Η κρίσιμη μεταβλητή στην εξίσωση ισχύος Ισράηλ - Ιράν

Του Νικήτα Σίμου

Το επόμενο βήμα είναι μετέωρο. Είναι αναπόφευκτη μια παραπέρα κλιμάκωση; Η Ουάσιγκτον είχε δηλώσει ότι δεν θα υποστήριζε αντίποινα κατά της Τεχεράνης, και όλοι αντιμετωπίζουν εφεκτικά το τελευταίο πλήγμα του Ισραήλ κατά του Ιράν. Τελικός ρυθμιστής της κατάστασης είναι ο Μπένζαμιν Νετανιάχου, η κρίσιμη μεταβλητή στην εξίσωση ισχύος Ισραήλ-Ιράν.

Υποστήριξη με επιφυλάξεις

Η επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ στις 14/4, συνένωσε πολλούς ηγέτες στην υποστήριξη του Εβραϊκού κράτους, αλλά και στην ταυτόχρονη επιταγή η Ιερουσαλήμ να επιδείξει αυτοσυγκράτηση.  Ήταν μια μάλλον αμφιλεγόμενη στάση για την ερμηνεία της οποίας παρατηρητές και αναλυτές παραμένουν διαιρεμένοι.

Η επίθεση αντιποίνων την οποία εξαπέλυσε η Τεχεράνη, ως απάντηση στον βομβαρδισμό της πρεσβείας της στην Δαμασκό και τον θάνατο υψηλόβαθμων Ιρανών αξιωματούχων, τον οποίο απέδωσε στο Ισραήλ,  ήταν μια θεαματική αλλά προσεκτικά μετρημένη ενέργεια, με τον ενδεχομένως λανθάνοντα στόχο να μην προκαλέσει Ισραηλινή αντίδραση και η κρίση να σταματήσει στο σημείο αυτό.

Κατά την έκτακτη σύσκεψη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Γκουτιέρεζ κάλεσε όλα τα μέρη να κάνουν ένα βήμα πίσω, διότι ούτε η περιοχή ούτε ο κόσμος μπορούν να αντέξουν ένα ακόμη πόλεμο. Μια παρόμοια έκκληση έγινε από τους ηγέτες του G7, οι οποίοι καταδίκασαν την επιθετική ενέργεια του Ιράν καθιστώντας παράλληλα σαφές, ότι η κλιμάκωση πρέπει να αποφευχθεί.

O Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου και το πολεμικό συμβούλιο επιφυλάχθηκαν, με την δήλωση ότι το Ισραήλ είναι εκείνο το οποίο θα επιλέξει τον τρόπο και τον χρόνο της απάντησής του. Μετά από μαραθώνιες συναντήσεις του Ισραηλινού πολεμικού συμβουλίου, έντονες πιέσεις του Δυτικού παράγοντα και ιδίως των ΗΠΑ προς το Ισραήλ και εργώδη διπλωματική δραστηριότητα μεταξύ των Αραβικών κρατών, της Κίνας και της Ρωσίας, η απάντηση του Ισραήλ, περισσότερη συμβολική, ήρθε 5 μέρες αργότερα. Αυτό αφήνεται περισσότερο να εννοηθεί, καθώς η Ιερουσαλήμ δεν αποδέχεται κάτι τέτοιο επίσημα, ενώ το Ιράν σχεδόν δεν αναγνωρίζει το συμβάν.

Ορισμένοι αναλυτές συνδέουν την χαμηλής έντασης Ισραηλινή ενέργεια με μια ενδεχομένως άτυπη αποδοχή από τις ΗΠΑ εκτεταμένων επιχειρήσεων του Ισραήλ στην Ράφα. Δεν υπάρχουν όμως σχετικές ενδείξεις.

Εν πάση περιπτώσει το μήνυμα του Ισραήλ προς την Τεχεράνη, ότι έχει την βούληση και την δυνατότητα να  πλήξει το Ιράν σε βάθος, σε χώρο ζωτικό για το πυρηνικό πρόγραμμα του (Ισφαχάν),  με ίδια μέσα υπεριπτάμενα όχι φιλίων εδαφών χωρίς να εντοπιστούν, είναι μια σαφής προειδοποίηση ανοικτή για το μέλλον.

Οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν επιθυμούν οποιαδήποτε παραπέρα κλιμάκωση, ειδικά καθώς η προεκλογική εκστρατεία του προέδρου Μπάιντεν εξελίσσεται. Αν όμως το απευκταίο συμβεί, τότε δεν θα ήταν καθόλου εύκολο για την Ουάσιγκτον να μην συμμετάσχει στην σύγκρουση.

Το Ισραήλ δεν είναι μόνο

Είναι σημαντικό να εκτιμηθεί πόσο απομονωμένο θα ήταν το Ισραήλ σε μια νέα κλιμάκωση. Κρίνοντας από τον καθοριστικό ρόλο τον οποίο έπαιξαν οι σύμμαχοι του κατά την εξέλιξη της της Ιρανικής επίθεσης, πέραν της προστασίας την οποία πρόσφεραν τα Ισραηλινά αντιαεροπορικά συστήματα, ώστε οι ζημιές οι οποίες προκλήθηκαν να είναι μικρές και χωρίς θύματα, εκτός από μια τραυματία νεαρή Βεδουίνα, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι το Ισραήλ θα είχε και πάλι την υποστήριξή των στρατηγικών συμμάχων του, ΗΠΑ, Η.Β και Γαλλίας.  Είναι αξιοσημείωτο, ότι η Ιορδανική αεροπορία και η αντιαεροπορική άμυνά της κατέρριψαν δεκάδες δρόνους κατά την πορεία τους προς το Ισραήλ, υπεράνω της Ιορδανίας. Ενδεχομένως θα υπήρχε και μια ανοχή αν όχι έμμεση υποστήριξη από τα ΗΑΕ και την Σ. Αραβία, καθώς στις χώρες αυτές, όπου είναι εγκατεστημένα Δυτικά αντιαεροπορικά συστήματα, υπάρχουν δυνατότητες και αεροπορικής παρακολούθησης, ενώ φιλοξενούνται  ιπτάμενα τάνκερ.

Μια κρίσιμη μεταβλητή

Το Ιράν αντέδρασε στις 14/4 κατά τρόπο αναλογικό, προκειμένου να διατηρήσει το κύρος του. Η εξουδετέρωση των μέσων της επίθεσης θεωρήθηκε νίκη του Ισραήλ από τον πρόεδρο Μπάϊντεν, ο οποίος κάλεσε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό να την αναλάβει και να αρκεσθεί σε αυτήν.

Ο Νετανιάχου αντιμετώπισε το ενδεχόμενο μια προφανής επιτυχία να μεταβαλλόταν σε στοίχημα, με απρόβλεπτο αποτέλεσμα, αν προχωρούσε σε μαζική ανταπόδοση, υπό την πίεση των σκληροπυρηνικών μελών του πολεμικού συμβουλίου.

Όμως ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, ένα εμπειρότατο "πολιτικό ζώο", εξισορρόπησε μια έντονη κόπωση και επιθυμία για γαλήνη στο εσωτερικό, με την πρόθεσή του να συνεχισθούν οι επιχειρήσεις στην Γάζα, αποφεύγοντας προς το παρόν μια κατευθείαν κλιμάκωση με το Ιράν.

Ο μακροβιότερος εν ενεργεία ηγέτης του Ισραήλ, παρά την άρνησή του να δεχθεί την ευθύνη για τις αδυναμίες του κράτους  να προβλέψει και να αποτρέψει τα τραγικά γεγονότα της 7ης Οκτ. 2023, παραμένει στην εξουσία ενώ υπάρχουν κάποια σημεία βελτίωσης της δημοφιλίας του.

Ενώ ο αντίπαλός του Μπέννυ Γκέντζ εξακολουθεί να κυριαρχεί στην κοινή γνώμη με 47%, σύμφωνα με πρόσφατη σφυγμομέτρηση ( The Jerusalem Post), o Νετανιάχου ακολουθεί με 35%, παρουσιάζοντας μικρή βελτίωση από 34% προηγουμένως.

Αυτά, ενώ το 44% της κοινής γνώμης θεωρεί ότι ο πόλεμος στην Γάζα δεν τελείωσε, αν και το Ισραήλ απέσυρε την τελευταία μεραρχία του από τις αρχικές 5 τις οποίες είχε αναπτύξει, αφήνοντας πίσω μια ταξιαρχία. Το σοβαρό ενδεχόμενο είναι, οι δυνάμεις αυτές να κρίνονται απαραίτητες για μια χερσαία κλιμάκωση με την Χεζμπολάχ, στα σύνορα με τον Λίβανο.

Όμως το περιβάλλον το οποίο καλείται να διαχειρισθεί η Ισραηλινή διοίκηση αποσταθεροποιείται παραπέρα, καθώς ο Ιρακινός πρωθυπουργός Sudani σε πολύ πρόσφατη επίσκεψη του στις ΗΠΑ, ζήτησε προτάσεις από την Αμερικανική ηγεσία για απομάκρυνση από το Ιράκ των Αμερικανικών δυνάμεων (2,500 προσωπικό), οι οποίες ενισχύουν τις δυνάμεις του Iράκ κατά του ISIS.

Επιπλέον, στις δυνάμεις οι οποίες ζητούν ηρεμία προστέθηκε και η Ρωσία (16/4), σύμφωνα με δηλώσεις του προέδρου Πούτιν. Οι σχέσεις Ρωσίας -Ιράν είναι στενές, καθώς ως γνωστόν, η πρώτη συνεργάζεται για την παραγωγή και εισαγωγή δρόνων από το Ιράν για τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ φημολογείται ότι Ιρανικά τάνκερ μεταφέρουν Ρωσικό πετρέλαιο, σε παγκόσμιους προορισμούς.

Πάντως, ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι θα υπάρξει μια μείζονα επίθεση του Ισραήλ προς το Ιράν τους επόμενους 18 μήνες, καθώς η παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου συνεχίζεται με ορατή την πιθανότητα παραγωγής Ιρανικού πυρηνικού όπλου, αν δεν υπάρξει κάποια επέμβαση. Θυμόμαστε, ότι το 1984 το Ισραήλ είχε καταστρέψει με αεροπορική επιδρομή πυρηνικό αντιδραστήρα στο Ιράκ.

Για χρόνια, ο Νετανιάχου έχει χρησιμοποιήσει σκληρή αντι-Ιρανική ρητορική, προς όφελός του, κατορθώνοντας όμως να μην προχωρήσει από τις λέξεις σε πράξεις ευρείας αντιπαράθεσης, όπως προ ημερών απέδειξε.

Η περιοχή και η παγκόσμια κοινότητα εύχονται, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός να μην θεωρήσει την τρέχουσα αβεβαιότητα, σαν μια ακόμη ευκαιρία πολιτικού οφέλους για τον ίδιο και το κόμμα του. Αυτή βέβαια είναι μια μεγάλη πρόκληση, καθώς αντιμετωπίζει έντονα διλήμματα  ως προς την πολιτική επιβίωσή του.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής