Παρά την εμπρηστική ρητορική του, το Ιράν αποφεύγει τη σύγκρουση

Του Νικήτα Σίμου 

"Όλων τα χέρια στην περιοχή είναι στην σκανδάλη" προειδοποίησε ο Ιρανός υπουργός των εξωτερικών την προηγούμενη εβδομάδα. Σύμφωνα με πληροφορίες, έχει διαμηνυθεί από την Τεχεράνη στην Ουάσινγκτον, ότι μια εισβολή στη Γάζα από το Ισραήλ είναι κόκκινη γραμμή για το Ιράν. ‘Όμως ο προσδιορισμός των ενεργειών που ορίζουν  την κόκκινη γραμμή παραμένει ασαφής, ενώ δεν έχει αναφερθεί ποια θα μπορούσε να είναι μια άμεση αντίδραση του ίδιου του Ιράν.

Αψιμαχίες και διατήρηση του σημερινού status

Η ρητορική της Τεχεράνης έχει στραφεί εκ νέου κατά των ΗΠΑ, τις οποίες θεωρεί τον κύριο υπεύθυνο πίσω από το Ισραήλ για τους βομβαρδισμούς στην Γάζα. Ο ανώτατος Ιρανός ηγέτης Χαμενεϊ κατηγόρησε (25/10) την Ουάσιγκτον ότι είναι εκείνη η οποία κατευθύνει τα ¨εγκλήματα του σιωνιστικού καθεστώτος¨. Τα σχόλια του Ιρανού ηγέτη ακολουθήθηκαν από μια σειρά πληγμάτων σε βάσεις στην Συρία και το Ιράκ, όπου παραμένουν Αμερικανικές δυνάμεις. Οι ΗΠΑ κατηγόρησαν για τις επιθέσεις αυτές σιιτικές ομάδες τις οποίες ελέγχει η Τεχεράνη. Χρησιμοποιώντας τέτοιες ομάδες κρούσης το Ιράν αποφεύγει την άμεση κατηγορία ότι προωθεί δικούς του στρατιωτικούς σκοπούς στην περιοχή, ενώ οι επιθέσεις αυτές στην προκείμενη περίπτωση, έχουν σκοπό να υπενθυμίσουν στις ΗΠΑ, ότι πρέπει να αποθαρρύνουν το Ισραήλ από μια ολοκληρωτική επίθεση κατά της Γάζας. Επί της ουσίας όμως, η ¨ανάλωση¨ της Γάζας, εξυπηρετεί τον Ιρανικό στόχο αναίρεσης της δυνητικής βελτίωσης των σχέσεων Σ. Αραβίας και Ισραήλ και την απομόνωση του τελευταίου από τον Αραβικό κόσμο.                                                                                                                        

Παρά το γεγονός ότι το Ιράν ελέγχεται από σκληροπυρηνικούς, η ψύχραιμη και προσεκτική διαχείριση των κρίσεων έχει επικρατήσει στους ηγετικούς κύκλους της Τεχεράνης. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν σκοτώθηκε (1/20)  από Αμερικανικό πλήγμα, ο ηγέτης της επαναστατικής φρουράς του Ιράν στρατηγός Σολεϊμανί, η Ιρανική ηγεσία επέτρεψε μόνο μια περιορισμένη επίθεση αντιποίνων με πυραύλους στην Αμερικανική βάση  Αλ-Ασσαντ στο Ιράκ, ενώ πολλοί τότε φοβήθηκαν μια ενδεχόμενη μεγάλης κλίμακας σύγκρουση. Ακόμη όταν πρόσφατα, ο πρόεδρος Μπάϊντεν προειδοποίησε έντονα την Ιρανική ηγεσία, να μην συνεχισθούν οι επιθέσεις κατά Αμερικανικών μονάδων, η Τεχεράνη αντέδρασε προσεκτικά λέγοντας ότι τα "αμερικανικά μηνύματα δεν απευθύνονταν προσωπικά σε κάποιον Ιρανό ηγέτη ούτε αποτελούσαν αίτημα προς την Ιρανική πλευρά".                                                                                                          

