Πόσο διατεθειμένη είναι η Τεχεράνη να ριψοκινδυνεύσει;

Του Νικήτα Σίμου 

Η σοβαρή διατάραξη των μεταφορών μέσω Ερυθράς Θάλασσας, στην οποία έχουν οδηγήσει οι επιθέσεις των Χούθι κατά διαπλεόντων εμπορικών πλοίων, δείχνει ότι ο "Αξονας της Αντίστασης" (Χεζμπολλάχ, Χαμάς, Χούθι, άλλες εθνοφυλακές σε Συρία, Ιράκ) υπό την αιγίδα της Τεχεράνης, τείνει να αναλάβει ευρεία δράση στη Μ. Ανατολή. Είναι διατεθειμένο το Ιράν να αναλάβει τους αντίστοιχους κινδύνους;

Μια νέα κατάσταση

Ενώ ο πόλεμος στη Γάζα είναι σε πλήρη εξέλιξη και η αμερικανική διπλωματία δεν φαίνεται να σημειώνει μέχρι στιγμής επιτυχία στην προσπάθειά της για κατάπαυση του πυρός και ενίσχυση της ανθρωπιστικής βοήθειας, οι Χούθι της Υεμένης απειλούν να ανοίξουν νέο μέτωπο αντιπαράθεσης με τη Δύση, με σοβαρότατες επιπτώσεις.

Οι επιθέσεις τους στην Ερυθρά Θάλασσα ίσως έχουν υποστήριξη από τον Αραβικό πληθυσμό, όμως δεν πλήττουν μόνο πλοία που πλέουν προς Ισραήλ, όπως αρχικά είχαν δηλώσει ότι ήταν η πρόθεσή τους, αλλά αδιάκριτα, πλοία διεθνών εταιρειών, πολλές μεγάλες από τις οποίες (πχ Maersk) ακυρώνουν τον πλου προς Ευρώπη μέσω Ερυθράς Θάλασσας και Σουέζ, επιλέγοντας τον περίπλου της Αφρικής με μεγάλη αύξηση του κόστους. Προ ημερών παρεμφερή απόφαση πήρε και η κρατική κινεζική Cosco, ως προς μεταφορές σε ισραηλινά λιμάνια, με γενικότερες επιπτώσεις και στην κίνηση προς Πειραιά, όπως άλλωστε έχουν οι σχετικές αποφάσεις και των άλλων εταιρειών.

Οι συντονισμένες πρόσφατες επεμβάσεις Αμερικανών και Βρετανών με βομβαρδισμό των ραντάρ και θέσεων εκτόξευσης πυραύλων και δρόνων των Χούθι, οδήγησαν σε αύξηση και της τιμής του πετρελαίου σε $80/ βαρέλι. Μεταξύ άλλων, είναι μια τιμή, η οποία αν διατηρηθεί, διευκολύνει την εκτέλεση του ρωσικού προϋπολογισμού, ο οποίος προβλέπει τιμή $70/βαρέλι για το 2024, προκειμένου να συντηρηθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. 

Είναι ενδιαφέρον, ότι αξιωματούχος της κρατικής ιρανικής ένωσης μεταφορέων πετρελαίου, πρόσφατα σχολίασε ότι τα έξοδα μεταφορών αυξήθηκαν κατά 50%, γεγονός το οποίο επιβαρύνει την ήδη εύθραυστη οικονομία του Ιράν. Εύκολα γίνεται αντιληπτό το πόσο δραματικές θα ήταν οι επιπτώσεις και στις Μουσουλμανικές οικονομίες των χωρών της περιοχής, πέρα από τη διεθνή αναταραχή, από ένα ενδεχόμενο τοπικό πόλεμο. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις σημειώνεται μια μείωση κατά 70% της εισόδου πλοίων κοντέινερ στην Ερυθρά Θάλασσα από το στενό του Μπαμπ αλ Μαντέμπ και αύξηση 136% των ταξιδιών από το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος. Πρόκειται για μια αναδιατύπωση του χάρτη των θαλασσίων μεταφορών, η οποία απειλεί την Ευρώπη και ειδικά την Νότια. Είναι προς εκτίμηση, αν οι Χούθι ενδεχομένως αυτενεργούν και ως ποίο βαθμό, πέρα από τον έλεγχο της Τεχεράνης, προκαλώντας όλη αυτή την ανατροπή. 

Τα όρια της ανοχής

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, μετά από πρόταση των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, αποφάσισε την προηγούμενη Τετάρτη (10/1) να ζητήσει άμεση κατάπαυση των επιθέσεων από τους Χούθι, ενώ από την ψηφοφορία απείχαν η Ρωσία και η Κίνα, αποφεύγοντας την προβολή κάποιου βέτο, το οποίο αν ετίθετο θα ενίσχυε τους Υεμενίτες πολιτοφύλακες. Οι Χούθι συνέχισαν τις επιθέσεις και ακολούθησαν οι βομβαρδισμοί των θέσεών τους από αμερικανικές και βρετανικές δυνάμεις, δυο ημέρες αργότερα. Η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, μεταξύ άλλων σημείωνε ότι τα μέλη του ΟΗΕ έχουν το δικαίωμα κατά το διεθνές δίκαιο, να προστατεύσουν τα σκάφη τους από επιθέσεις. Είναι ακόμη σημαντική η συμπερίληψη του αραβικού βασιλείου σε δήλωση του Βρετανού υπουργού άμυνας, κατά την οποία το ΗΒ, οι δυτικοί σύμμαχοί του και η Σ. Αραβία συμφωνούν, ότι οι επιθέσεις κατά πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα "δεν μπορούν να συνεχισθούν". 

Η απομόνωση της Τεχεράνης είναι εμφανής μετά από αυτές τις εξελίξεις, τις οποίες δρομολόγησαν οι επιθέσεις των Χούθι. Αν και τα ΜΜΕ στο Ιράν και την Υεμένη επαινούν τους Υεμενίτες, πιστεύεται ότι σε συνέχεια τηλεφωνήματος Κάμερον, ο Ιρανός υπουργός σε συνάντηση με αξιωματούχο των Χούθι στην Τεχεράνη (1/1) του ζήτησε οι τελευταίοι να κατεβάσουν τους τόνους. Αν αυτά είναι ακριβή οι τελευταίοι αγνόησαν το μήνυμα.

Πόσο διατεθειμένη είναι η Τεχεράνη να ριψοκινδυνεύσει; 

Οι Χούθι έχουν παράδοση ισχυρής ανεξαρτησίας, αν και δηλώνουν πιστοί στην Ισλαμική Επαναστατική Φρουρά και τον ύπατο Ιρανό ηγέτη Χαμενεϊ. Υπάρχει όμως το σοβαρό ενδεχόμενο η Τεχεράνη να αντιμετωπίσει ένα δύσκολο ερώτημα: Πόση πίεση είναι διατεθειμένη να ασκήσει στους Χούθι προκειμένου να τους πείσει να αποκλιμακώσουν τις ενέργειές τους και βέβαια κατά πόσο αυτοί θα συμμορφωθούν;

Η Τεχεράνη έχει να συνυπολογίσει, ότι η Ρωσία και η Κίνα αποχωρώντας από το Συμβούλιο Ασφαλείας, αποδοκίμασαν στην πράξη τις επιθέσεις των Χούθι, θέλοντας ενδεχομένως να προλάβουν κάποια μείζονα ανατροπή του status quo στη Μ. Ανατολή, ενώ δοκιμάζεται και η αντοχή της σχέσης Τεχεράνης – Ριάντ την οποία προώθησε το Πεκίνο. Επιπλέον, η έμμεση ενέργεια των Ιρανών μέσω των Χούθι θα μπορούσε να συνασπίσει τον Δυτικό παράγοντα στην άμυνα της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα, με ισχυρή εκεί παρουσία, ενδεχόμενο το οποίο τελικά δεν είναι πρόθεση της Τεχεράνης. Ο συνασπισμός αυτός ενδεχομένως θα σηματοδοτούσε ουσιαστική επαναφορά της Δυτικής παρουσίας στη Μ.Ανατολή, την οποία εκτός της Τεχεράνης δεν επιθυμούν ούτε η Ρωσία, ούτε η Κίνα.

Σύμφωνα με τον αναλυτή Al-Muslimi του Chatham House, οι Χούθι παρά τα πλήγματα τα οποία δέχονται δεν θα σταματήσουν τις επιθέσεις τους, και κατά πολεμικών πλοίων του Δυτικού συνασπισμού, ενώ η Σ. Αραβία και το Μπαχρέϊν καλούν για αυτοσυγκράτηση και αποφυγή της κλιμάκωσης. Επίσης, υποστηρίζεται από ανώνυμες ιρανικές πηγές, ότι το Ιράν δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε κατευθείαν εις βάρος του αντίποινα. Την ίδια άποψη συμμερίζεται και ο αναλυτής του Eurasia Group, G.Brew, με την επισήμανση, ότι το Ιράν θα απαντά μέσω των εντολοδόχων του ενδιάμεσων οργανώσεων (πχ Χεζμπολλάχ), ενώ θεωρεί απίθανη μια μείζονα κλιμάκωση κατευθείαν εκ μέρους της Τεχεράνης.

Παραμένει όμως η αβεβαιότητα του τυχαίου και της ιδιοσυγκρασίας των εμπλεκομένων, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανάφλεξη όλη την περιοχή, έστω και από λανθασμένη εκτίμηση ή από μια παρορμητική αντίδραση.  Υπάρχει όμως και το πρόσθετο ερώτημα ότι, ενώ το Ιράν δεν επιθυμεί την εμπλοκή του σε κάποια κατευθείαν σύγκρουση, είτε διότι τα μέσα του είναι υποδεέστερα, είτε διότι χρειάζεται ακόμη χρόνο έως ότου επιτύχει τον απαιτούμενο βαθμό εμπλουτισμού ουρανίου για παραγωγή πυρηνικών όπλων, μήπως το επιθυμούν οι αντίπαλοι του θεωρώντας, ότι η παρούσα συγκυρία προσφέρεται για μια κατευθείαν αναμέτρηση μαζί του. Είναι και αυτή μια παράμετρος η οποία πρέπει να απασχολεί σοβαρά την Τεχεράνη.   

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτή