Επιστροφή εργαζομένων στον τουρισμό

Του Δημήτρη Μ. Καλαϊτζιδάκη 

Σε άρθρο μου που δημοσιεύθηκε στις 15.02.2023 αναφέρω ότι : …"για τρίτη συνεχή χρονιά, ο ελληνικός τουριστικός κλάδος καλείται ν΄ αντιμετωπίσει το οξύτατο πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού…". Λόγω δε της μεγάλης κινητικότητας των εργαζομένων μεταξύ των ξενοδοχείων, παρατηρήθηκε έντονα το φαινόμενο της "άγρας στελεχών και εργαζομένων" με αποτέλεσμα τα ξενοδοχεία να αναγκαστούν να ενδώσουν σε "πλειοδοτικούς  διαγωνισμούς  μισθών" για την εξασφάλιση του προσωπικού .

Μελέτη του ΙΝ.ΣΕΤΕ αποτίμησε την έλλειψη εργαζομένων για το 2022 σε 60.225 θέσεις, δηλαδή το 23% των οργανικών θέσεων στα ξενοδοχεία, όταν αντίστοιχη μελέτη για το 2021, τις είχε υπολογίσει σε 53.249. Δυστυχώς η πρόβλεψη για το 2023 ανεβάζει το έλλειμα  τουλάχιστον  στις 70.000 θέσεις. Βάσει της μελέτης, οι ελλείψεις στους σερβιτόρους πλησιάζουν τις 13.557 θέσεις, στην κουζίνα τις 10.150. Για τις καμαριέρες το έλλειμα είναι 13.324, 8.809 για receptionist και 2.054 οι θέσεις των τεχνικών. Υπάρχουν και θέσεις χαμηλής εξειδίκευσης με σημαντικές ελλείψεις. Λαντζέρηδες 2.866, κηπουροί 1.931, εξωτερικός καθαρισμός 2.404. Άλλα πιο δυσάρεστα σενάρια  υπολογίζουν τις κενές θέσεις  μέχρι και 100.000 . 

Τι πιο οξύμωρο από το να υπάρχει τέτοια έλλειψη εργατικού δυναμικού και από την άλλη, η ανεργία στους νέους ηλικίας 24 έως 35 ετών να είναι η υψηλότερη της Ε.Ε., 31,4% όταν η Ιταλία έχει μόνο 29,8%. Ακόμη και η Ισπανία έχει ανεργία χαμηλότερη από εμάς, 29,8%. Η ίδια κατάσταση παρουσιάζεται και στους μακροχρόνιους ανέργους όπου η Ελλάδα έχει τους διπλάσιους από αυτούς της Ιταλίας. 4,6% για την Ιταλία και 7,7% αντίστοιχα για την Ελλάδα, με την Ισπανία να είναι στο 5,0%. 

Το άρθρο που υπογράφει ο Βασίλης Κωστούλας στην Καθημερινή της Κυριακής του Πάσχα, με τίτλο "Η πυραμίδα της εργασίας στην Ελλάδα, 2023" αναφέρει ότι "Η Ελλάδα έχει αναξιοποίητα 2,7 εκατομμύρια ζευγάρια εργατικά χέρια". "Για κάθε άνεργο που καταγράφεται σήμερα στην Ελλάδα, υπάρχουν περίπου έξι (6)  άτομα τα οποία είναι υποαπασχολούμενα και θα μπορούσαν να αποτελούν μέρος του εργατικού δυναμικού" δηλώνει ο Βολφγκανγκ Φενγκλερ, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας . 

Ο Καθηγητής της Δημογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας δηλώνει ότι: "Στη χώρα μας, ανά 100 άτομα ηλικίας 20 έως 64 ετών απασχολείται μόλις το 66%. Στις σκανδιναβικές χώρες, το ποσοστό αυτό αγγίζει το 82%. 

Η πανδημία κλόνισε την εμπιστοσύνη των νέων στην αγορά εργασία

Αποτέλεσμα ήταν να χαθεί  η εμπιστοσύνη στην αξιοπιστία της απασχόλησης στα ξενοδοχεία. Παρατηρήθηκε ένταση της εργοδοτικής παραβατικότητας. Η επιδοματική πολιτική ευνόησε τη μαύρη εργασία. Τα βασικά αντικίνητρα απασχόλησης νέων ανθρώπων είναι: οι μη ανταγωνιστικές αμοιβές, η μείωση του επιδόματος ανεργίας από 5 μήνες σε 3, η ένταση εργασίας λόγω της εποχικότητας, οι αντίξοες συνθήκες εργασίας λόγω των ιδιαιτεροτήτων της δουλειάς, η λεκτική βία και οι κακές συμπεριφορές, δυστυχώς από συναδέλφους, η αθέτηση των όρων που είχαν συμφωνήσει και οι δυσάρεστες εκπλήξεις ως προς τις μη αξιοπρεπείς συνθήκες διαμονής και σίτισης. Η αλλαγή νοοτροπίας των νέων εργαζομένων λόγω του διαφορετικού τους  αξιακού συστήματος, τους διαφοροποιεί από τους παλαιότερους. Οι νέοι προτάσσουν την προσωπική τους ευτυχία έναντι της εργασίας. Είναι μορφωμένοι, σχεδιάζουν την επαγγελματική τους εξέλιξη σε βραχυπρόθεσμη βάση, είναι εργασιακά ευάλωτοι, επηρεάζονται από την ψηφιακή ενημέρωση – διαφήμιση και είναι  ευαίσθητοι με το περιβάλλον. Η άνθηση του delivery στο λιανικό εμπόριο και στην εστίαση, τα υψηλά μεροκάματα στο AIRB&B λόγω της αδήλωτης εργασίας, όπως επίσης και ο κατασκευαστικός κλάδος λειτούργησαν ανταγωνιστά.

Επιπλέον των παραπάνω, η έλλειψη επιδεινώθηκε με τη λειτουργεία 200 νέων  5* ξενοδοχείων μέσα στην 5ετια 2018-2022, μια αύξηση +35%. Η Κρήτη διαθέτει πλέον 149  μονάδες 5* και  345 μονάδες 4*, με σεζόν 6,5 μηνών, έναντι του γενικού μέσου όρου λειτουργείας των εποχικών ξενοδοχείων, των 5,6 μηνών! Το έλλειμμα εργαζομένων της Κρήτης είναι 5.891. Ευνόητο είναι ότι η παροχή ακριβότερων - υψηλών υπηρεσιών και η αυξημένη ζήτηση από το εξωτερικό, απαιτούν περισσότερα χέρια. Παρ όλα αυτά, έρευνα αποκάλυψε ότι τις μικρότερες ελλείψεις εμφανίζουν τα ξενοδοχεία 5*, λόγω της οργάνωσής τους και του καλύτερου εργασιακού περιβάλλοντος.Το λιγότερο επίσης πρόβλημα παρουσιάζουν οι ώριμες τουριστικά αναπτυγμένες περιοχές όπου η σεζόν διαρκεί περισσότερο, οι μισθοί είναι υψηλότεροι όπως επίσης και τα τυχερά (Tips).

Η υποστελέχωση και η έλλειψη γενικά προσωπικού αποτελούν απειλές για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος, ενώ επιβαρύνουν σωματικά και ψυχικά, ακόμα περισσότερο τους υπόλοιπους εργαζόμενους. 

Η οποιαδήποτε επιδοματική πολιτική δεν είναι η λύση του προβλήματος

Ήταν μεγάλο λάθος και μεγάλη αδικία η οριζόντια καταβολή του επιδόματος αναστολής των 534 ευρώ. Υπήρξαν πολλές περιπτώσεις όπου νεοεισερχόμενοι εργαζόμενοι ελάμβαναν  περισσότερα  καθήμενοι παρά εργαζόμενοι. Το παραπάνω μέτρο συνέβαλε κατά πολύ στην άρνηση των νέων στην εργασία  και δημιούργησε την "εθελοντική – πλασματική" ανεργία των νέων. Μόνο όταν το επίδομα ανεργίας εξελιχθεί σε επίδομα εργασίας και παρθούν επιπλέον μέτρα όπως η επιδότηση της ενέργειας για τα ξενοδοχεία καθώς και η επιδότηση των καυσίμων των αεροπορικών εταιριών (τα  Landing fees έχουν σχεδόν εκμηδενισθεί) θα μπορεί να επιτευχθεί η πολυπόθητη επιμήκυνση  της σεζόν. Βασική προϋπόθεση η καθολική συνεργασία και προσπάθεια όλων των εμπλεκόμενων φορέων της Κρήτης, υποστηριζόμενη από μια καμπάνια για την καθιέρωση της Κρήτης ως προορισμό 365 ημερών.

Η Κρήτη μπορεί να υποστηρίξει "Τουρισμό 365 ημέρες". Είναι ένας ευλογημένος τόπος, με μοναδικό γεωγραφικό ανάγλυφο, με τόσες εναλλαγές τοπίων, μοναδικό  πολιτισμό, ιστορία και κουλτούρα. Παράγει πιστοποιημένα προϊόντα μοναδικής γεύσης, προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας. Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής των παππούδων μας είναι σήμερα το παγκόσμιο ζητούμενο για τον υγιεινό τρόπο ζωής, πρότυπο αειφορείας και βιωσιμότητας. Φημισμένη στα πέρατα του κόσμου, η αυθεντική της Κρητική Φιλοξενία.

Όταν η προσπάθεια αυτή τελεσφορήσει δεν θα ευεργετηθούν μόνο οι επιχειρήσεις και η οικονομία του κράτους. Το κράτος θα μπορέσει να ισοσκελίσει τον κοινωνικό ισολογισμό του. Το ετήσιο εισόδημα των εργαζομένων θα ενισχυθεί και θα γίνει  το βασικό κριτήριο επιλογής κάθε εργαζομένου σε ποια  επιχείρηση θα εργασθεί. Βασική προϋπόθεση - προ απαίτηση προς αυτή την κατεύθυνση είναι και η συνεχής αναβάθμιση των κρατικών Σχολών Τουριστικής Εκπαίδευσης.

Επιμήκυνση της σεζόν: ΤΟ ΕΠΙΔΟΜΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ NΑ ΓΙΝΕΙ ΕΠΙΔΟΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Λόγω του ότι το καθολικό Πάσχα το 2024 θα εορταστεί την Κυριακή 31 Μαρτίου 2024, το δε Ελληνικό Πάσχα θα το εορτάσουμε την Κυριακή 5 Μαΐου 2024, επιτρέψτε μου να κάνω την παρακάτω υπόθεση για την τουριστική σεζόν στα ξενοδοχεία της Κρήτης, για το 2024. 

Ας πάρουμε κατ αρχάς τον κατώτατο μισθό των 845,61 ευρώ του 2023 για την μεγάλη Β κατηγορία εργαζομένων (αφορά Receptionist, Σερβιτόρους, Μαγείρους Β, Barman). Αν υποθέσουμε ότι η αύξηση για το 2024 θα είναι +5,5%, τότε ο μηνιαίος μισθός θα διαμορφωθεί στα 892 ευρώ.

Ας συνεχίσουμε με τέσσερα σενάρια διάρκειας σεζόν, για τον προορισμό  Κρήτη:

Στα μηνιαία εισοδήματα εννοείται ότι θα πρέπει να προσθέσουμε: Δώρο Χριστουγέννων, Δώρο Πάσχα, επίδομα αδείας, γάμου, προϋπηρεσίας, σχολής, ανθυγιεινό και άλλα, επιπλέον τα χρήματα από το ταμείο ανεργίας.

Μονόδρομος η επιμήκυνση της σεζόν 

Τα παραπάνω σενάρια αποδεικνύουν ότι η αύξηση εισοδήματος λόγω της επιμήκυνσης της σεζόν υπερβαίνει κατά πολύ κάθε αύξηση που μπορεί να προκύψει από τις συλλογικές συμβάσεις.

Ακόμα και η κατά 1 ΜΟΝΟ μήνα επέκταση της σεζόν, αυξάνει το εισόδημα του εργαζομένου στο ΔΙΠΛΑΣΙΟ ( +11,5% ) από τη μέση ετήσια αύξηση της συλλογικής (+5,5% ).

Η κατά 2 μήνες επέκταση της σεζόν, το αυξάνει στο ΕΞΑΠΛΑΣΙΟ ( +31% ).

Η κατά 3 μήνες επέκταση της σεζόν, το αυξάνει στο ΟΚΤΑΠΛΑΣΙΟ ( +46% ).

Το τελευταίο σενάριο ταυτίζεται με τη 10μήνη σεζόν που είχε η Κρήτη τη δεκαετία του 80!  και είχα την τύχη να υπηρετήσω. Η σεζόν τότε ξεκινούσε την πρώτη Τέταρτη του Μαρτίου με Άγγλους πελάτες και τελείωνε την πρώτη Τετάρτη του Δεκεμβρίου!

Οι τουριστικές επιχειρήσεις οφείλουν να θέσουν πρωταρχικό σκοπό και κύρια στρατηγική προσέλκυσης υψηλού επιπέδου επαγγελματιών, τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, ειδικά των συνθήκων διαμονής και σίτισης για το προσωπικό. Θα αποτελούν άλλο ένα σημαντικό  κριτήριο επιλογής του χώρου εργασίας για τον εργαζόμενο.

Τουλάχιστον οι νέες μονάδες 5 και 4 αστέρων που σχεδιάζονται, θα πρέπει να μεριμνήσουν για αξιοπρεπή διαμονή, σε δροσερό περιβάλλον, με δωρεάν παροχή wi-fi, με χώρους εξυπηρέτησης και ψυχαγωγίας των εργαζομένων. Η χρηματοδότηση με χαμηλό επιτόκιο ή άλλα κίνητρα π.χ. φορολογικά εκ μέρους της κυβέρνησης θα βελτίωνε το πρόβλημα στέγασης. 

Ιδανικά, η δημιουργία ενός "ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΟΣ" κατοικιών προσωπικού με διαβαθμίσεις  5*, 4* & 3* θα ήταν ένα τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα για την προσέλκυση υψηλού επιπέδου επαγγελματιών από το ξενοδοχείο που θα προσφέρει αυτές τις αξιοπρεπείς συνθήκες διαμονής, σε ένα τόσο σωματικά απαιτητικό επάγγελμα. Κίνητρο θα μπορούσε να είναι και έξτρα κριτήριο στο σύστημα αστεροποίησης των ξενοδοχείων.

Το εστιατόριο προσωπικού θα πρέπει να είναι ένας ευχάριστος, κλιματιζόμενος χώρος με αναρτημένο το εβδομαδιαίο πρόγραμμα φαγητού. Η σωστή σίτιση βελτιώνει και την παραγωγικότητα του εργαζόμενου.

Οι (νέοι) εργαζόμενοι αναζητούν:
Καλύτερες αμοιβές, καλύτερες συνθήκες εργασίας σε ένα δίκαιο και ασφαλές εργασιακό περιβάλλον, αξιοπρεπείς συνθήκες διαμονής και σίτισης, ορατές προοπτικές εξέλιξης. Η αναγνώριση και η επιβράβευση των προσπαθειών στον εργασιακό χώρο, τόσο από τους συναδέλφους όσο και από  τους διευθυντές - προϊσταμένους, που αποτελεί έμφυτη ανάγκη των ανθρώπων, συμβάλλει στην ψυχική υγεία των εργαζομένων και στην  αύξηση της παραγωγικότητάς τους. Λόγω της νέας "φιλοσοφίας" ζωής των νέων, οι διευθυντές – προϊστάμενοι  πρέπει  να δείχνουν σεβασμό στην ύπαρξη ισορροπίας μεταξύ εργασιακού και ελεύθερου χρόνου. Επιχειρήσεις με αξιόπιστες διοικήσεις, που σέβονται τους εργαζομένους, εμπνέουν σεβασμό και καλλιεργούν το αίσθημα υπερηφάνειας και συντροφικότητας , θα ξεχωρίζουν πάντα. Οι παραπάνω αξίες θα πρέπει να είναι στο χαρτοφυλάκιο κάθε εταιρείας . Αποτελούν δε βασικά κριτήρια του θεσμού "Great Place to Work" που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα. Είναι ευτύχημα ότι τέτοιες  ξενοδοχειακές επιχειρήσεις έχουν πιστοποιηθεί ήδη στην Ελλάδα σαν ιδανικοί χώροι εργασίας, ψηφισμένες από το ίδιο το προσωπικό τους!
Εν κατακλείδι…

Η αγωνία του εργαζόμενου στον τουρισμό δεν θα πρέπει να είναι η αύξηση του μηνιαίου μισθού. Ακόμη και μεγάλη αύξηση του μηνιαίου μισθού δεν θα είναι η λύση του προβλήματος. Το ζητούμενο θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση του ετήσιου εισοδήματός του που θα επέλθει από την επιμήκυνση της σεζόν. (εννοείται ότι οι μισθοί θα πρέπει να ακολουθούν τις τιμαριθμικές αυξήσεις)

* Ο Δημήτρης Μ. Καλαϊτζιδάκης είναι Director of Operations, Grecotel Hotels & Resorts