Το Ιράν ναι μεν έχει βούληση, όπως έδειξε με την κοινή ναυτική άσκηση του περασμένου Φεβρουαρίου στην Αραβική Θάλασσα, κοντά στα στενά του Ορμούζ, όπου έλαβαν μέρος Ρωσικές και Κινεζικές μονάδες, δεν παραγνωρίζει όμως την άμεση αντίδραση των ΗΠΑ με την αποστολή των δύο Αμερικανικών αεροπλανοφόρων στην περιοχή από την έναρξη των γεγονότων στην Γάζα, πράγμα το οποίο καθ΄ ομολογία τους δεν ανέμεναν οι ηγέτες της Χαμάς. Επιπλέον, η Τεχεράνη έχει επίγνωση της αποφασιστικότητας του Ισραήλ, της μόνης πυρηνικής δύναμης στην περιοχή.    

Το μέτωπο της αντίστασης

Αυτός είναι ο όρος τον οποίο χρησιμοποιούν οι Ιρανοί για να περιγράψουν τις φιλικές προς αυτούς δυνάμεις της περιοχής και κυρίως την Χεζμπολλάχ του Λιβάνου και τους Χούθι της Υεμένης, συμπεριλαμβάνοντας και την σε εμπόλεμη κατάσταση με το Ισραήλ σουνιτική Χαμάς και άλλες μικρότερες οργανώσεις. Με ένα εκτιμώμενο οπλοστάσιο 150 χιλ. ρουκετών στον Ν. Λίβανο και αρκετές χιλιάδες εκπαιδευμένους κομάντος, η Χεζμπολλάχ είναι εκείνη η οποία αποτελεί τον αμεσότερο κίνδυνο στην περιοχή, με την διαρκή απειλή να εισβάλει στο Β. Ισραήλ, ανοίγοντας ένα δεύτερο μέτωπο, ως περισπασμό στις Ισραηλινές επιχειρήσεις στη Γάζα. Όπως φαίνεται η ανταλλαγή πυρών Χεζμπολλάχ -  Ισραήλ, όπως και οι επιθέσεις της Ισραηλινής αεροπορίας, μάλλον περιορίζονται προς το παρόν στην συνοριακή γραμμή ( πλήγματα σε βάθος 5 χιλ. εκατέρωθεν) . Αυτά, παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος του Λιβάνου προσπαθεί απεγνωσμένα να απαγκιστρώσει την χώρα του από την τρέχουσα διαμάχη.                                        

Δυνητικά, οι αψιμαχίες στα σύνορα του Λιβάνου θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε μια δεύτερη σύγκρουση και στην συνέχεια σε μια κύρια αντιπαράθεση του Ισραήλ στα βόρεια σύνορά του, αυξάνοντας δραματικά την ένταση στην  περιοχή. Είναι ασαφές όμως, ποιόν ειδικό στρατηγικό στόχο της Χεζμπολλάχ θα εξυπηρετούσε μια τέτοια εξέλιξη, ενώ εμπεριέχει τον κίνδυνο ανάλωσής της και την μοιραία εμπλοκή του Ιράν, την οποία το τελευταίο απεύχεται.                                                                                                                                        
Η δυνατότητα της Τεχεράνης να προβάλει την ισχύ της στη Μ. Ανατολή είναι πολύ ευρύτερη, λαμβάνοντας υπόψη τον έλεγχο τον οποίο ασκεί στην οργάνωση των Χούθι, η οποία ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της Υεμένης συμπεριλαμβανόμενης της πρωτεύουσα της χώρας. Οι Χούθι έχουν επανειλημμένα καταφερθεί κατά του Ισραήλ και των ΗΠΑ, ενώ υποστηρίζουν τις Παλαιστινιακές θέσεις.   Στις αρχές Οκτωβρίου η οργάνωση απείλησε ότι θα επιτεθεί στη διεθνή θαλάσσια κυκλοφορία η οποία διεξάγεται στην Ερυθρά Θάλασσα, εάν οι ΗΠΑ επέμβουν στη Γάζα. Δέκα ημέρες αργότερα 3 πύραυλοι κρουζ ,το βεληνεκές των οποίων φθάνει μέχρι το Ισραηλινό λιμάνι  Εϊλάτ στην Ερυθρά, και σημαντικός αριθμός δρόνων που εκτοξεύθηκαν από περιοχές των Χούθι με κατεύθυνση προς τα βόρεια, αναχαιτίστηκαν από Αμερικανικά πλοία, ενώ η Σ. Αραβία έκλεισε τον εναέριο χώρο της. Ακολούθησε μια επαφή διαβεβαίωσης των αμοιβαίων καλών προθέσεων μεταξύ Ριάντ και Τεχεράνης, οι οποίες άλλωστε συνδέονται με την συμφωνία στην οποία κατέληξαν μετά την Κινεζική διαμεσολάβηση τον περασμένο Φεβρουάριο.

Ας σημειωθεί, ότι οι Χούθι έχουν κατά το παρελθόν πλήξει πολεμικά και εμπορικά πλοία τα οποία παρέπλεαν τις Υεμενικές ακτές. Αν και αντικειμενικά η οργάνωση αυτή δεν αποτελεί σοβαρή απειλή για το Ισραήλ, είναι ενδεχόμενο να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά θάλασσα. Εκτιμάται, ότι οι δυνατότητες των Χούθι έχουν δραστικά αυξηθεί σε πυραύλους και δρόνους, τους οποίους προμηθεύει η Τεχεράνη, η οποία επίσης παρέχει την απαραίτητη τεχνική και στρατηγική υποστήριξη. 

Οι ενδείξεις είναι ότι το Ιράν ευνοείται από τις εξελίξεις, με την αναστολή της συνεννόησης Τελ-Αβίβ και Ριάντ, κινούμενο όμως σε περιβάλλον ασταθούς γεωπολιτικής ισορροπίας, η οποία ενέχει τον κίνδυνο της άμεσης ανατροπής της από  αντιδράσεις ανεξέλεγκτων δρώντων.                                                                                                                                        
Η Χαμάς δέχεται στην Γάζα βαριά πλήγματα, από τα οποία δύσκολα θα συνέλθει, με χιλιάδες άμαχους νεκρούς. Όμως ανεξάρτητα από την έκβαση της σύγκρουσης, είναι μεγάλη η πιθανότητα να υπάρξει μια νέα διάδοχη και ριζοσπαστικότερη οργάνωση. Η πιθανότητα αυτή είναι ευθέως ανάλογη της διάρκειας του πολέμου και των απωλειών σε άμαχο πληθυσμό.                                                                                                    
Εάν οι ΗΠΑ αναμειχθούν ενεργά στην διαμάχη, οι Χούθι απειλούν ότι θα εμπλακούν στην αντιπαράθεση σκοπεύοντας να δημιουργήσουν χάος στην ναυσιπλοΐα της Ερυθράς Θάλασσας. Οι επιπτώσεις στο Ισραήλ και τους συμμάχους του θα ήταν ιδιαίτερα επώδυνες οικονομικά, καθώς θα επηρεαζόταν περίπου το 10% της ροής του παγκόσμιου εμπορίου και των αλυσίδων τροφοδοσίας. Αυτά, χωρίς να συνυπολογίζεται ο αντίκτυπος τυχόν ενεργειών στον Κόλπο.                                                                                                                              

Όσο ο πόλεμος διαρκεί τόσο απομακρύνονται οι ελπίδες μιας εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με την Σ. Αραβία και τις άλλες δυνάμεις του Ισλαμικού κόσμου, η οποία είναι προϋπόθεση για την λύση του Παλαιστινιακού θέματος, τόσο, όσο και η διαφοροποίηση της Χαμάς από τον απλό λαό της Γάζας.                  

Πολλοί στο Ισραήλ γνωρίζουν, ότι μόνο η χώρα τους μπορεί να διευκολύνει την ανάδειξη ενός  φιλειρηνικού Παλαιστινιακού εταίρου. Όχι μόνο οι Παλαιστίνιοι, αλλά και οι Ισραηλινοί θα είχαν συμφέρον από την δημιουργία ενός Παλαιστινιακού κράτους. Είναι μάλλον ο μόνος τρόπος για να παραμείνει το Ισραήλ δημοκρατικό και δημιουργικό για την περιοχή, ανοίγοντας μια νέα σελίδα.     
 * Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής