Του Σαράντη Καλυβίτη

Όταν συζητάμε για την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και τις εξαγωγές, πάντα αναφερόμαστε στο "πόσες εξαγωγές κάνουμε;", "τι προϊόντα εξάγουμε;", "πού εξάγουμε;". 

Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στα παραπάνω, ξεχνάμε τη σημαντικότερη πλευρά: οι εξαγωγές γίνονται από επιχειρήσεις, που λειτουργούν σε ένα οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον με καθορισμένο θεσμικό πλαίσιο. Παράλληλα διοικούνται από ανθρώπινο δυναμικό που καλείται να πάρει στρατηγικές και διαχειριστικές αποφάσεις, συχνά σε καθεστώς μεγάλης αβεβαιότητας όπως στην τωρινή συγκυρία της πανδημίας.

Όποιος σχεδιασμός λοιπόν και να γίνει για τις εξαγωγές, δεν θα πετύχει αν δεν συμβαδίζει με τα κίνητρα και τις επιδιώξεις των επιχειρήσεων. Πρέπει λοιπόν πρώτα να δούμε ποιοι εξαγωγείς πετυχαίνουν και τι παίζει ρόλο στην επιτυχημένη πορεία τους. 

Η απάντηση είναι εύκολη και κατηγορηματική: "όσο μεγαλύτερη είναι η εξαγωγική επιχείρηση, τόσο το καλύτερο". Αυτό ισχύει είτε δούμε την παραγωγικότητα των εξαγωγών, δηλαδή εξαγωγές ανά εργαζόμενο, είτε τον αριθμό των προϊόντων που εξάγει και των χωρών στις οποίες εξάγει. 

Για να έχουμε μια εικόνα, αρκεί να έχουμε υπόψη ότι το 10% των εξαγωγικών επιχειρήσεων πραγματοποιεί το 90% των εξαγωγών. Μάλιστα αυτή η υπερσυγκέντρωση δεν είναι μια ελληνική ιδιαιτερότητα, αλλά εμφανίζεται σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες.

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ελληνική οικονομία έχει πολλές μικρομεσαίες (ΜμΕ) επιχειρήσεις αναλογικά με αντίστοιχες οικονομίες. Πώς μπορεί λοιπόν να συμβιβαστεί στρατηγικά για την προώθηση των εξαγωγών, η εικόνα του μεγάλου επιτυχημένου εξαγωγέα και των πολλών ΜμΕ στην Ελλάδα;

Η πρόταση που προκρίνουμε στη μελέτη "Εξωστρέφεια, Εξαγωγές των Επιχειρήσεων & Μισθολογικό Περιβάλλον στην Ελληνική Οικονομία"** είναι η εικόνα της "εξαγωγικής αλυσίδας". Δηλαδή, οι ελληνικές ΜμΕ, αντί να προσπαθούν να μετατραπούν οι ίδιες σε εξαγωγικές, να είναι τροφοδότες των μεγάλων εξαγωγικών επιχειρήσεων, που θα αποτελούν τον ‘εξαγωγικό κόμβο’ για την προώθηση των ελληνικών προϊόντων σε όλο τον κόσμο.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι ΜμΕ μπορούν να γίνουν έμμεσα ανταγωνιστικές-εξαγωγικές ως κομμάτι μιας ευρύτερης παραγωγικής διαδικασίας. Τέτοια σχήματα έχουν μια σειρά από πλεονεκτήματα, τα οποία έχουν ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση της ελληνικής οικονομίας:

- το τελικό προϊόν χαρακτηρίζεται από υψηλή ελληνική προστιθέμενη αξία, υποκαθιστώντας όπου είναι εφικτό τις εισαγωγές που χρησιμοποιούνται ως εισροές,

- οι ΜμΕ μπορούν να εκμεταλλευτούν έμμεσα τα δίκτυα διανομής και προώθησης της εξαγωγικής επιχείρησης στις διεθνείς αγορές,

- ενισχύονται εσωτερικά οι βελτιώσεις και οι συνέργειες στην παραγωγή και τo μάνατζμεντ της παραγωγικής διαδικασίας μεταξύ των επιχειρήσεων μέσα από τον κοινό τους στόχο,

- δίνεται στοχευμένη έμφαση στην καινοτομία και το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, στηρίζοντας έτσι την παραγωγική δομή σε μακροχρόνια βάση,

- η εξειδίκευση και η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας θα επιτρέψει την αύξηση των μισθών χωρίς να πλήττεται η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.

Έχει επομένως κομβική σημασία για την ελληνική οικονομία να δημιουργήσει τα επόμενα χρόνια μια συμπαγή παραγωγική βάση με ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά. 

Πώς μπορούν να επιτευχθούν τα παραπάνω σε μια οικονομία της αγοράς; Για παράδειγμα, στο πλαίσιο του Πακέτου Ανάκαμψης μπορεί να υιοθετηθεί μια εθνική στρατηγική για τη χρηματοδότηση εταιρικών συνεργασιών με στόχο τη συνένωση δυνάμεων των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, με διακριτούς αλλά αλληλένδετους ρόλους, έχοντας πάντα το βλέμμα στραμμένο στις διεθνείς αγορές.

* Ο κ. Σαράντης Καλυβίτης είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Διευθυντής του Εργαστηρίου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (LINER).

** Η μελέτη υλοποιήθηκε στο πλαίσιο των δράσεων της Ερευνητικής Έδρας του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).