Το δέντρο του Piemonte

Του Κωνσταντίνου V. Νικολόπουλου 

Ξεκινήσαμε έναν περίπατο, όπως τον καθόρισε ο Ζαν, στις εξοχές του Τορίνο.

"Ώστε είσαι φοιτητής. Εδώ στην Ιταλία;"  Με ρώτησε.
"Ναι!" απάντησα. "Για την ακρίβεια βρίσκομαι εδώ με το πρόγραμμα Erasmus".
- Και τι σπουδάζεις;
- Η σχολή μου έχει τον τίτλο Διεθνείς και Ευρωπαϊκές σπουδές. 
- Μάλιστα! Λίγο ευρωπαϊκό δίκαιο, λίγη ιστορία, κάμποση οικονομία και διεθνή πολιτική.
"Ακριβώς", αποκρίθηκα με συνεσταλμένο χαμόγελο.
"Καταλαβαίνω λοιπόν γιατί με ξεσήκωσαν από το πανεπιστήμιό σου για αυτήν τη μίνι συνέντευξη, είσαι του συναφιού" σχολίασε, επίσης με μειδίαμα, ενώ ρώτησε το μικρό μου όνομα.

"Δεν ήθελα να σας αναστατώσω αλλά εσείς μου είπαν ήσασταν διαθέσιμος για μια ολιγόλεπτη συνέντευξη. Άλλωστε, είσαστε ένας καίριος εμπνευστής, αν όχι ο εμπνευστής της ενωμένης Ευρώπης και δεν ήθελα να χάσω αυτή την ευκαιρία" πρόσθεσα απολογούμενος.

Αναχωρήσαμε το πρωί αφήνοντας τις μπαρόκ αρχιτεκτονικές της πόλης προκειμένου να περπατήσουμε στην εξοχή κουβεντιάζοντας. Την επιλογή την είχε κάνει ο μεσιέ Ζαν, παρότι είχα προτείνει πρόγευμα σε κάποιο καφέ στην πιάτσα Καστέλο.

"Λοιπόν τι μαθαίνεις για την Ευρώπη;" με ρώτησε καθώς κοίταζε ευθεία μπροστά του ενώ εγώ περπατούσα στο πλάι του.

"Κυρίως για τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς και τον θεσμικό και ιστορικό ρόλο τους". Συνέχισα μονοκοπανιά, "αν και πιστεύω ότι το σύστημα της ευρωπαϊκής ένωσης αποτελεί ουσιαστικά έναν μεγάλο οργανισμό που καθοδηγείται από την γραφειοκρατία του". Απάντησα άμεσα και μάλλον απότομα! Εξάλλου αυτή ήταν και η κεντρική ιδέα που κυριαρχούσε στη σκέψη μου όλες αυτές τις μέρες. 

- Είναι δύσκολο, νεαρέ, να συντονίζεις τόσα έθνη και να ισορροπείς τα συμφέροντά τους. Απαιτεί προσεκτικές κινήσεις. Αυτό σε κάνει και διπλωμάτη και γραφειοκράτη.

- Άρα, παραδέχεστε πως κάθε μέλος φροντίζει για τα συμφέροντά του, δηλαδή δεν υπάρχει ενιαίος ευρωπαϊκός πολιτικός προσανατολισμός.

- Α! Βλέπω ότι μπήκες επιθετικά στην κουβέντα.

- Θεωρώ ότι σκόπιμα δεν δημιουργήσατε μια κοινή πολιτική για τους ευρωπαίους. Από τις πρώτες κιόλας συνθήκες φροντίσατε για την εκμετάλλευση των πόρων για χάρη της βιομηχανίας εξ’ ου και οι όροι ΕΚΑΧ, ΕΚΑΕ και ΕΟΚ. Όλα αυτά δεν παραπέμπουν στην οικονομία και στην πλουτοπαραγωγή;

- Νεαρέ μου, οι αξίες της ευρωπαϊκής οντότητας που προέχουν αφορούν στην προαγωγή της ειρήνης, της ευημερίας των πολιτών της όπως και η παροχή ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης χωρίς εσωτερικά σύνορα. Οι μηχανισμοί μας στοχεύουν στη λήψη κατάλληλων μέτρων στα εξωτερικά μας σύνορα για τη ρύθμιση του ασύλου και της μετανάστευσης αλλά και στην πρόληψη και στην καταπολέμηση της εγκληματικότητας. Συνάμα, η Ευρώπη στοχεύει στην  προστασία και στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, στην προώθηση της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων, στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην ισότητα των φύλων και στην προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού... Μπορείς να τα δεις αναλυτικά, εσύ που είσαι νέος και τεχνολογικά επαΐων στο european-union.europa.eu, όπου θα διαπιστώσεις τις ενέργειες και τις αξίες μας. 

"Νομίζετε ότι αυτά ισχύουν; Θέλετε να σας αναφέρω παραδείγματα επί δεκαετίες μετά τις πρώτες συνθήκες που..." Τον διέκοψα μάλλον με αγένεια αλλά φρόντισε να με διακόψει κι εκείνος.

- Εσείς οι νέοι τα βλέπετε όλα απλά να μη σου πω απλοϊκά. Φαντάσου τον κόσμο δίχως την Ευρώπη.

- Εγώ έχω την αίσθηση ότι σας καθοδηγούν οι ΗΠΑ μεσίε. Δείτε πόση επίδραση έχει το ΝΑΤΟ στην ευρωπαϊκή σας πολιτική και στις αποφάσεις σας. Θέλετε παραδείγματα; Με πόση ευκολία αποφασίσατε κυρώσεις στη Ρωσία λόγω της εισβολής στην Ουκρανία; Πότε προλάβατε και το συναποφασίσατε ως εταίροι; Εντολή δεν πήρατε; 

- Μα τι λες τώρα παιδί μου; Αξιολογείς ως πρότυπο αυτόν τον αχρείο φασίστα ολιγάρχη της Ρωσίας; 

- Όχι βέβαια μεσιέ! Αλλά δεν αποφασίσατε εσείς γι’ αυτόν και τη χώρα του αλλά οι ΗΠΑ! Δεν φάνηκε να ζυγίσατε τα οφέλη και το κόστος των ευρωπαίων αλλά υιοθετήσατε ξένη απόφαση. Ας κάνατε ένα δημοψήφισμα. Εν καιρώ πληθωρισμού προσφοράς, μετά από τον κλονισμό της πανδημίας και την ύφεση, βάλατε την ενέργεια ως παράγοντα για να ενισχύσετε άλλες μορφές κόστους επειδή σας το υπέδειξαν. Ανεξαρτήτως του είδους της, δεν ήταν ευρωπαϊκής απόφαση. Αυτό σας λέω!

- Πόσο απλοϊκά τα βλέπεις νεαρέ μου!

- Πείτε μου πού έχω άδικο; Άλλωστε τα επιχειρηματικά λόμπι δεν είναι αυτά που αποφασίζουν και καθοδηγούν και τα ευρωπαϊκά όργανα; Δεν λέω πάντα, αλλά αυτή είναι η βασική παράμετρος. Καθοδηγούν τις αποφάσεις σας! Η σημερινή Ευρώπη έχει ανεργία, φτώχεια, απροθυμία δημογραφικής πολιτικής, περιορισμένο πρωτογενή τομέα, και τώρα πια, και υποτιμημένη βιομηχανία.

Και πρόσθεσα με μάλλον απρεπή επίταση "μεσιέ Ζαν, χάσατε και το παιχνίδι της πρωταρχικής σας συνιστώσας που ήταν η οικονομία. Άλλωστε, τη νομισματική ένωση για τον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό δεν την κάνατε; Για τις επιχειρήσεις, που κι αυτές δεν είναι ευρωπαϊκές εντέλει".

Κοντοστάθηκε. Φάνηκε να χαζεύει τη μακρινή αλπική κορυφογραμμή στον ορίζοντα της επαρχίας του Πεδεμόντιου και μάλλον δεν πρόσεχε όσα έλεγα.

Αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να προσθέσω "άλλωστε η εγκληματικότητα, η διαχείριση του μεταναστευτικού, η μόλυνση της ατμοσφαίρας  και η ποιότητα ζωής των ευρωπαίων δεν ταιριάζει με όσα προαναφέρατε. Προχθές διάβασα για τον μολυσμένο αέρα που αναπνέουν οι Μιλανέζοι, εδώ στην Ιταλία που θυμίζει πόλεις της Ινδίας!

- Νεαρέ, αποτρέψαμε άλλους πολέμους και φέραμε ειρήνη. Αυξήσαμε το βιοτικό επίπεδο, ανοίξαμε τα σύνορα ώστε εσύ σήμερα με την άνεση σου να μοιράζεις τις σπουδές σου τόσο στη χώρα σου όσο και στην Ιταλία που μας φιλοξενεί τώρα,  ή ακόμα και στην πατρίδα μου τη Γαλλία. Ούτε να λησμονείς ότι στην παιδική ευρωπαϊκή μας ηλικία ζούσαμε υπό την απειλή του ψυχρού πολέμου. Έπρεπε να πάρουμε θέση.

- Μεσιέ Ζαν, γιατί επιτρέψατε στη Γερμανία να καθοδηγεί την ευρωπαϊκή μηχανή;

- Μη νομίζεις ότι το προαποφασίσαμε. Δεν είμαστε καμία συνωμοτική φαμίλια που λαμβάνει αυταρχικές αποφάσεις. Η Γερμανία κυριάρχησε. Άσκησε δύναμη, πίεσε και ανέλαβε αυτήν την άτυπη εξουσία. Είχε τη δύναμη της παραγωγής και των εξαγωγών· και να σου πω πολύ με ενόχλησε που χειρίστηκε  το ευρώ ως το δικό της μάρκο. Έκανε του κεφαλιού της. Ναι, η απαρχή του ευρωπαϊκού βίου ήταν γερμανική! Επίσης, θα σου εξομολογηθώ ότι πολλοί επικεφαλής των ευρωπαϊκών οργανισμών ήταν μακριά από το αρχικό μας όραμα και συνάμα φιλοχρήματοι, εξουσιομανείς αλλά και ηλίθιοι. Δεν θέλω να σου αναφέρω ονόματα αλλά θα τους έχεις είτε ακουστά είτε θα υποψιάζεσαι αρκετούς από δαύτους.

- Δηλαδή κυρίαρχο ήταν το κομματικό παιχνίδι και όχι τα ιδεώδη που λέγατε στην αρχή, σωστά;

- Ναι, έχει παίξει τον ρόλο του. Όμως, το κοινό μας νόμισμα απέτρεψε πολλές κρίσεις σε εθνικό επίπεδο χωρών. Και ήταν ένα δέλεαρ για εισροή στην ένωση κι άλλων νέων μελών κι άλλων πόρων. Καταλαβαίνεις τι εννοώ.

- Πάντως μόνο με ένωση δεν μοιάζετε μεσιέ Ζαν. Θέλω να πιστεύω ότι δεν ήταν αυτό το δικό σας όραμα.

- Όχι δεν ήταν έτσι ακριβώς μολονότι και τότε το τοπίο ήταν θολό. Εάν μιλήσεις με την Σιμόν, τον Αλτιέρο και σίγουρα με τον Ρομπέρ θα το αντιληφθείς καλυτέρα. Ούτε μεταξύ μας ήταν ξεκάθαρα τα πράγματα τότε αλλά μας ένωνε κάτι κοινό: Η Ευρώπη! Και…ίσως ο φόβος του πολέμου! 

- Σήμερα πάντως μεσιέ Ζαν στην Ευρώπη υπάρχει φτώχεια, ένα στα τέσσερα παιδιά εκτίθεται σε κίνδυνο ενδείας σύμφωνα με την Eurostat και την Unicef, οι νέοι μένουν άνεργοι, κυρίως στον Νότο. Στην Ευρώπη έχουμε brain drain και NEETS ακόμα και στη Βρετανία. Μιλάμε για χώρες που κάποτε λογίζονταν παγκόσμια ισχυρές. Και από όσο φαίνεται αντί να ενισχυθούν οι αδύναμοι βρέθηκαν περισσότερο εκτεθειμένοι στον κίνδυνο. Δηλαδή το Μάαστριχτ εκτιμάτε ότι ευαγγελιζόταν σύγκλιση για τις χώρες και τους πολίτες της Ευρώπης; Η ΟΝΕ σχηματίστηκε για το βιοτικό επίπεδο των ευρωπαίων ή με τις αρχές της μείωσης του κόστους παραγωγής, τις ευέλικτες εργασίες και την υιοθέτηση της απασχολησιμότητας προκειμένου να μειώσει το εργασιακό κόστος για χάρη των επιχειρηματικών προσδοκιών;

- Μην γίνεσαι αφελής. Πρώτα πρώτα η Βρετανία μας άφησε χρόνους αλλά όλος ο κόσμος είναι έτσι δομημένος. Όλος ο κόσμος βιώνει τα ανάλογα, είμαστε σε ένα γεωπολιτικό μεταίχμιο και αντιμετωπίζουμε υψηλή αβεβαιότητα. Δεν βλέπεις την Κίνα;

- Μαλλον, οι τότε ευρωπαίοι ηγέτες δεν την είδαν όταν εκμεταλλεύονταν τα φθηνά απωανατολίτικα εργατικά χέρια και πέταγαν την σκούφια τους ώστε να γίνουν κτήμα τους οι πολυπληθείς αυτές αγορές με τόσους εν δυνάμει πελάτες! Πάσχισαν προκειμένου να γίνουν οι κινέζοι ενεργοί καταναλωτές, να επιθυμούν κα να έχουν διαθέσιμο εισόδημα. Όμοια, οι τότε ευρωπαίοι ηγέτες μιλούσαν για εναλλακτικές μορφές ενέργειας και ανακύκλωση ενώ στην Κίνα και στην Ινδία επέτρεψαν το  κάρβουνο μόνο και μόνο για να έχουν ευκαιρίες χαμηλού κόστους και κατανάλωσης.

Νομίζω μεσιέ Ζαν ότι η Ευρώπη, συν τοις άλλοις, είναι και κοντόφθαλμη κι αυτό οφείλεται στη χρόνια εξάρτησή της και στο ότι γνωρίζει ότι δεν χαράζει μόνη της το μέλλον της. 

Ο μονόλογός μου συνεχίστηκε γιατί η σιωπή του γινόταν ενοχλητική. "Άραγε, γιατί δεν ενώθηκαν πολιτικά τα μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης; Μια μόνο πολιτική σας φτούρησε ως ενότητα,  η ΚΑΠ, κι αυτή βλέπετε τι αποτελέσματα είχε τόσο στο βιοτικό επίπεδο των αγροτών όσο και στην ευρωπαϊκή αγροτική παραγωγή. Άλλωστε,  εάν ισχυρίζεστε ότι όλος ο κόσμος είναι έτσι τότε ποιος ο λόγος να επικαλείστε το ευρωπαϊκό ιδεώδες; Η Ευρώπη γερνάει, δανείζεται, φτωχαίνει και διώχνει το ανθρώπινο κεφάλαιό της. Όταν μιλάτε για πολιτική μάλλον κάνετε το λάθος να εννοείται την κομματική παθογένεια".

Ένιωθα ότι με αγνοούσε περιφρονητικά. Εντούτοις, μετά από λίγο απάντησε. "Μα ακόμα και οι ίδιοι οι ευρωπαϊκοί λαοί δεν εμπιστεύονται το όραμά μας. Ακόμα προσπαθούμε να αποτρέψουμε τον ευρωσκεπτικισμό και τον αντιευρωπαϊσμό. Και εδώ κάτι έχουμε καταφέρει. Δες την Ουγγαρία, δες την Ιταλίδα πρωθυπουργό και τον λαϊκισμό τους. Γρήγορα συμμορφώνονται όμως".

Πήρα το έναυσμα κι ανταπάντησα, "όμως οι επιχειρηματικοί κολοσσοί δεν συμμορφώνονται εύκολα. Το ΔΝΤ μίλησε για greedflation στην Ευρώπη τον Ιούλιο του 2023 παρότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πολεμάει με τα επιτόκια και η αγοραστική δύναμη των ευρωπαίων καταρρέει. Όσο για τη Ρωσία, διαπιστώνεται ότι κάτω από τη μύτη σας ή υπό την ανοχή σας εισάγει τεχνολογίες και εξάγει ενέργεια παρά τις περίφημες κυρώσεις σας. Δεν διακρίνετε εδώ μια διάχυτη υποκρισία, μια κατ’ επίφαση επιβολή, ένα πρόσχημα; Και δεν είναι η πρώτη φορά που τα θεσμικά σας όργανα λειτουργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο! Νομίζω ότι καταντήσατε τους πολίτες σας και τους εργαζόμενους ανίσχυρους και πειθήνιους σε εσάς ενώ τις πολυεθνικές επιχειρήσεις τις καλοπιάνετε και δεν σας σέβονται".

Σίγουρα του φαίνονταν τετριμμένα όσα του έλεγα. Έμοιαζε να σκέφτεται κάτι άλλο ή σαν να τα είχε ακούσει δεκάδες φορές! 

Και ξαφνικά στάθηκε. Έστρεψε το βλέμμα του σε κάποιο ξέφωτο όπου πρόβαλε στο πουθενά ένα περίεργο δέντρο ανάμεσα σε έναν ξύλινο περίβολο με κρεμασμένη μια μενεξεδί πινακίδα σε λευκό φόντο. Σήκωσε το χέρι του και μου το έδειξε. "Κοίτα" μου είπε! 

"Παιδί μου, εμείς εδώ φυτέψαμε μια μουριά και τώρα από το ίδιο δέντρο εξίσου λειτουργική έχει φυτρώσει μια κερασιά! Ακριβώς στην κορυφή του!"

"Το βλέπεις;" με ρώτησε!

" Εμείς εδώ νεαρέ μου μουριά φυτέψαμε!".

Σημειώσεις: 

Το παραπάνω αφορά έναν πρώτο ρηχό, φανταστικό διάλογο με τον Jean Omer Marie Gabriel Monnet, δίχως να αποκαλύπτει κάτι, μολονότι θα ακολουθήσουν κι άλλοι διάλογοι, πιθανά περισσότερο βαθείς, όπου οι αφελείς και αραφινάριστες απορίες του νεαρού φοιτητή ίσως προβληματίσουν κάποιους από εμάς. 

Το δέντρο του Piemonte αποτελεί φαινόμενο της βοτανικής και βρίσκεται στο Casorzo της επαρχίας του Piemonte, αποκαλούμενο ως "the Double Tree of Casorzo".

Ο Δρ. Κωνσταντίνος V. Νικολόπουλος είναι συγγραφέας, καθηγητής Οικονομικών και Κοινωνικής Πολιτικής.