερμήνευτο, μυστηριώδες αλλά πιθανά παρηγορητικό!

Γενικεύοντας στα θαύματα, δηλαδή σε εκείνα τα φαινόμενα που ακόμα δεν επαληθεύονται από το ορθολογικό, από το επιστημονικό, που δεν τα αναμένει η στατιστική πιθανότητα, μπορούμε να τα συναντήσουμε να πραγματοποιούνται σε πλείστα πεδία όπως το θρησκευτικό, το φυσικό, το επιστημονικό, να είναι η ίδια η ζωή ή τα επέκεινα. Πώς τα ονομάζουμε; Το θαύμα της κατασκευής, όπως τα επτά θαύματα της αρχαιότητας, ένα οικονομικό θαύμα, το ιατρικό θαύμα, το θαύμα της δημιουργίας, το θαύμα της ζωής, το θαύμα της φύσης, το θαύμα της ανάκαμψης στην καταδικασμένη από τη λογική θνησιμότητα, το μέγιστο θαύμα της Ανάστασης.

Γιατί κάποιοι πιστεύουν στο θαύμα;

Το θαύμα! Συνοδεύεται από θαυμαστικό και κάποιος πείθεται πως είναι "αληθινό" φαινόμενο, ως μια δράση που μπορεί να επαναληφθεί υπό συνθήκη πέρα από τα όρια του γνωστικού του αλλά και της κρατούσας λογικής.

Επειδή η πρώτη συνειδητοποίηση είναι ότι είμαστε μετέωροι και δεν έχουμε από που να κρατηθούμε. Η πιο σαγηνευτική και παρηγορητική ψευδαίσθηση είναι εκείνη του θείου ως αυτοβοήθεια είτε ως "από μηχανής θεός"! Εκεί που δεν το παραμένεις! Η έκπληξη αναπάντεχης χαράς, η μη επαλήθευση του λογικού συνειρμού!

Από που να προέρχεται το θαύμα; Προφανώς από εκεί που είτε η πίστη κάποιου είτε η νεύρωσή του δικαιολογεί την προέλευση. Άλλοτε ορμώμενο από υπέρμετρη ελπίδα κι άλλοτε από ατέρμονο φόβο ή από απελπισία και απόγνωση ή ακόμα και από μια αρμονία, μια αισθητική που νοηματοδοτεί βολικότερα τον κόσμο κατά την πρόσκαιρη πορεία του βίου. Άλλωστε, η νοηματοδότηση είναι καταπραϋντική και δύσκολα κανείς μπορεί να αποδείξει ότι το νόημα που ο άλλος αποδίδει στα φαινόμενα είναι διαφορετικό ή απατηλό ή ολωσδιόλου αναληθές! Εφόσον το άγνωστο, η ανασφάλεια, ο κίνδυνος και η αβεβαιότητα αίρονται, έστω και προσωρινά, αυτό το φάρμακο (και ως εφόδιο ίασης και ως φαρμάκι) καταφέρνει, ως φαύλος κύκλος, να άγει την ψύχη σε ασφαλέστερους τόπους παρηγοριάς.

Κι αν ρωτηθώ για ποια παρηγοριά, σε κάποια που κατοικεί σε τόπο μακριά από την αλήθεια; Θα απαντήσω, ποια είναι η αλήθεια; Ποιος μπορεί με βεβαιότητα να αποδείξει κάποια αλήθεια όταν δεν γνωρίζει ούτε καν τα βασικά δηλαδή από που έρχεται, ούτε προς τα πού πηγαίνει αλλά ούτε καν τον λόγο που υπάρχει!

Η ίδια η λαμπρή και "ιμπεριαλιστική" επιστήμη, ως ο σύγχρονος Θεός, καταλαμβάνει ρόλους επαληθευτή αλλά έχει την εξαιρετική χάρη να αυτοαναιρείται κι αυτό την αποδογματίζει και της δίνει περισσότερο πιστευτή ύπαρξη καθώς ο λογικός συνειρμός και το πείραμα την εξυπηρετούν! Όταν κατανοείς με τη λογική ευκολότερα αποδιώχνεις τον φόβο και μπορεί, έστω με κόπο, να αποδεχτείς!

Μα και η επιστήμη βασίζεται στην πίστη

Με την αυτοαναιρούμενη επιστήμη θεμελιώνονται ολοένα και λιγότερο επισφαλείς πραγματικότητες και προς αυτές κάθε μετάβαση ή μετασχηματισμός απαιτούν θρυαλλίδα οράματος στα όρια της πίστης όμως μιας πίστης ικανής είτε να επαληθεύσει το όραμα είτε να διαλυθεί σαν σαπουνόφουσκα.

"Εντούτοις πιστεύω ότι η ψυχή μου, που κείτεται ως φλούδα πεύκου στο χαώδες πέλαγος, φέρνει μια ούρια ανεμοδούρα."

Άλλωστε το να πιστεύεις και να διακηρύττεις κυρίως ότι δεν πιστεύεις είναι μάλλον οίηση και αντίστροφη πλάνη.

Πόσο άραγε μπορεί να "μαγευτεί" από το φεγγάρι τού Αυγούστου ένας αστροφυσικός που γνωρίζει και έχει συναίσθηση της δομής και της χαρτογραφημένης κατατομής τού βράχου – δορυφόρου με την στάχτη και την οσμή καμένης πέτρας;

Τι αποδυόμαστε;

Οποιαδήποτε εκμετάλλευση της πίστης, της αγαθότητας αλλά και της επιστήμης. Τσαρλατάνοι, επιτήδειοι παρηγορητές επενδύουν στον φόβο και στην ευαισθησία, ποντάρουν στη δυσαρμονία που νιώθει κανείς, στην απελπισία είτε στην ανοχύρωτη ελπίδα, στην ασθένεια, στον πόνο και στην τρωτότητα σχηματίζοντας πιστευτές πλάνες άλλοτε ως αστρολόγοι, ως μέντιουμ, ως θεραπευτές, ως ιεροφάντες χτίζοντας τον προσωπικό τους πλούτο. Μια ματιά σε δημοσιευμένες μετρήσεις μπορεί να επιβεβαιώσει το μέγεθος αυτού του τζίρου που σχηματίζουν απατεώνες ολκής και απεχθή μορφώματα καπηλείας. Κι όλα αυτά ανεξάρτητα από χώρες και κατά κεφαλήν ΑΕΠ ή επίπεδο μόρφωσης των θυμάτων.

Αποδυόμαστε εκείνους που προσηλυτίζουν είτε σκόπιμα είτε από δική τους άγνοια και όσους γίνονται οπαδοί της πίστης τους περιχαρακώνοντας μια πιθανή νέα γνώση επειδή νομίζουν ότι βρήκαν ταυτότητα και προσωποποιούν τη σχέση τους με το θαύμα και τον θαυματοποιό. Αποστασιοποιούμαστε σε οτιδήποτε καθοδηγεί με δογματικό τρόπο τη συμπεριφορά και χαράσσει προσωπικότητες.

Αποκηρύττουμε τη σκόπιμη πλάνη και τους πλανόδιους συνάμα με όσους θεσμικά στερούν τη γνώση και την παιδεία της επιλογής προς τη θεολογική πίστη, είτε προς τον ορθολογισμό ή εν πάση περιπτώσει σε όσα είναι διαθέσιμα για την καθαρή σκέψη και τον συλλογισμό!

Ούτε αποδεχόμαστε επιστήμονες στρατευμένους και υπάλληλους εταιρειών που σκόπιμα στρεβλώνουν τις πραγματικότητες παρά λειτουργούν ως ακέραιοι ερευνητές· καθόσον η επιστήμη δεν θέλει υπερασπιστές οπαδούς και προσηλυτιστές που επιδιώκουν αποκλειστικότητα ταγού! Εάν κάτι της αξίζει είναι ότι μόνη της έχει το ταλέντο να αυτοδιαψεύδεται προχωρώντας σε καινοφανείς ατραπούς και διαμορφώνεται μετασχηματιζόμενη σε "νέα αλήθεια".

Επομένως, απαλείφονται όλοι οι επαγγελματίες τσαρλατάνοι και αδίστακτοι αγύρτες από παντού είτε στο όνομα της θεολογικής αποκάλυψης είτε στης επιστήμης.

Εάν αφαιρέσουμε όλα αυτά τι μένει;

Μα η ουσία κι εκεί γύρω πασχίζει να αναδειχθεί το νόημα! Ανοιχτή σκέψη, φαντασία, πείραμα και εκλαΐκευση για το επιστημονικό εγχείρημα και όχι λαϊκισμός από την οδό του ορθολογισμού είτε από οτιδήποτε, το οποίο καθησυχάζει την ψυχή στο ατελέσφορο ταξίδι της με πλοηγό την πίστη, είτε μια μη δόλια συνύπαρξη!

"Στεκόμουν πλάι στον ιερέα. Η ψυχή μου καταπονημένη πιότερο από το σώμα μου. Απόγνωση! Και τότε ένας ελαφρύς θόρυβος σαν θρόισμα άναψε τη φλόγα στο κερί. Αρκούσε να γελάσω. Να χαρώ προσωρινά. Ήταν τα ρινίσματα πυριτόλιθου στις κόγχες του εστέρα κι ένας εξαντλημένος αναπτήρας bic. Η φλόγα ξανάσβησε. Πάρε τον δικό μου! Ένας αθόρυβος επίσης αναπτήρας αερίου, για το αιώνιο φως!"

Ε και;

Είναι πιο σημαντική δηλαδή η ψευδαίσθηση του έρωτα που υμνείται από τέχνη και επιστήμη άραγε;

Πόσο βλάπτει ο Άγιος Βασίλης την παιδική ψυχή μέχρι να αποκαλυφθεί;
Και σε ποια πληρότητα ανάγουμε την σκέψη και την έπαρση της αλήθειας για την οποία δεν έχουμε ιδέα παρά εικάζουμε; Εμείς, που ακόμα κι αυτό το ενδιαίτημά μας το κατανοούμε ελάχιστα κι ούτε καν σκαμπάζουμε πώς βρεθήκαμε εδώ πάνω;

Όλα τα θαύματα είναι θαυμάσια! Ακόμα κι αν ερμηνευτούν με τον μηχανισμό της λογικής, η επιστήμη μπορεί μεταγενέστερα να τους προσδώσει άλλη ερμηνεία. Η προσοχή μας στο θαύμα και η επιφύλαξη στους θαυματοποιούς!

Τα θαύματα είναι καθαυτό υπέροχα! Η έλλειψη αλήθειας δεν τους στερεί την μεγαλοφυΐα, ούτε την αίγλη, ούτε τη μεγαλοπρέπεια! Αποτελούν τη ασυντρόφευτη ψευδαισθητική σχέση του ανθρώπου με το μεταφυσικό, με εκείνο που δεν κατανοεί δεν ελέγχει...με τον απέραντο φόβο, με το άπειρο.

Η νοηματοδότηση επαρκεί, αρκεί να είναι πειστική. Δεν μπορείς να επιβάλλεις σε κάποιον να μην πιστεύει ή να τον ενοχοποιήσεις επειδή άδολα θαυμάζει αυτό που θεωρεί θαύμα επειδή δεν είναι αξιοθαύμαστο για σένα. Έπειτα, όπως προαναφέρθηκε, μπορεί να συνυπάρχουν η εκλογίκευση με το θαύμα και απλώς να απέχουν κατά χρονική διαφορά μεταξύ τους, αφού όταν η δοξασία καταλαγιάσει και σκεπαστεί από λογική το θαύμα εκλογικεύεται μολονότι η πίστη εφευρίσκει εκ νέου, μιας και η λογική είναι ανεπαρκής για καθολικές ερμηνείες!

Το όφελος της πίστης είναι παρασάγγας κι ανεκτίμητα μεγαλύτερο από το κόστος της αλήθειας. Όχι γιατί η πλάνη είναι θεμιτή αλλά επειδή η αλήθεια είναι ρευστή και αβέβαιη. Για το μικρό ισχνό διάστημα της ζωής η πλάνη του θαύματος είναι υπέροχη.

Ακόμα και αν κανένα θαύμα δεν είναι αληθινό ως θαύμα αλλά είναι ερμηνευμένο από τη λογική και προσγειωμένο από το υπερφυσικό, ως πραγματικό γεγονός που αντιλαμβάνεται κάνεις, εντούτοις όσο περισσότερο το έχουμε ανάγκη τόσο περισσότερο αληθοφανές και πιστευτό γίνεται!

Η ανάγκη των θαυμάτων είναι πέραν της λογικής και της συνειδητής βούλησης.

Για παράδειγμα, καθώς αναζητεί κανείς τον δημιουργό του δημιουργού, εισχωρώντας στην κατηγορηματική πλάνη, δυσκολεύεται να κατανοήσει την απάντηση ότι κάτι δημιουργήθηκε από το "τίποτα". Εξίσου ακατάληπτη, εκτός νου είναι και η υπόθεση κάτι να μην δημιουργήθηκε καν, να υπάρχει ως αποτέλεσμα μη δημιουργίας!

Καθετί θαυμάσιο δεν είναι θαύμα αλλά κάθε θαύμα είναι θαυμάσιο, μολονότι μη κατανοητό!

Κι εγώ που δεν πιστεύω στα θαύματα νιώθω περισσότερο δυστυχισμένος από εσένα που πιστεύεις!

Ο Δρ. Κωνσταντίνος V. Νικολόπουλος είναι συγγραφέας, καθηγητής Οικονομικών και Κοινωνικής Πολιτικής.