FSR - Ο νέος κανονισμός της ΕΕ για την αντιμετώπιση ξένων επιδοτήσεων που στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό

Του Δρ. Σωτήρη Καραγιάννη

Οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον ανταγωνισμό, τις δημόσιες συμβάσεις και τις εμπορικές συμφωνίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση δίκαιων όρων ανταγωνισμού για όλες τις εταιρείες στην ενιαία αγορά. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, τα υφιστάμενα εργαλεία δεν εφαρμόζονται σε εταιρείες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που έχουν λάβει επιδοτήσεις από τις χώρες τους ούτε υπόκεινται σε ενδελεχή έλεγχο από την Επιτροπή, όπως αυτές που χορηγούνται από τα κράτη μέλη, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται μη ισότιμοι όροι ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά. Έτσι, οι εταιρείες που λάμβαναν ξένες επιδοτήσεις είχαν ένα αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους, είτε κατά την εξαγορά ευρωπαϊκών εταιρειών ή κατά τη συμμετοχή τους σε δημόσιες συμβάσεις, αποκαλύπτοντας ένα "ρυθμιστικό κενό”.

Ως "επιδότηση αλλοδαπής προέλευσης" νοείται κάθε χρηματοδοτική συνεισφορά που παρέχεται άμεσα ή έμμεσα από τρίτη χώρα εκτός ΕΕ, η οποία περιορίζεται σε μία ή περισσότερες εταιρείες ή κλάδους παραγωγής και η οποία παρέχει όφελος σε μια εταιρεία που ασκεί οικονομική δραστηριότητα στην ΕΕ. Οι ξένες επιδοτήσεις μπορούν να λάβουν για παράδειγμα τη μορφή δανείων μηδενικού επιτοκίου και άλλων χρηματοδοτήσεων κάτω του κόστους, απεριόριστων εγγυήσεων, αποζημιώσεων, διαγραφής χρεών, ανταλλαγής χρέους/μετοχών, χρηματοδότησης εξαγωγών που δεν συνάδει με τον διακανονισμό του ΟΟΣΑ για τις εξαγωγικές πιστώσεις που τυγχάνουν δημόσιας στήριξης, προτιμησιακής φορολογικής μεταχείρισης, πιστώσεων φόρου ή άμεσων επιχορηγήσεων.

Ο νέος κανονισμός 2022/2560 για τις ξένες επιδοτήσεις (FSR) και ο κανονισμός εφαρμογής 2023/1441 περιέχουν ουσιαστικούς και διαδικαστικούς κανόνες για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων που στρεβλώνουν την εσωτερική αγορά της ΕΕ. Ο κανονισμός ισχύει αυτόματα και ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, χωρίς να χρειάζεται να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο και είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του. Τέθηκε σε ισχύ στις 12/01/2023 και εφαρμόζεται από τις 12/07/2023. Η υποχρέωση κοινοποίησης για τις εταιρείες ισχύει από τις 12/10/2023.

Βασικός στόχος του κανονισμού και πεδίο εφαρμογής

Βασικός στόχος του κανονισμού είναι να εξασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες στην ενιαία αγορά όσον αφορά τις ξένες επιδοτήσεις. Εφαρμόζεται εξίσου σε όλους τους τομείς της οικονομίας και σε όλες τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ. Ο κανονισμός προβλέπει τη δυνατότητα της Επιτροπής να διενεργεί έρευνα σε συγκεκριμένους τομείς, διαφορετικές μορφές οικονομικής δραστηριότητας ή εργαλεία ξένων επιδοτήσεων για τον εντοπισμό πιθανών στρεβλώσεων και πρακτικών. Η Επιτροπή θα έχει την εξουσία να διερευνά τις χρηματοδοτικές ενισχύσεις που χορηγούνται από αρχές εκτός ΕΕ σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται εντός ΕΕ. Εάν η Επιτροπή διαπιστώσει την ύπαρξη ξένων επιδοτήσεων, οι οποίες στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό εντός ΕΕ, μπορεί να αποκαταστήσει τις στρεβλωτικές συνέπειές τους.

Τα εργαλεία ελέγχου

Στο πλαίσιο αυτό, ο κανονισμός εισάγει 3 εργαλεία συμμόρφωσης, τα οποία θα επιβάλει η Επιτροπή και περιλαμβάνουν:

* Εξαγορές: Την εκ των προτέρων υποχρέωση κοινοποίησης για συγκεντρώσεις στις οποίες ισχύουν σωρευτικά ότι: α) ο κύκλος εργασιών της προς εξαγορά εταιρείας, τουλάχιστον ενός από τα συγχωνευόμενα μέρη ή της κοινοπραξίας στην ΕΕ είναι τουλάχιστον €500 εκ. και β) η συνολική χρηματοδοτική συνεισφορά από την αλλοδαπή χώρα υπερβαίνει τα €50 εκ. τα τελευταία 3 έτη.

* Προμήθειες: Την εκ των προτέρων υποχρέωση κοινοποίησης για διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων, όταν: α) η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης είναι τουλάχιστον €250 εκατ. ή η σύμβαση έχει χωριστεί σε τμήματα και η αξία ενός τμήματος ή η συνολική αξία όλων των τμημάτων ξεπερνά τα €125 εκατ. και β) χρηματοδοτική συνεισφορά από την αλλοδαπή χώρα που έλαβε η επιχείρηση και οι κύριοι υπεργολάβοι/προμηθευτές της ύψους τουλάχιστον € 4 εκατ. τα τελευταία 3 έτη ανά χώρα.

* Έλεγχοι: Για όλες τις άλλες περιπτώσεις, η Επιτροπή μπορεί να κινήσει έρευνες με δική της πρωτοβουλία, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να ζητήσει ad-hoc κοινοποιήσεις για μικρότερες συγκεντρώσεις και διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων, να διερευνά κάθε είδους οικονομικές δραστηριότητες και καταστάσεις της αγοράς, όπως επενδύσεις σε αναξιοποίητες ζώνες ή παροχή υπηρεσιών, όταν έχει υπόνοιες ότι ενδέχεται να εμπλέκεται ξένη επιδότηση.

Όσον αφορά τα 2 πρώτα εργαλεία κοινοποίησης, ο αγοραστής ή ο προσφέρων θα πρέπει να κοινοποιεί εκ των προτέρων τις χρηματοδοτικές συνεισφορές που λαμβάνει από κυβερνήσεις και δημόσιες αρχές εκτός ΕΕ σε σχέση με συγκεντρώσεις ή δημόσιες συμβάσεις που πληρούν τα σχετικά κατώτατα όρια. Εν αναμονή της επανεξέτασης από την Επιτροπή, η εν λόγω συγκέντρωση δεν μπορεί να ολοκληρωθεί και η δημόσια σύμβαση δεν μπορεί να ανατεθεί στον εξετασθέντα προσφέροντα (υποχρέωση αναστολής).

Η Επιτροπή θα μπορεί επίσης να ζητεί ad-hoc κοινοποιήσεις για συγκεντρώσεις και διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων κάτω από τα σχετικά κατώτατα όρια, εάν υποπτεύεται ότι ενδέχεται να έχουν εμπλακεί ξένες επιδοτήσεις στη συναλλαγή και η συναλλαγή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων, αυτό ισχύει επίσης εάν η Επιτροπή λάβει νέες πληροφορίες που την οδηγούν να υποπτεύεται ότι μια υποβληθείσα κοινοποίηση ή δήλωση ήταν ελλιπής ή εάν η εν λόγω κοινοποίηση ή δήλωση δεν διαβιβάζεται στην Επιτροπή. Οι αρχικές πληροφορίες μπορούν να προέρχονται από την αγορά, μεταξύ άλλων από κράτη μέλη, ανταγωνιστές, επιχειρηματικές ενώσεις ή άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.Θα μπορεί να διερευνήσει ξένες επιδοτήσεις που χορηγήθηκαν το πολύ 10 έτη στο παρελθόν από τη στιγμή της έναρξης της έρευνας. Ωστόσο, η Επιτροπή θα μπορεί να εξετάζει τις επιδοτήσεις που χορηγούνται 5 έτη πριν από την έναρξη εφαρμογής του παρόντος κανονισμού μόνον όταν οι επιδοτήσεις αυτές στρεβλώνουν την ενιαία αγορά μετά την έναρξη εφαρμογής.Όταν μια εταιρεία δεν συμμορφώνεται με την υποχρέωση κοινοποίησης των χρηματοδοτικών συνεισφορών σε συγκέντρωση ή διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης, η Επιτροπή μπορεί να επιβάλει πρόστιμα ύψους από 1% έως και 10% του ετήσιου συνολικού κύκλου εργασιών της εταιρείας. Θα είναι επίσης σε θέση να επανεξετάσει τη συναλλαγή σαν να είχε κοινοποιηθεί, με δυνατότητα απαγόρευσής της.

Τι είδους επανορθωτικά μέτρα και δεσμεύσεις προβλέπει ο κανονισμός;

Ο κανονισμός περιλαμβάνει μια σειρά διαρθρωτικών και μη διαρθρωτικών μέτρων που μπορούν να επιβληθούν από την Επιτροπή ή να προταθούν από την ενδιαφερόμενη εταιρεία για την αντιμετώπιση της στρέβλωσης. Για παράδειγμα, μπορεί να περιλαμβάνουν την επιστροφή της επιδότησης, την εκποίηση ορισμένων περιουσιακών στοιχείων, τη μείωση της παραγωγικής ικανότητας ή της παρουσίας στην αγορά, την παροχή πρόσβασης σε συγκεκριμένη υποδομή ή την απαγόρευση συγκεκριμένης συμπεριφοράς στην αγορά. Σε περίπτωση κοινοποιήσιμων συναλλαγών, η Επιτροπή θα μπορεί επίσης να απαγορεύει την επιδοτούμενη συγκέντρωση ή την ανάθεση της δημόσιας σύμβασης στον επιδοτούμενο προσφέροντα.

Τα οφέλη

Οι επιπτώσεις του κανονισμού αναμένεται να είναι σημαντικές και θα βοηθήσει στη διασφάλιση ότι οι ξένες επιδοτήσεις δεν θα στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό στην ενιαία αγορά. Αυτό θα ευνοήσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και θα συμβάλει στη δημιουργία ενός πιο δίκαιου και ανταγωνιστικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος στην ΕΕ. Ειδικότερα, ο Κανονισμός FSR αναμένεται να έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα:

- Θα αυξήσει τη διαφάνεια σχετικά με τις ξένες επιδοτήσεις. Η υποχρέωση κοινοποίησης θα επιτρέψει στην Επιτροπή να αποκτήσει καλύτερη εικόνα για το εύρος και το μέγεθος των ξένων επιδοτήσεων που χορηγούνται σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ.

- Θα ενισχύσει την ικανότητα της Επιτροπής να αντιμετωπίζει τις στρεβλώσεις που προκαλούνται από τις ξένες επιδοτήσεις. Η εξουσία της Επιτροπής να διεξάγει έρευνες και να επιβάλλει επανορθωτικά μέτρα θα της δώσει τα εργαλεία που χρειάζεται για να αποτρέψει ή να διορθώσει τις στρεβλώσεις αυτές.

- Θα συμβάλει στην ενίσχυση του ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά. Η αντιμετώπιση των στρεβλώσεων που προκαλούνται από τις ξένες επιδοτήσεις θα δημιουργήσει ένα πιο δίκαιο και ανταγωνιστικό περιβάλλον για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.

Φυσικά, ο Κανονισμός FSR έχει και ορισμένα μειονεκτήματα, όπως η υποχρέωση κοινοποίησης, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως μία επιπλέον διοικητική επιβάρυνση για τις εταιρείες που λαμβάνουν ξένες επιδοτήσεις. Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα της Επιτροπής στην εφαρμογή του κανονισμού αυτού θα εξαρτηθεί από την ικανότητά της να διεξάγει αποτελεσματικές έρευνες και να επιβάλλει αποτελεσματικά επανορθωτικά μέτρα.

Συνολικά, ο Κανονισμός FSR είναι ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση των στρεβλώσεων που προκαλούνται από τις ξένες επιδοτήσεις στην ενιαία αγορά. Ο κανονισμός αυτός αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και για τον ανταγωνισμό στην ΕΕ.

* Ο Δρ. Σωτήρης Καραγιάννης είναι Senior Manager of Global Investment & Innovation Incentives (Gi3), του τμήματος Tax&Legal της Deloitte Greece