Τι είναι το Greenwashing; Και τι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία;

Του Σταύρου Κουμεντάκη

Κάναμε μια μικρή εισαγωγή, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, στην αληθή αξία των ESG κριτηρίων (ιδίως) ως προς τις επιχειρήσεις και την επιχειρηματικότητα. Βλάπτεται όμως, σοβαρά, η τελευταία από φαινόμενα τύπου Greenwashing. Εγκαίρως ήρθε η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία να τα στηλιτεύσει και να εκκινήσει την αντιμετώπισή τους. Οι ρυθμοί όμως που κινείται η Ευρωπαϊκή Ένωση μοιάζουν, ήδη, απελπιστικά αργοί. Βλάπτονται, από τους συγκεκριμένους ρυθμούς, το περιβάλλον, οι καταναλωτές και, αυτονοήτως, η υγιής επιχειρηματικότητα.

Τι είναι, επιτέλους, το Greenwashing;

Υπάρχει ένα εξαιρετικά αυξημένο ενδιαφέρον για το "greenmarketing": Οι καταναλωτές έχουν ένα, ολοένα αυξανόμενο, ενδιαφέρον για τα προϊόντα που έχουν κάποιου είδους οικολογικό σήμα. Επίσης, για εκείνα που συνδέονται (σε επίπεδο marketing ή συσκευασίας λ.χ.) με κάποιο ρητό περιβαλλοντικό ισχυρισμό (βιώσιμα ή πράσινα-με την έννοια της αειφορίας).

To Greenwashing είναι η μετάδοση ψευδών, παραπλανητικών (ή, έστω, μη επιβεβαιωμένων) πληροφοριών ή εντυπώσεων σχετικά με τον θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο (ή τον βαθμό του περιβαλλοντικού αντικτύπου) των προϊόντων μιας εταιρείας. Το Greenwashing περιλαμβάνει έναν αβάσιμο ισχυρισμό για εξαπάτηση των καταναλωτών ώστε να πιστέψουν ότι τα προϊόντα μιας εταιρείας είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Εναλλακτικά: πως έχουν μεγαλύτερο θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο από ό,τι στην πραγματικότητα. Tο παράδειγμα της Volkswagen φαίνεται πως θα παραμείνει, για καιρό, ως "κλασσικό"...

Για Greenwashing, επίσης, μιλάμε, όταν μια εταιρεία προβάλλει τις βιώσιμες πτυχές ενός προϊόντος για να επισκιάσει τη συμμετοχή της σε πρακτικές που βλάπτουν το περιβάλλον. Εκτελείται μέσω της χρήσης περιβαλλοντικών εικόνων, παραπλανητικών ετικετών και απόκρυψης αντισταθμίσεων.

Αντίστοιχα χρησιμοποιείται και o (υπό διαμόρφωση-ακόμα) όρος Bluewashing (για κάποιους τμήμα του Greenwashing) που επιχειρεί να περιγράψει το παραπλανητικό marketing που υπερεκτιμά τη δέσμευση μιας εταιρείας σε υπεύθυνες κοινωνικές πρακτικές [ενδ. εργασιακά δικαιώματα, ισότητα, συμπερίληψη, παραβίαση εργατικής νομοθεσίας, παραβίαση ελευθερίας οργάνωσης των εργαζομένων και διαπραγμάτευσης με τη διοίκηση, θέματα υγείας και ασφάλειας εργαζομένων, υποχρεωτική εργασία].

Περιβαλλοντικοί (και μη) ακτιβιστές τίθενται, ολοένα περισσότερο, απέναντι στις εταιρείες που χρησιμοποιούν τις αθέμιτες πρακτικές. Σε καμιά περίπτωση, όμως, δεν είναι ούτε γραφικοί ούτε και μόνοι: Συμπορεύονται με τους καταναλωτές και, στην περίπτωση αυτή, και με τους επενδυτές και με τις τράπεζες και, αυτονοήτως, με τις υπεύθυνες επιχειρήσεις και επιχειρηματικότητα.

Μη χρηματοοικονομικά κριτήρια & πληροφορίες (& επί το ορθότερον: πληροφορίες βιωσιμότητας)

Για την αξιολόγηση μιας επιχείρησης είναι σημαντική (μεταξύ άλλων για τους υποψήφιους επενδυτές και τις τράπεζες) η απεικόνιση των χρηματοοικονομικών τους δεδομένων μέσα από τις αντίστοιχες οικονομικές καταστάσεις.

Όχι ήσσονος σημασίας αποδεικνύεται, επιπρόσθετα, η απεικόνιση των επιδόσεων όσον αφορά τα μη χρηματοοικονομικά κριτήρια. Σημαντική, προεχόντως, για τη διοίκηση της επιχείρησης.

Ως μη χρηματοικονομικά κριτήρια προσδιορίζονται, κατά βάση, αυτά που αφορούν το Περιβάλλον, το Κοινωνικό Κεφάλαιο (Social Capital), το Ανθρώπινο Κεφάλαιο (Human Capital), το Επιχειρηματικό Μοντέλο & η Καινοτομία (Business Model & Innovation), Ηγεσία και Διακυβέρνηση (Leadership & Governance).

Η ακριβής αποτύπωση και δημόσια αποκάλυψη των μη χρηματοοικονομικών κριτηρίων μοιάζει, κατά τούτο, ιδιαίτερα σημαντική (αν όχι ανάγκη επιτακτική) για τις επιχειρήσεις που επιλέγουν να επικαλούνται και να προβάλλουν τις ESG επιδόσεις τους -ακόμα και σε μεμονωμένα προϊόντα τους.

Ωστόσο, ο όρος "μη χρηματοοικονομικά κριτήρια" και "μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες" έχει αξιολογηθεί, ήδη, ως ανακριβής. Προτιμητέος, ήδη, ο όρος "πληροφορίες βιωσιμότητας".

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία

Από την ΕΕ γίνεται δεκτό πως η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος συνιστούν απειλή για την ύπαρξη της Ευρώπης και του κόσμου. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα μετατρέψει την ΕΕ σε μια σύγχρονη, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και ανταγωνιστική οικονομία, εξασφαλίζοντας: (α) μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, (β) οικονομική ανάπτυξη αποσυνδεδεμένη από τη χρήση πόρων και (γ) κανένας άνθρωπος και καμιά περιφέρεια δεν μένουν στο περιθώριο. Ένα τρίτο των επενδύσεων ύψους 1,8 τρισ. ευρώ από το σχέδιο ανάκαμψης Next Generation EU καθώς και ο επταετής προϋπολογισμός της ΕΕ θα χρηματοδοτήσουν την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εγκρίνει σειρά προτάσεων με στόχο να προσαρμοστούν οι πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα, την ενέργεια, τις μεταφορές και τη φορολογία στον σκοπό της μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.

Στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2019) για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία συναντούμε τη μέριμνά της, έκτοτε, για την αντιμετώπιση του Greenwashing: "Οι αξιόπιστες, συγκρίσιμες και επαληθεύσιμες πληροφορίες διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο ώστε να μπορούν οι αγοραστές να λαμβάνουν πιο βιώσιμες αποφάσεις, ενώ μειώνουν τον κίνδυνο προβολής ψευδοοικολογικής ταυτότητας.Οι εταιρείες που προβάλλουν "οικολογικούς ισχυρισμούς" θα πρέπει να τους τεκμηριώνουν... Η Επιτροπή θα εντείνει τις κανονιστικές και μη κανονιστικές προσπάθειές της για να αντιμετωπίσει τους ψευδείς οικολογικούς ισχυρισμούς".

Θα μπορούσαν, όμως, να υπάρξουν κριτήρια με βάση τα οποία μια οικονομική δραστηριότητα θα ήταν δυνατό να χαρακτηριστεί ως περιβαλλοντικά βιώσιμη; Να υπάρξει, σε πρακτικό επίπεδο, ένας μηχανισμός που να προσδιορίζει τα εν λόγω κριτήρια; Που να προστατεύει τους ιδιώτες επενδυτές και τους ανθρώπους της αγοράς από το Greenwashing; Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

* Σταύρος Κουμεντάκης, Managing Partner, Koumentakis and Associates Law Firm