Του Μελέτη Ρεντούμη

Το μεταναστευτικό είναι από τα κομβικά και κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η ΕΕ, με ιδιαίτερη επιβάρυνση των χωρών της Μεσογείου, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, που αποτελούν πρώτες πύλες εισόδου στην Ευρώπη τόσο από τη Μέση Ανατολή, μέσω Τουρκίας όσο και από την Αφρική.

Ιδίως η χώρα μας, με τις συνεχείς εισροές και την κατάσταση που επικρατεί στις δομές φιλοξενίας στη Σάμο και στη Λέσβο, έχει φθάσει στα όρια της ανθρωπιστικής κρίσης και απαιτούνται άμεσα αποτελεσματικά και αποφασιστικά μέτρα σε επίπεδο Ένωσης για την αποσυμφόρηση όχι μόνο των νησιών, αλλά και των κρατών - μελών μέσω ενός συστήματος δίκαιης κατανομής προσφύγων και μεταναστών.

Η συμφωνία που ισχύει ακόμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι αυτή του Δουβλίνου, βάσει της οποίας θα ίσχυαν συνεχείς επαναπροωθήσεις στις χώρες προέλευσης, όπως για παράδειγμα στην Τουρκία, κάτι όμως που δεν συμβαίνει στην πράξη, αφενός γιατί η Τουρκία εκβιάζει διαρκώς με άνοιγμα των συνόρων και μη αποδοχή προσφύγων ή μεταναστών, ενώ και η διαδικασία ασύλου έχει καταστεί βαριά με αποτέλεσμα να καθυστερεί ο κρατικός μηχανισμός τις όποιες αποφάσεις.

Για να μπορέσει να επιλυθεί το πρόβλημα, απαιτούνται συντονισμένες ενέργειες από τα όργανα της ΕΕ, τόσο από την Κομισιόν αλλά και με τη συναίνεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που εκπροσωπεί τα κράτη μέλη.

Πιο συγκεκριμένα, χρειάζεται ριζική αναμόρφωση, αν όχι κατάργηση της συμφωνίας του Δουβλίνου, καθώς με την υπάρχουσα κατάσταση, όλο το βάρος της διαδικασίας λήψης ή όχι ασύλου βρίσκεται στις πρώτες χώρες υποδοχής, οι οποίες ασφυκτιούν μέσω των hot spots που έχουν δημιουργηθεί και με απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης λόγω του υπεράριθμου πληθυσμού σε σχέση με την δυναμικότητα που έχει προβλεφθεί.

Είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν, η οριστική απόφαση για την παραχώρηση ασύλου και του καθεστώτος προστασίας, να φύγει από τις χώρες υποδοχής και να μεταφερθεί σε όλα τα υποψήφια κράτη μέλη που πρόκειται να δεχθούν μετανάστες και πρόσφυγες στο έδαφός τους.

Αυτό σημαίνει όμως ότι απαιτείται a priori μία συμφωνία εντός της ΕΕ, ώστε να λειτουργεί αποτελεσματικά ένα σύστημα κατανομής και υποδοχής προσφύγων και όχι μέσω μίας εθελοντικής βάσης στην οποία θα καλείται κατά περίπτωση μία χώρα όπως η Ελλάδα, να ψάχνει ουσιαστικά μία χώρα εντός της Ένωσης που θα μπορούσε να φιλοξενήσει πρόσφυγες.

Πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι ΕΕ χωρίς αυτόματο σύστημα αλληλεγγύης και δικαιοσύνης δεν πρόκειται να προχωρήσει ενωμένη, διαφορετικά τα ίδια τα σύνορα της Ένωσης, θα είναι διάτρητα σε κάθε μορφής απειλή, όπως αυτή της διεθνούς τρομοκρατίας και του ISIS, που πλανάται διαρκώς πάνω από την ασφάλεια και την κυριαρχία όλων των κρατών μελών.

Με βάση τα παραπάνω, είναι προφανές ότι απαιτείται αφενός να προσυμφωνηθεί το καθεστώς κατανομής και φιλοξενίας ανά κράτος μέλος, που να αφορά όμως ολόκληρο τον πληθυσμό που εισέρχεται στις πρώτες χώρες υποδοχής παρανόμως και όχι μέρος αυτών.

Συμπερασματικά, θα μπορούσε να γίνεται στις χώρες υποδοχής όπως η Ελλάδα η προκαταρκτική διαδικασία για τη χορήγηση προστασίας ή ασύλου, ώστε στη συνέχεια να ολοκληρώνεται ταυτόχρονα με την φιλοξενία σε μία άλλη χώρα της ΕΕ.
Παρόλα αυτά, αν παραμένει στις πρώτες χώρες υποδοχής υψηλός αριθμός μεταναστών από χώρες της Αφρικής για παράδειγμα, που δεν σχετίζονται με κάποια εμπόλεμη κατάσταση, τότε θα πρέπει και γι' αυτούς να υπάρχει μέριμνα ώστε να μην μένουν ως υπεράριθμοι, με δύσκολες συνθήκες διαβίωσης σε δομές που δεν τους εξασφαλίζουν ασφάλεια και προστασία, αλλά να μετακινούνται σε άλλες χώρες τουλάχιστον προσωρινά αν δεν είναι εφικτή η επαναπροώθησή τους στις χώρες προέλευσης.

Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο το επόμενο διάστημα, θα δοκιμάσει την ίδια την συνοχή της Ένωσης και ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικές κοινωνικές αντιδράσεις με άγνωστα αποτελέσματα.

* Ο κ. Μελέτης Ρεντούμης είναι οικονομολόγος τραπεζικός