Η ολιγαρχική ελίτ πέθανε. Ζήτω η ολιγαρχική ελίτ!

Του Σωτήρη Καμενόπουλου

Αρκετοί νέοι αναζητούν δουλειά στο εξωτερικό. Αυτό συνέβαινε και πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης.

Σύμφωνα με τη θεωρία του οικονομολόγου Albert Hirschman (Exit, Voice and Loyalty, 1970), τα μέλη ενός οργανισμού, μίας επιχείρησης, ή ενός κράτους, έχουν δύο επιλογές όταν διαπιστώνουν πως ο οργανισμός, η επιχείρηση ή το κράτος μειώνουν το όφελος που παρέχουν στα μέλη τους: τα μέλη επιλέγουν να φύγουν (την έξοδο), ή επιλέγουν να υψώσουν τη φωνή τους προσπαθώντας να βελτιώσουν την υφιστάμενη κατάσταση αλλάζοντας τα πάντα. 

Ως παράδειγμα, ο Hirschman αναφέρει τους πολίτες μίας χώρας στην οποία υπάρχει πολιτική καταπίεση (συνήθως προερχόμενη από την ολιγαρχική ελίτ της χώρας). Οι πολίτες έχουν δύο επιλογές: ή να διαδηλώσουν ή να μεταναστεύσουν. Αντίστοιχα, οι εργαζόμενοι μπορούν είτε να παραιτηθούν από μία καταπιεστική δουλειά ή να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους στον εργοδότη. Ωστόσο συμβαίνει και κάτι αξιοσημείωτο: όσο πιο εύκολη είναι η "έξοδος", τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα να υψωθούν φωνές για να βελτιωθεί η υφιστάμενη κατάσταση.  
                                                                                     
Βάσει της θεωρίας του Hirschman, σε αυτήν ακριβώς την "έξοδο" οφείλουν την ίδια τους την ύπαρξη οι ΗΠΑ: η διαρκής καταπίεση των διάφορων ευρωπαϊκών ολιγαρχικών ελίτ κατά τη διάρκεια του 17ου και 18ου αιώνα οδήγησε ένα μεγάλο ποσοστό από τους τότε φιλελεύθερους νέους, να φύγουν ως μετανάστες στο Νέο Κόσμο. Οι υπόλοιποι φιλελεύθεροι που παρέμειναν στην Ευρώπη ήταν που επαναστάτησαν κατά των ολιγαρχικών ελίτ (με αποκορύφωμα τη Γαλλική Επανάσταση η οποία στηρίχθηκε στα ιδεώδη του Φιλελευθερισμού). Κατά τον Hirschman, έτσι ακριβώς εξηγείται και η "έξοδος" που πραγματοποιεί κάποιος από την κοινωνική του ομάδα όταν ανέρχεται την κοινωνική σκάλα προς μία ανώτερη κοινωνική ομάδα: άπαξ και ξεκινήσει αυτή η έξοδος, δεν υπάρχει γυρισμός.

Λίγο-πολύ αυτού του είδους την "έξοδο" την έζησε και η Ελλάδα με το κύμα των μεταναστών της δεκαετίας του 1960. Η Ελλάδα ήταν διαλυμένη από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο, επικρατούσε φτώχεια, και κυρίως, η εξουσία βρισκόταν στα χέρια, όπως βρίσκεται πάντα άλλωστε, της ολιγαρχικής ελίτ. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1980 όπου μία νέα ολιγαρχική ελίτ έκανε την εμφάνισή της: η ολιγαρχική ελίτ των κρατικοδίαιτων κομματικών στελεχών-συνδικαλιστών. Χιλιάδες Έλληνες εκείνη τη δεκαετία ανέβηκαν την κοινωνική σκάλα (έκαναν δηλαδή την κοινωνική "έξοδο") χωρίς όμως κανένα ουσιαστικό παραγωγικό αντίκρυσμα. Αυτή η έξοδος έγινε μέσω του υπερδανεισμού της χώρας. Εκείνη η γενιά των Ελλήνων ψηφοφόρων (όσοι δηλαδή σήμερα βρίσκονται κοντά στην ηλικία των 60+ ετών), η Γενιά του Πολυτεχνείου, η Γενιά-Ακρίδα, πλούτισε απότομα, χωρίς να έχει πράγματι "δουλέψει τα χρήματά της", στηριζόμενη κυρίως σε επιδοτήσεις του κακού συνδικάτου της τότε ΕΟΚ (sic) και υπέρμετρο κρατικό δανεισμό προερχόμενο από ξένες τράπεζες, φόρεσε Rolex και Timberland, και έστειλε τα παιδιά της για μεταπτυχιακές σπουδές (τους σημερινούς 40άρηδες δηλαδή) σε ακριβά Πανεπιστήμια του εξωτερικού-κυρίως του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα στοιχεία είναι αξιοσημείωτα: το 1960 μόλις 180 Έλληνες πολίτες είχαν την οικονομική δυνατότητα να κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το 1980 ο αριθμός έφτασε τους 1993, το 1990 τους 3115, το 1997 τους 17073 και το 2001 τους 28860. Δηλαδή, τη δεκαετία του 1990-2000 ο αριθμός των Ελλήνων πολιτών που πραγματοποίησαν μεταπτυχιακές σπουδές στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε κατά 756% (σύγκριση 1997 με 1980), και 1348% (σύγκριση 2001 με 1980). Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Ειρωνεία 1: η Γενιά-Ακρίδα του Πολυτεχνείου, η γενιά που είναι υπεύθυνη για την καταστροφική δεκαετία του 1980, ήταν η γενιά που δημιούργησε το σύνθημα "ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο", και κυρίως, ήταν η ίδια η γενιά που τόσο πολύ κατασυκοφάντησε τη φιλελεύθερη πολιτική της Θάτσερ της δεκαετίας του 1980. Κι όμως(!) αυτή η Γενιά-Ακρίδα, δέκα χρόνια μετά, τη δεκαετία του 1990-2000 έστειλε σωρηδόν τα παιδιά της στο Ηνωμένο Βασίλειο για μεταπτυχιακές σπουδές! Ο λόγος; Μετά από 10 χρόνια επιτυχημένης εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων της Θάτσερ, η οικονομία της χώρας εκτοξεύθηκε, μαζί με την Παιδεία της...

Ειρωνεία 2: Μέχρι τη μέση περίπου της δεκαετίας του 1990 στην Ελλάδα δεν υπήρχαν οργανωμένες μεταπτυχιακές σπουδές. Θυμάμαι ως νεαρός φοιτητής του Πολυτεχνείου Κρήτης που πλησίαζα προς τος πτυχίο μου, πως τότε το Πολυτεχνείο Κρήτης ήταν από τα πρώτα ΑΕΙ  στην Ελλάδα που δημιούργησαν οργανωμένες μεταπτυχιακές σπουδές (στα 1991-93 περίπου). Ποιοι είχαν αντιδράσει όμως τότε με μεγάλη σφοδρότητα στη διοργάνωση των μεταπτυχιακών στην χώρα μας; Οι αριστερές φοιτητικές παρατάξεις-συμπεριλαμβανομένης της φοιτητικής παράταξης του ΠΑΣΟΚ!!! Αν τολμούν ας το διαψεύσουν. Δηλαδή οι αριστερές παρατάξεις προτιμούσαν να διατηρηθεί ένα άδικο status που επικρατούσε επί δεκαετίες ολόκληρες στην Ελληνική κοινωνία όπου μεταπτυχιακές σπουδές μπορούσαν να πραγματοποιήσουν μόνο οι γόνοι της ολιγαρχικής ελίτ και μάλιστα στο εξωτερικό! Ήταν λοιπόν μία φιλελεύθερη κυβέρνηση η οποία επέμενε να δημιουργηθούν μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα προς όφελος των λαϊκών στρωμάτων και όχι οι αριστεροί οι οποίοι επιθυμούσαν τη συνέχιση του status της εποχής εκείνης δρώντας ουσιαστικά υπέρ των γόνων της ολιγαρχικής ελίτ! Τί σημαίνει επίσης αυτό ποιοτικά; Πως στην οργάνωση των οργανωμένων μεταπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα είχαν αντιδράσει τα παιδιά, οι γόνοι, της Γενιάς-Ακρίδας της δεκαετίας του’80. Ήταν τα ίδια παιδιά, σημερινοί 40άρηδες, που έφυγαν λίγο αργότερα μαζικά να σπουδάσουν με υψηλότατα δίδακτρα στο Ηνωμένο Βασίλειο!!!! Είναι η ίδια γενιά που σήμερα είτε είναι άνεργη, είτε το παίζει "αγανακτισμένη", είτε φεύγει προς μετανάστευση. Είναι η ίδια γενιά η οποία ευελπιστούσε να ανέβει την κοινωνική σκάλα αλλά την πρόλαβε η κρίση που οι ίδιοι οι γονείς της δημιούργησαν...Δυστυχώς, αυτή είναι η σκληρή πικρή αλήθεια.

Και τί γίνεται σήμερα; 

Δεν έχω καμία αμφιβολία πως από την αποτυχημένη δεκαετία του 1980 περάσαμε σε μία νέα αποτυχημένη δεκαετία καθώς μίας νέα ολιγαρχική ελίτ ετοιμάζεται να δημιουργηθεί. Και η Ελλάδα θα παραμείνει αποτυχημένη χώρα (Failed State).

Η ολιγαρχική ελίτ πέθανε. Ζήτω η ολιγαρχική ελίτ! 

ΥΓ. Σήμερα επιβάλλεται σημαντική στρατηγική αλλαγή  στην Παιδεία μας. 

Προσωπικά θεωρώ ΠΡΟΝΟΜΙΟ την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και όχι ΔΙΚΑΙΩΜΑ. 

Η αλλαγή που προτείνω για το Σύνταγμα της Ελλάδος είναι: 

ΑΠΟ: "Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια." 

ΣΕ: "Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και προνόμιο πρόσβασης στα κρατικά εκπαιδευτήρια."

Για τροφή προς σκέψη εδώ.

* Ο κ. Καμενόπουλος είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης