Greenwashing/Πρόταση Οδηγίας Για Οικολογικούς Ισχυρισμούς: Ασφαλιστικές Δικλείδες & Μικρότερες Επιχειρήσεις

Του Σταύρου Κουμεντάκη

Επαρκώς κατανοήσαμε, ήδη, την αναγκαιότητα καθώς και το πεδίο εφαρμογής και στόχους της Πρότασης Οδηγίας για τους οικολογικούς ισχυρισμούς (Greenwashing). Θεσπίζει, η τελευταία, συγκεκριμένες απαιτήσεις τεκμηρίωσης και γνωστοποίησής τους, προκειμένου να διασφαλίσει την παροχή αξιόπιστων, συγκρίσιμων και επαληθεύσιμων πληροφοριών στους καταναλωτές. Θεσπίζει, ως φυσιολογικό προαπαιτούμενο, συγκεκριμένη διαδικασία επαλήθευσης για τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και τα σήματα. Η συμμόρφωση, όμως, των εμπλεκομένων επαφίεται, άραγε, στην καλή τους διάθεση; Κι οι μικρότερες επιχειρήσεις; Θα αφεθούν, άραγε, να αντιμετωπίσουν, με ίδιες δυνάμεις, τις νέες προκλήσεις και συναφείς υποχρεώσεις τους; 

Διαδικασία επαλήθευσης περιβαλλοντικού ισχυρισμού ή σήματος

Η επαλήθευση της τεκμηρίωσης και γνωστοποίησης ρητών περιβαλλοντικών ισχυρισμών θα πρέπει να λαμβάνει χώρα, όπως ήδη αναφέρθηκε, πριν από τη δημοσιοποίηση των περιβαλλοντικών ισχυρισμών ή την αναγραφή και χρήση των αντίστοιχων σημάτων. Η εν λόγω επαλήθευση οφείλει να διενεργείται από αρμόδιο ελεγκτή, με βάση συγκεκριμένες διαδικασίες και απαιτήσεις που καθιερώνονται από τα κράτη μέλη.

Η διαδικασία της εκ των προτέρων επαλήθευσης των ρητά προβαλλόμενων περιβαλλοντικών ισχυρισμών (βεβαίως και των συγκριτικών ομοίων), που θα λαμβάνει χώρα από ανεξάρτητους διαπιστευμένους φορείς, θα μειώσει την πίεση στις εθνικές αρχές αλλά και στις επιχειρήσεις. Ο έλεγχος μιας καταγγελίας (αναλυτικότερα στη συνέχεια) για ισχυρισμούς για τους οποίους υπάρχει (ή όχι) πιστοποιητικό συμμόρφωσης θα διακρίνεται, εκ των πραγμάτων, από μεγαλύτερη διαφάνεια, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Η διαδικασία επιβολής κυρώσεων θα καθίσταται περισσότερο αυτοματοποιημένη. Η υποβοήθηση των όρων του υγιούς ανταγωνισμού και των επιχειρήσεων που θα είναι συνεπείς με τις υποχρεώσεις τους θα αποδεικνύεται, το δίχως άλλο, περισσότερο άμεση.

Περαιτέρω: για τις επιχειρήσεις που διατυπώνουν περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς ένα πιστοποιητικό συμμόρφωσης θα αρκεί για όλη την ΕΕ-αρκεί να έχει εκδοθεί με τους όρους και προϋποθέσεις της πρότασης Οδηγίας. Η συγκεκριμένη λύση θα οδηγήσει σε ασφάλεια δικαίου και μειωμένο κόστος για τις εταιρείες που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε περισσότερες χώρες της Ε.Ε.

Κανόνες επιβολής και συμμόρφωσης˙ κυρώσεις

Η συμμόρφωση των εμπλεκομένων δεν είναι δυνατό να επαφίεται στην καλή τους διάθεση. Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην ευρωπαϊκή (τουλάχιστον) αγορά -όπως, ήδη περιγράφηκε- αυτό επιβεβαιώνει. Προκειμένου να εξασφαλισθεί η συμμόρφωση με την εκδοθησόμενη Οδηγία τα κράτη μέλη οφείλουν να αναθέσουν στις αρμόδιες, κατά περίπτωση, αρχές τις αναγκαίες εξουσίες επιθεώρησης και επιβολής. Το εύρος των συναφών εξουσιών των αρμοδίων αρχών θα είναι εξαιρετικά ευρύ. 

Οι κατά περίπτωση αρμόδιες αρχές δικαιούνται να προβαίνουν σε τακτικούς και εκτάκτους ελέγχους των ρητών περιβαλλοντικών ισχυρισμών. Επί διαπίστωσης παραβάσεων δικαιούνται να αξιώσουν συμμόρφωση και να επιβάλλουν τη λήψη άμεσων, αναλογικών και αποτελεσματικών διορθωτικών μέτρων.

Εναπόκειται στα κράτη μέλη να προσδιορίσουν τις κυρώσεις που θα επιβάλλονται σε βάρος των παραβατών. Οι εν λόγω κυρώσεις θα πρέπει, όμως, να είναι "αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές", στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων που προσδιορίζονται στην Οδηγία.

Καταγγελίες και πρόσβαση στη δικαιοσύνη 

Όσοι έχουν έννομο συμφέρον δικαιούνται, επί παραβάσεων, να προβούν σε καταγγελίες στις αρμόδιες αρχές. Ρητά, μάλιστα, διευκρινίζεται πως θεωρείται ότι τέτοιο έννομο συμφέρον έχουν, μεταξύ άλλων, οι ΜΚΟ και οργανώσεις που ασχολούνται με το περιβάλλον, την προστασία της ανθρώπινης υγείας, του περιβάλλοντος και των καταναλωτών-με όποια θετικά και αρνητικά μια τέτοια παραδοχή συνεπάγεται.

Μετά την υποβολή μιας τέτοιας καταγγελίας θα ζητείται από τον καταγγελλόμενο να τοποθετηθεί επ’ αυτής. Θα  ακολουθείται το διοικητικό τμήμα της διαδικασίας. Διατηρείται, σε κάθε περίπτωση, η δυνατότητα προσφυγής του καταγγελλόμενου στη δικαιοσύνη.

Οι μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις

Η πρόταση Οδηγίας εξαιρεί, και ορθά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις-εκτός κι αν οι ίδιες ζητήσουν επαλήθευση με σκοπό τη λήψη πιστοποιητικού συμμόρφωσης.

Εντούτοις, οι βλαπτόμενοι (καταναλωτές και επιχειρήσεις) θα διατηρούν το δικαίωμα να καταγγέλλουν αθέμιτες πρακτικές και από τέτοιες επιχειρήσεις προερχόμενες, στις εθνικές αρχές, στα εθνικά δικαστήρια και στο Δικαστήριο της ΕΕ.

Θα πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο πως η εφαρμογή των απαιτήσεων της πρότασης (όχι μόνον από τις μεγάλες, πολύ μεγάλες αλλά και από τις μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις θα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας αλλά και, ευρύτερα, στην σχετική πολιτική της ΕΕ. Η υποβοήθησή τους, επομένως, με τα κατάλληλα μέτρα-τα οποία τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν, θα κινηθεί προς την κατεύθυνση των κεντρικώς, σε επίπεδο ΕΕ, ζητούμενων.

Η συμμόρφωση των επιχειρήσεων που επιλέγουν να υιοθετήσουν ρητούς περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και συστήματα περιβαλλοντικής επισήμανσης δεν επαφίεται, φυσικά, στην καλή τους διάθεση. Τα κράτη-μέλη οφείλουν να εξοπλίσουν τις αρμόδιες αρχές με τις αναγκαίες εξουσίες. Να θέσουν τους κατάλληλους κανόνες επιβολής και συμμόρφωσης. Να θεσπίσουν κυρώσεις για την αποτροπή παραβατικών συμπεριφορών, διαδικασίες για την υποδοχή και εξέταση συναφών καταγγελιών καθώς και διαδικασίες για την δικαστική επίλυση των σχετικών διαφορών. Η υποβοήθηση της συμμόρφωσης των μεσαίων, μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος. Και περί αυτού υφίστανται σχετικές μέριμνες. Απομένει, όμως, μια σειρά κρίσιμων ερωτημάτων: Μήπως όλα τούτα παραμείνουν ευχολόγιο; Μήπως καταλήξουν πρόβλημα για τις επιχειρήσεις; Ή, μήπως, εν τέλει αποτελέσουν ένα πρόδηλο business opportunity; Περί αυτών το επόμενο (και τελευταίο) άρθρο της παρούσας ενότητας.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είνααι Managing Partner της Koumentakis and Associates Law Firm