Νότιο ημισφαίριο

Του Κωνσταντίνου V. Νικολόπουλου

Η ιστορία είναι παλιά, παραδοσιακή και άκρως αποτελεσματική, καθώς ακόμα κι αν η μέθοδος γίνει αντιληπτή από τα θύματα είναι δύσκολη η αντίδραση και η αναστροφή.

Η τελεσφόρα τεχνική των redliners και ο Niccolò

Ας πάμε πίσω, στη δεκαετία του ’80, κι ας κοιτάξουμε την εξής εικόνα (κάπως πιο δραματοποιημένη)∙ ένα αυγουστιάτικο θλιμμένο πρωινό στο καταχείμωνο με βροχή και αέρα, σε ένα γραφείο με γυάλινη επιφάνεια, έχει απλωθεί ο χάρτης κάποιας αστικής περιοχής μιας αξιόλογης περιφερειακής πρωτεύουσας.

Ένας κόκκινος μαρκαδόρος με παχιά γραφή κυκλώνει, κατά προσέγγιση, μια περιοχή της πόλης. Τι το ιδιαίτερο έχει αυτή η περιοχή; Είναι σχετικά εγκαταλελειμμένη από το φως, έχει αραιές συγκοινωνίες, ιδίως μετά τη δύση του ηλίου, και οι κάτοικοί της δεν είναι ούτε ομοιογενείς ούτε συσπειρωμένοι σε γειτονιές. Κατοικείται από νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, περιστασιακούς εργαζομένους, αλλοδαπούς και αλλομερίτες φοιτητές. Οι περισσότεροι είναι νοικάρηδες και όσα εμπορικά καταστήματα λειτουργούν, στο φως της ημέρας, είναι μικρά λιανεμπορικά, ενώ σε κάποιους ορόφους ξεφυτρώνουν γραφεία ελεύθερων μικροεπαγγελματιών σε κακοσυντηρημένα ή αφημένα στον χρόνο κτήρια. Οι ελλιπείς πόροι φθίνουν ολοφάνερα! 

Οι περισσότεροι από τους κατοίκους δεν γνωρίζουν τον τόπο αλλά τον ζουν χρηστικά. Όταν ο ήλιος δύει, κυρίαρχες είναι οι σκιές και ο μηδαμινός δημοτικός φωτισμός με καταφανή απουσία περιφρούρησης. Έτσι, η κυκλωμένη περιοχή μοιάζει φοβική και προσελκύει μικροαπατεώνες, αποπνέοντας οσμές εγκληματικότητας. Ενδεχομένως, κάποιοι νόμιμοι και παράνομοι οίκοι ανοχής βρίσκουν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν, εκεί το  νταραβέρι για ναρκωτικά είναι βολικό και ιδανικός τόπος στα μισοσκόταδα να κρυφτεί κανείς είτε από διώκτες είτε από τον ίδιο του τον εαυτό. 

Όσο συμβαίνουν αυτά, το κόστος δείχνει να μειώνεται και το ανεξίτηλο μελάνι τού μαρκαδόρου μόλις κλείνει την περιφέρεια του κύκλου. Έπειτα καλείται η απαιτούμενη και συστηματική συνέργεια με καθορισμένο κόστος συναλλαγής. Όσο περισσότεροι οι εμπλεκόμενοι, τόσο πιο ασφαλής η προσδοκία και το αποτέλεσμα. Άλλωστε, ο τζίρος της μοιρασιάς είναι πάντοτε επαρκής σε ανάλογες περιπτώσεις, καθώς το όφελος είναι εκθετικά μεγαλύτερο. Η συνέργεια απαιτεί funds που εξειδικεύονται στο real estate, δημοτικές και κυβερνητικές αρχές, μεσίτες, συμβολαιογράφους, διεφθαρμένους υπάλληλους της δημόσιας διοίκησης, ενίοτε και τον διαμεσολαβητικό ρόλο κάποιων από τα θύματα και, βέβαια, εκλεκτά μέλη του υποκόσμου με διττή συμπεριφορά. Όλοι αυτοί πρόθυμοι  να συνεργαστούν και οι τελικοί ανταποκρινόμενοι στο cui bono κερδοσκόποι που αδημονούν να πέσει η οριστική ομίχλη, με το πολλαπλασιαστικό αζημίωτο υπό την αγαστή συνεργασία του Τύπου, που θα τονίζει συστηματικά την υποβάθμιση του κυκλωμένου εμβαδού από τον κόκκινο μαρκαδόρο. Η διολίσθηση έρχεται σε συνδυασμό με την ανοχή των αρχών και με την ολοένα μείωση της χρηματοδότησης για ασφάλεια, προστασία και σκόπιμη αγνόηση της, κατά τα άλλα, καταφανούς παραβατικότητας, που είτε σκόπιμα είτε λόγω ευκαιρίας βρίσκει πρόσφορο κρησφύγετο υποβαθμίζοντας κατακόρυφα την περιοχή. Όσοι ελάχιστοι διαμαρτύρονται, γιατί διαπιστώνουν την τεχνητή υποτίμηση, ακούνε τη φωνή τους λιγοσταίνει και να ατονεί. Εκείνοι που υποψιάζονται την παγίδα και δεν μπορούν να την πολεμήσουν στην καθημερινότητα τους, κι αυτοί, υποχωρούν ελλείψει δύναμης και εξουσίας∙ ενώ η διαπλοκή καμουφλάρει επαρκώς το σκαρίφημα από την κοινή γνώμη που με τη σειρά της διχάζεται καθοδηγούμενη από την ασύμμετρη πληροφόρηση. Εξάλλου, η κραυγή τους, τεχνηέντως, μετατρέπεται παραχρήμα σε απόηχο. 

Η επικείμενη φάση του σχεδίου είναι όσοι έχουν ιδιοκτησία να μειώσουν το ενοίκιο ώστε να δελεάσουν κι αργά ή γρήγορα να πουλήσουν κοψοχρονιά. Ο Τύπος σταθερά επίμονος, με ζήλο, βρίσκει συχνά την ευκαιρία να αναδείξει την αθλιότητα της περιοχής με αφορμή κάποια παραβατική ενέργεια ή κάποιο έγκλημα που αποδίδεται στην γεωγραφία του τόπου και στο ποιόν των κατοίκων. Εντέλει, οι ενοικιαστές και οι ιδιοκτήτες παραιτούνται και εγκαταλείπουν μολονότι νιώθουν ότι το σκηνικό είναι άδικο άλλα και πως οριακά θα μπορούσε να διορθωθεί, κι αυτό λέγεται μαράζι. 

Τοιουτοτρόπως, το φιλέτο σχηματίστηκε και τα ακίνητα μοσχοπουλιούνται ελεύθερα πλέον. Η περιοχή αναβαθμίζεται στα χέρια άλλων ισχυρών μεγαλοϊδιοκτητών που έχουν, με το αζημίωτο, συμμάχους όλους τους προηγουμένους συκοφάντες και διαβόλους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ωριμάζει και αναδεικνύεται μια ελίτ περιοχή ακίνητων, εμπορικών κέντρων και καταστημάτων ακριβής διασκέδασης όσο και πολυτελών γραφείων, παράγοντας μπόλικα και αναπτυσσόμενα κέρδη. Κάποια από τα χαμόσπιτα χαρακτηρίζονται διατηρητέα και μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς. Η φτηνή εγκληματικότητα  είναι παρελθόν. Τουναντίον, η πολυτελής εγκληματικότητα καμουφλάρεται και συμβάλει στο σκοτεινό περιθώριο κέρδους. Τα δημόσια κονδύλια μαζί με τις ιδιωτικές επενδύσεις προστατεύουν σθεναρά την νέα πόλη, οι τουριστικοί οδηγοί, όψιμα, την ανακαλύπτουν ώστε η τέως κόκκινη περιοχή να έχει μεταμορφωθεί σε αναδυομένη ευκαιρία και να φαντάζει κάτι παραπάνω από "κανονική". Η ιδιοκτησία άλλαξε και η παλιά νοσταλγεί ζημιωμένη εκ του μακρόθεν!

"Ποτέ μην προσπαθείς να κερδίσεις με τη βία αυτό που μπορεί να αποκτηθεί με πονηριά",  Niccolò Machiavelli.

Η συμμόρφωση σε μια μεταβολή ήταν λύση ή σκοπός; Το έχουμε δει αυτό το σχέδιο κι αλλού;



Πάντοτε στο νότιο ημισφαίριο

Παρόμοια τεχνική αφορά στα διαρκή αγαθά και είναι η τεχνητή απαξίωσή τους. Γνωστή και εφαρμοσμένη τεχνική κατά την οποία, τα προϊόντα σχεδιάζονται ώστε να χάνουν τις λειτουργικές τους ιδιότητες πριν την ώρα τους. 

Εδώ και πολλές δεκαετίες εκτυπωτές, συσκευές φωτισμού, μπαταρίες κινητών, αναλώσιμα μετατρέπονται προγραμματισμένα σε καταναλωτά χάνοντας την φυσική τους υπόσταση κατά την χρήση. Η  προσχεδιασμένη βραχυβιότητα (planned obsolescence) δίνει λόγο ύπαρξης στον ιδιώτη παραγωγό με όλα τα οφέλη της συναλλαγής να στρέφονται προς αυτόν μέσω της κατανάλωσης και με πλήρη αδιαφορία για την αλόγιστη σπατάλη πόρων· κι αυτό αποτελεί "στρατηγική".

Άραγε, πώς θα μπορούσε να κυκλώσει κανείς με κόκκινη γραμμή έναν θεσμό; 

Μα να τον αφήσει σκόπιμα να ταλανίζεται από παθογένειες και πεισματικά να αρνείται να προβεί σε διορθωτικές ενέργειες μεταρρυθμίζοντας προς όφελος του δημόσιου αγαθού, επικαλούμενος το πολιτικό κόστος. Επίσης, να τον εκμεταλλεύεται ex officio προεκλογικά προς όφελός του, να διορίζει ανίκανους διοικητές και επικεφαλής, αδιαφορώντας για την ανεπάρκεια και τις προθέσεις τους, αρκεί να έχουν το κατάλληλο κομματικό ήθος. Να στελεχώνει χαριστικά και ανορθολογικά, δωρίζοντας σε ψηφοφόρους – οπαδούς, να ακολουθεί τον νεποτισμό εγκαταλείποντας τον θεσμό έρμαιο στα άπληστα χέρια υψηλόβαθμων ανεπαρκέστατων κομματικών στελεχών. Να αφήνει αναξιοποίητους τους ίδιους του πόρους επί σειρά δεκαετιών (βλέπε περιουσία Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης στην Ελλάδα – βόρειο ημισφαίριο- κυρίως μέχρι το 1990 αλλά και με μεταγενέστερη κακοδιαχείριση, παρά την σχετική νομοθεσία) καταλήγοντας να δημιουργηθεί ιδιωτική εκμετάλλευσή τους. Παράλληλα, να κάνει αναθέσεις στις προμήθειές του, κατανοώντας λανθασμένα, εκμεταλλευόμενος ανορθόδοξα, την έννοια του αρκτικόλεξου "ΣΔΙΤ".

Κυρίως όμως, να περιορίζει τους πόρους, να κλείνει την στρόφιγγα και την ορθολογική και διαφανή επένδυση προς αυτούς. Βλ. ενδεικτικά στην προαναφερόμενη βαλκανική χώρα του βορείου ημισφαιρίου: Δημόσιες Δαπάνες Υγείας, οι οποίες κινούνται πτωτικές έναντι των υπολοίπων χωρών της ΕΕ ώστε στην περίοδο 2009 – 2021, διαμορφώθηκαν στο -29,2% έναντι +32,7% στην ΕΕ, σύμφωνα με την έκθεση ΙΟΒΕ (2023) και παράλληλα, σύμφωνα με την Eurostat το 2019 στην ΕΕ των 27, ο μέσος όρος δημοσίων δαπανών για την εκπαίδευση, ως ποσοστό του ΑΕΠ, ανέρχεται σε 4,7%. Η Ελλάδα, μαζί με άλλες εννέα χώρες, χρηματοδοτεί κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Και επήλθε ο κλονισμός ώστε το μοντέλο πήρε τα χαρακτηριστικά της θολής γειτονιάς που κάθε λαμόγιο στη διοίκησης αντιστοιχούσε με μια λάμπα λιγότερη στο πάρκο ώστε το πεδίο γινόταν καταφύγιο εμπόρων ουσιών και λαθρεμπορίου, επιτρέποντας στους άθλιους να ξεφαντώνουν στο ξέφραγο αμπέλι.

Όντως! Υγεία, κοινωνική ασφάλιση και παιδεία αποτελούν πεδία κέρδους! 
Ενώ οι πρότερες τεχνικές της κομματικής παλέτας συνεχίζονται, ήγγικεν η ώρα του φωτός!  Ιδιωτικές τόσο η ασφάλιση, η υγεία και η παιδεία εκεί που δεν αξιοποιήθηκε το αντίστοιχο δημόσιο πεδίο, το οποίο σκόπιμα υποβαθμίστηκε και λοιδορήθηκε.  Απεναντίας, η ιδιωτική έρχεται μετά βαΐων και κλάδων με γομολάστιχες στα τρωτά της και στα μειονεκτήματά της. Με κριτήριο το κοινωνικό όφελος άλλα και με το ηθικό της κατάρρευσης του ενός και της ανάδειξης του αλλού.

Έτσι θα κριθεί και θα αξιολογηθεί η νέα γειτονιά. Μα, εάν το αποτέλεσμα είναι ποιοτικότερο τότε που βρίσκεται το παράνομο και που το ανήθικο;

Επειδή η μανία της προγραμματισμένης τεχνητής απαξίωσης κάθε φορά απαξιώνει κάθε κριτήριο επιλογής, ώστε η εκλογή οφείλει να διέρχεται από την κατανάλωση και το ύψος του εισοδήματος; Και επειδή επιτείνει την εισοδηματική ανισότητα αίροντας το κριτήριο της ικανότητας (παιδεία)  και της ανάγκης (υγεία, κοινωνική ασφάλιση). 

Δηλαδή, δεν υπάρχει ζωή δίχως εμπόρευμα; 

"Οι άνθρωποι είναι τόσο αφελείς και τόσο έτοιμοι να υπακούσουν, ώστε ποτέ δεν θα λείψουν τα θύματα σε έναν αχρείο για να κάνει τις απάτες του",  Niccolò Machiavelli.


"Μένει έκαστος τού θ' όπερ μέλλει παθείν"

Η κόκκινη γραμμή έχει κυκλώσει και πλέον το μελάνι θαμπώνει καθώς ετοιμάζεται να βγει ένας  νεοσσός ιδιωτικού κέρδους.

Παρόλο που κανείς δεν έχει αντίρρηση για την λαμπρή νέα πολίχνη, που αναδύθηκε από μια μέτρια μουντή αστική περιοχή ανυποψίαστων κάτοικων, ο τρόπος κλονίζεται από ηθική μαρμαρυγή και αδικία. Η τεχνική τoυ redlining επαναλαμβάνεται υποδεικνύοντας ότι οι παλιές κλασικές μέθοδοι είναι και οι πιο αποτελεσματικές σε πλείστους τομείς είτε οικονομικούς, είτε κοινωνικούς, είτε σε διαπροσωπικές σχέσεις προαπαιτώντας απληστία, σχέδιο, ύπουλη στρατηγική, και αγαστή συνεργασία ειδάλλως έχει διαρροές και αποτυχία. 

Πρωταρχικά, βέβαια, προϋποθέτει έναν κόκκινο μαρκαδόρο διαρκείας, που να γράφει καλά!

Ορθώς! Όλα τελειώνουν κάποτε. Εντούτοις, όταν αφαιρείς στρατηγικά μια "ζωή" πριν την ώρα της, αυτό δεν λέγεται "φόνος" εκ προμελέτης; Ή κάπως έτσι! Ακόμα κι αν αφορά σε νομικό πρόσωπο ή στην εκτροπή ενός ποταμού δεν δικαιούσαι να ισχυρίζεσαι ότι επρόκειτο για φυσικό θάνατο. Τουλάχιστον έντιμα παραδέξου τον σκοπό σου, βαθιά μέσα σου, για όσους έχασαν την ευκαιρία να ποτίζονται από εκείνο το νερό του ποταμού που τώρα τους το πουλάς!

Ήτοι, όποιου του μέλλει να πνιγεί ποτέ του δεν πεθαίνει! Ωστόσο, κάθε θάνατος μπορεί να του φανεί σαν πεπρωμένο ...σαν "πνιγμός".

Αυτά συμβαίνουν στο νότιο ημισφαίριο! Εκεί που το δημόσιο ταυτίζεται με το κομματικό.

Χρήσιμο είναι να μη συγχέονται οι red-liners ούτε με τους white-liners (πρόκειται κυρίως για τσοπεράδες, οι οποίοι κινούνται, σε κονβόι, κυλώντας τις ρόδες τους κατά μήκος των λευκών διαχωριστικών γραμμών των λεωφόρων στις ΗΠΑ), αλλά ούτε με τα αθώα μολύβια eyeliners που έχουν και μακρύτερη ιστορία επί της γης!


* Ο Δρ. Κωνσταντίνος V. Νικολόπουλος είναι συγγραφέας, καθηγητής Οικονομικών και Κοινωνικής Πολιτικής.