Η χιονοθύελλα "Ελπίς" ευκαιρία να εξετάσουμε τα χρόνια προβλήματα

Του Λέανδρου Ρακιντζή 

Βιώνοντας τα τελευταία χρόνια μια συνεχή σειρά από δυσάρεστες καταστάσεις που συνέβησαν στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας, όπως την οικονομική κρίση, τους αγανακτισμένους, τα μνημόνια, το δημοψήφισμα, τις κυβερνητικές εναλλαγές, τις φυσικές καταστροφές, την πανδημία με τις συνέπειές της και στο τέλος την αποτυχία του κράτους να αποτρέψει από μια κακοκαιρία το κλείσιμο της Αττικής Οδού, αρχίζω να νοιώθω, όχι μόνο εγώ αλλά πιστεύω και πολλοί συμπολίτες μας, που κάνουν υπομονή και περιμένουν με αισιοδοξία καλύτερες μέρες, σαν τον Αγαθούλη (Candide), τον ήρωα του ομώνυμου σατιρικού μυθιστορήματος του Βολταίρου, που δέχονταν όλες τις περιπέτειες του καρτερικά σαν φυσικό επακόλουθο και με αισιοδοξία για να βρει την ευτυχία στο πρόσωπο της Κυνεγόνδης. Ο απαισιόδοξος Βολταίρος έγραψε το μυθιστόρημα για να σαρκάσει στο πρόσωπο του Αγαθούλη τον Leibniz και κυρίως το αισιόδοξο φιλοσοφικό του δόγμα ότι "ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος από όσους μπορούσαν να υπάρξουν". 

Φαίνεται ότι άσχετα με τη μεταξύ των παραπάνω διάσταση απόψεων η εξελικτική πορεία της ιστορίας επιβεβαιώνει τον Leibniz, γιατί σε κάθε στάση της με βάση τα δεδομένα της χρονικής στιγμής νομοτελειακά επιλέγεται η καλύτερη δυνατή (meilleure possible) λύση με τα συν και πλην της, που η αξιολόγησή τους αποτελεί προσωπική υπόθεση καθενός και όχι των πολιτικών, που βλέπουν τα πάντα με γνώμονα το πολιτικό όφελος.

Συνεπώς, εφόσον χωρίς πολιτική προκατάληψη κατανοήσουμε όλοι μας, και κυρίως οι ασκούντες εξουσία, τα πραγματικά αίτια των κατά αλληλουχία παραπάνω καταστάσεων και προσπαθήσουν να τα διορθώσουν, και όχι μόνο τις μη ευχάριστες συνέπειές τους, που προσπαθούν για λόγους πολιτικούς να απαλύνουν με παροχές, τότε σταδιακά και ανεπαίσθητα τα παθήματα θα μας γίνουν μαθήματα, όπως συνέβη και μερικές κατόπιν εορτής φορές, ώστε νομοτελειακά θα επιλέγεται η καλύτερη κατά περίσταση δυνατή λύση.

Με αφορμή τις επιπτώσεις από τη χιονοθύελλα "Ελπίς" και κυρίως από το πρωτοφανές κλείσιμο της Αττικής Οδού γίνεται μια ευρύτερη δημόσια συζήτηση σε κάθε πεδίο για τα αίτια, το ποιος φταίει, τις συνέπειες και ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν για να μην επαναληφθούν φυσικές καταστροφές και επιβλαβείς συνέπειες. Ο πρωθυπουργός ζήτησε δημόσια συγγνώμη για την ανεπάρκεια του Κράτους για το μη έγκαιρο κλείσιμο της Αττικής Οδού, αμέσως εξάγγειλε κάποιες αποζημιώσεις στους παθόντες από την Α.Ο. και τη ΔΕΗ, δεν καταλόγισε όμως πολιτικές ευθύνες σε πολιτικά πρόσωπα, που αποφάσισαν γενική παύση εργασίας ή δεν έλαβαν έγκαιρα αποφάσεις για το κλείσιμο της Α.Ο. με εσφαλμένη ιεράρχηση προτεραιοτήτων και που έχουν σε τελική ανάλυση την πολιτική ευθύνη για ό,τι συμβαίνει στο τομέα ευθύνης τους, κάλυψε τις εμπλεκόμενες δημόσιες υπηρεσίες και δεν εξάγγειλε μέτρα για την πρόληψη παρόμοιων καταστάσεων.

Η αντιπολίτευση, για πολιτική εκμετάλλευση, έσπευσε να καταθέσει πρόταση μομφής που εξελίχθηκε σε κοκορομαχία με προσωπικές επιθέσεις (argumenta ad hominem) και συμψηφισμό καταστροφών, αντί να επισημάνουν τα αίτια και να προτείνουν μέτρα για να μην επαναληφθούν παρόμοιες καταστάσεις. Δεν κατάλαβα όμως την πρόταση του ΚΙΝΑΛ, ότι καταψηφίζει μεν την κυβέρνηση, αλλά δεν θέλει εκλογές, που θυμίζει παραγγελία καφέ "πολλά βαρύς και όχι".

Από κάποιους τέθηκε το ψευδεπίγραφο δίλημμα φταίνε οι άνθρωποι ή οι δομές. Οι δομές όμως είναι δημιουργήματα ανθρώπων, επομένως η ευθύνη τούς βαρύνει, γιατί δεν τις εκσυγχρόνισαν, τις βελτίωσαν ή αντικατέστησαν ή δεν τόλμησαν να σπάσουν αυγά και σε κάθε περίπτωση δεν τις ενεργοποίησαν αμέσως, όπως έγινε με την αποτελεσματική αν και καθυστερημένη χρησιμοποίηση του στρατού, που αποδείχθηκε θεσμός άξιος εμπιστοσύνης σε αντίθεση με άλλους που δεν λειτουργούν ικανοποιητικά (επιεικώς). Οι ισχυρισμοί των πολιτικών, όπως μελετάμε μέτρα, δεν προφθάσαμε να βελτιώσουμε τις δομές ή φταίνε οι προηγούμενοι, αποτελούν συνήθεις πολιτικές δικαιολογίες, αλλά για να μην είμαστε άδικοι η παρούσα κυβέρνηση τουλάχιστον έχει δρομολογήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους.

Ο πρωθυπουργός εξάγγειλε, προφανώς κατόπιν συνεννοήσεως, ότι η Αττική Οδός θα δώσει αποζημίωση 2.000 ευρώ για κάθε εγκλωβισμένο αυτοκίνητο και η ΔΕΗ 600 ευρώ για βλάβες σε ηλεκτρικές συσκευές. Δεν γνωρίζω αν θα ζητηθεί από τους φορείς για να πληρώσουν το ποσό στον παθόντα παραίτηση από κάθε άλλη αξίωση, σαφώς όμως μπορεί να εισπράξει το ποσόν με επιφύλαξη. Η χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που υπέστησαν οι αποκλεισμένοι στην Α.Ο. προσδιορίζεται κατά την κρίση του δικαστηρίου που λαμβάνει υπόψη όλες τις περιστάσεις και δεν μπορεί να τεθεί ούτε με νόμο πλαφόν στο ύψος του επιδικαζόμενου ποσού. Εκείνο που πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα η κυβέρνηση, ώστε οι παραπάνω εταιρείες να μην μετακυλίσουν τις αποζημιώσεις και τα τυχόν πρόστιμα που θα επιβληθούν στους καταναλωτές με αύξηση των τιμολογίων, γιατί έτσι τιμωρείται πάλι η κοινωνία, αν και φοβάμαι ότι υπάρχουν εγγενείς δυσχέρειες για αποτελεσματικό έλεγχο.

Μια γενικότερη παρατήρηση, τα πρόστιμα εύκολα επιβάλλονται, δυσκολότερα εισπράττονται και στο τέλος ρυθμίζονται ή χαρίζονται με ρύθμιση που είναι κάθε φορά η τελευταία. Σαφώς αν επιβάλλονταν σε φυσικά πρόσωπα και όχι νομικά θα ασκούσανε αποτρεπτικό ρόλο.

Με τον απολογισμό της χιονοθύελλας "Ελπίς" δίνεται η ευκαιρία να εξετάσουμε κατά το μέτρο του δυνατού τα χρόνια προβλήματα του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας, που συνδέονται με την πρόληψη και αποτροπή δυσάρεστων αποτελεσμάτων από ακραίες καιρικές συνθήκες. Είναι γεγονός ότι όλοι έχουμε συνηθίσει να ζούμε σε συνθήκες κανονικότητας, όπως έχει διαμορφωθεί με όλα τα καθημερινά προβλήματα, και αναμένουμε τη λύση των προβλημάτων μόνο από το κράτος και τους ΟΤΑ χωρίς δικιά μας πρόβλεψη, π.χ. προμήθεια αλυσίδων στα αυτοκίνητα. Αυτό όμως δεν τους απαλλάσσει των ευθυνών, όπως τον Δήμο Αθηναίων για την καθυστέρηση καθαρισμού της πόλης ή την Α.Ο., για τον μη επιτυχή καθαρισμό κυρίως των εξόδων της οδού, και πρέπει να θεσπισθεί κάποιος δημόσιος έλεγχος για τις ιδιωτικές εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας για τη σωστή λειτουργία τους, όπως είναι η ΔΕΗ η οποία είναι υπεύθυνη για το κόψιμο των δένδρων που προκαλούν διακοπές στη παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. 

Σαφώς, πολλά διαρθρωτικά προβλήματα θα επιλυθούν με την ανασυγκρότηση σε σύγχρονο και λειτουργικό του κράτους, που είναι το ζητούμενο, αλλά η προσπάθεια ακόμα και η υλοποίηση νομοθετημένων δομών, όπως π.χ. η πανεπιστημιακή αστυνομία, συναντά την αντίδραση συστημάτων εξουσίας ή όπως λέγαμε παλιά του κατεστημένου, όπως διαμορφώνεται σύμφωνα με τις πολιτικές εξελίξεις. Συνεπώς, εφόσον πρόκειται περί πολιτικού ζητήματος αποτελεί ευθύνη όλων μας.

Υ.Γ. Χρησιμοποιώ παλιούς διανοητές για να υπενθυμίσω τη συμβολή τους στην δημιουργία του ευρωπαϊκού πνεύματος και πολιτισμού.

* Ο κ. Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.