Τσάρλι Κερκ: Ο "εισαγόμενος μάρτυρας" που απειλεί την ευρωπαϊκή πολιτική

Του Pawel Zerka

Η δολοφονία του Τσάρλι Κερκ, του Αμερικανού ακροδεξιού ακτιβιστή και μέντορα των media, ο οποίος σκοτώθηκε από πυρά κατά τη διάρκεια εκδήλωσης στις 10 Σεπτεμβρίου, επιβαρύνει σημαντικά την αμερικανική πολιτική σκηνή.

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει κάνει πολλά για να διατηρήσει αυτή την κατάσταση. Ο πρόεδρος αμέσως (και χωρίς αποδείξεις) αποκάλεσε τους "ριζοσπάστες αριστερούς τρελούς" υπεύθυνους για το θάνατο του Κερκ. Η κυβέρνησή του απείλησε από τότε να ερευνήσει και να αποδομήσει φιλελεύθερους οργανισμούς που φέρονται να συνδέονται με πολιτική βία.

Η "στιγμή Κερκ" έχει γίνει ένα σημείο καμπής στην αμερικανική πολιτική. Έχει ηθικοποιήσει την πολιτική σύγκρουση, έχει επιβάλει τη βία ως το κύριο πρίσμα μέσω του οποίου αντιμετωπίζεται πλέον η πολιτική, και —καθώς ο Τραμπ και οι σύμμαχοί του στοχοποιούν φιλελεύθερα ΜΜΕ, ΜΚΟ και άλλους φορείς της πολιτικής κοινωνίας— έχει γίνει ένα τεστ αντοχής για την αμερικανική δημοκρατία.

Κι όμως, θα μπορούσε εύκολα να είχε παραμείνει μια εγχώρια ιστορία. Ο ίδιος ο Κερκ ήταν ελάχιστα γνωστός εκτός ΗΠΑ. Η δολοφονία του φαινόταν να ακολουθεί ένα ιδιαίτερα αμερικανικό μοτίβο βίας —η χώρα της ελευθερίας των όπλων και της συχνής χρήσης των— που πλέον εγείρει μόλις κάποια διεθνή προσοχή.

Ευρωπαϊκός αντίλαλος

Είναι επομένως αξιοσημείωτο ότι η δολοφονία του Κερκ έχει, παρ' όλα αυτά, δημιουργήσει τόσο αίσθημα στην ευρωπαϊκή πολιτική.

Σε μεγάλο βαθμό, αυτό αποτελεί έργο των λαϊκιστών και εθνικιστών. Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι και οι σύμμαχοί της μετέτρεψαν γρήγορα τη δολοφονία του Κερκ σε απόδειξη ότι το "αριστερό μίσος" θέτει σε κίνδυνο τους συντηρητικούς στη δική τους χώρα. Οργάνωσαν αποθεωτικές εκδηλώσεις και τον ανέφεραν σε συλλαλητήρια, παρουσιάζοντάς τον ως μάρτυρα της ελευθερίας του λόγου και των παραδοσιακών αξιών.

Στη Γαλλία, ακροδεξιοί πολιτικοί —από τον Ζορντάν Μπαρντέλα και τη Μαριόν Μαρεσάλ έως τον Ερίκ Ζεμούρ—  σήκωσαν τους τόνους. Μερικοί έχουν ακόμη επαναπροσδιορίσει το hashtag #JeSuisCharlie, που αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να δείξει αλληλεγγύη στα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης του 2015 εναντίον της αριστεράς εφημερίδας Charlie Hebdo.

Στην Ολλανδία, ο ακροδεξιός ηγέτης Χέερτ Βίλντερς δημοσίευσε αφιερώματα που περιέγραφαν τον Κερκ ως ήρωα, συνδέοντας τη δολοφονία του με εγχώριες συζητήσεις για την ελευθερία της έκφρασης και τη μουσουλμανική μετανάστευση.

Στην Πολωνία και τη Λιθουανία, κατόπιν αιτήματος δεξιών συντηρητικών, τα κοινοβούλια πέρασαν στιγμές σιγής προς τιμήν του —μια ασυνήθιστη χειρονομία για έναν ξένο ακτιβιστή.

Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επίσης, μια Σουηδή ακροδεξιά ευρωβουλευτής πρότεινε ένα λεπτό σιγής για τον Κερκ. Όταν αυτό απορρίφθηκε, πάνω από 80 δεξιοί βουλευτές υπέβαλαν ψήφισμα που καταδικάζει την "πολιτική βία εναντίον των συντηρητικών", το οποίο θα ψηφιστεί αυτή την εβδομάδα. Μια κοινοβουλευτική ομάδα με επικεφαλής τη γερμανική ακροδεξιά AfD προτάθηκε για το Βραβείο Σάχαροφ του 2025 —την υψηλότερη τιμή του ΕΕ για το έργο στα ανθρώπινα δικαιώματα, της οποίας πρώτος βραβευθείς ήταν ο Νέλσον Μαντέλα.

Εισαγόμενος μάρτυρας

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Τσάρλι Κερκ βρίσκεται στο δρόμο να γίνει το ίδιο είδος πολιτικού μάρτυρα όπως στις ΗΠΑ. Κανείς μπορεί ρεαλιστικά να υποθέσει ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν θα αναγνώριζαν καν το όνομά του ακόμα και σήμερα. Ωστόσο, η ευρωπαϊκή ακροδεξιά δεν χρειάζεται οι ψηφοφόροι της να ξέρουν ποιος ήταν ο Τσάρλι Κερκ για να τον αξιοποιήσει.

Ο Κερκ μπορεί να μην είναι μάρτυρας στην Ευρώπη, αλλά γίνεται γρήγορα μια μορφή —για να δημοσιεύεται στα κοινωνικά δίκτυα ή να εκτυπώνεται σε μπλουζάκια. Παρόμοια με τον Τσε Γκεβάρα, δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζει κανείς ολόκληρη την ιστορία του, ή ακόμη και το όνομά του. Η εικόνα του μόνη της είναι μια δήλωση πολιτικής αφοσίωσης.

Εκτός αυτού, η ευρωπαϊκή ακροδεξιά παρακολουθεί προσεκτικά πώς ο Αμερικανός πρόεδρος χρησιμοποιεί τη στιγμή του Κερκ προς όφελός του. Οι τακτικές του Τραμπ να κατηγορεί τους πολιτικούς του αντιπάλους ακριβώς για αυτό που κάνει ο ίδιος έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικές: θολώνουν τα νερά και πιάνουν απροετοίμαστους τους αντιπάλους του MAGA.

Υπό αυτή την έννοια, η υπόθεση Κερκ σηματοδοτεί ένα ακόμη κεφάλαιο στον πολιτισμικό πόλεμο του Τραμπ με τη φιλελεύθερη Ευρώπη —ένα που εμβαθύνει την αίσθηση ενότητας της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς με το αμερικανικό MAGA. Τακτικά, τους βοηθά να φτάσουν σε εκείνους τους ψηφοφόρους που δεν αγαπούν με πάθος τον ίδιο τον Τραμπ, αλλά μπορεί να συμπάσχουν με αυτό που αντιπροσωπεύει.

Θυματοποίηση

Σε όλη την Αμερική η ιστορία της δολοφονίας του Κερκ, είτε ακουστεί δυνατά το όνομά του είτε όχι, είναι μια ισχυρή προκλητική έκκληση. Παρουσιάζοντας τον Κερκ ως μάρτυρα που σκοτώθηκε από "αριστερό μίσος", οι συντηρητικοί ηγέτες μπορούν να επαναβεβαιώσουν το βασικό αφήγημά τους: ότι είναι θύματα, που διώκονται και φιμώνονται από τις φιλελεύθερες ελίτ.

Η θυματοποίηση είναι πάντα ένα συναρπαστικό αφήγημα. Ιστορικά, έχει χρησιμοποιηθεί τόσο από την αριστερά όσο και από τη δεξιά για να οδηγήσει την πολιτική αφοσίωση και να ενισχύσει την αίσθηση του ανήκειν. Είναι μια ιστορία που αναγάγει την πολιτική σύγκρουση σε ένα ηθικό δράμα, μια μονομαχία μεταξύ καλού και κακού, αποθαρρύνοντας έτσι τις δύσκολες ηθικές ερωτήσεις. Και όταν οι άνθρωποι βλέπουν τους εαυτούς τους ως θύματα —όταν η πολιτική πλαισιώνεται ως μια υπαρξιακή μάχη για την επιβίωση— δικαιολογούνται να διαπράττουν ακραίες πράξεις.

Οι φιλελεύθεροι έχουν χρησιμοποιήσει από καιρό αυτό το Μακιαβελικό πρίσμα για να αποκλείσουν την ακροδεξιά. Τώρα, η ακροδεξιά αισθάνεται ότι είναι η σειρά της. "Το φως θα νικήσει το σκοτάδι", δήλωσε ο σύμβουλος του Τραμπ, Στίβεν Μίλερ, στην εκδήλωση μνήμης για τον Κερκ στην Αριζόνα. "Θα υπερισχύσουμε των δυνάμεων της κακίας και του μοχθηρού."

Στην Πολωνία, κάποιοι το έχουν συγκρίνει με τη συντριβή του αεροσκάφους στο Σμολένσκ, που σκότωσε τον τότε πρόεδρο Λεχ Κατσίνσκι και δεκάδες άλλους Πολωνούς αξιωματούχους ενώ ταξίδευαν στη Ρωσία για να παραβρεθούν σε τελετή για τα 70 χρόνια από τη σφαγή του Κάτιν. Το περιστατικό, που από τότε περιβάλλεται από θεωρίες συνωμοσίας, άλλαξε την πολωνική πολιτική και βοήθησε στην αναζωογόνηση του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη, του οποίου κεντρική φιγούρα ήταν ο Λεχ Κατσίνσκι (ο δίδυμος αδερφός του, Γιάροσλαβ, είναι ηγέτης του κόμματος από το 2003).

Ο ρόλος του πολιτικού κέντρου

Η πολιτική αριστερά και το κέντρο δεν έχουν μείνει αμέτοχες. Στη Γαλλία, η κεντρώα ευρωβουλευτής Ναταλί Λουαζό δημοσίευσε άρθρο που καταδικάζει τη δολοφονία αλλά προειδοποιεί ενάντια στην άνοδο μιας λατρείας του Κερκ. "Αυτό που ζητούσαν οι υποστηρικτές του Αμερικανού influencer δεν ήταν ένα λεπτό σιγής, αλλά η σίγαση όσων διαφωνούν μαζί τους", έγραψε.

Τα λόγια της Λουαζό μας θυμίζουν πόσο γρήγορα μια δημοκρατία μπορεί να καταποθεί από μια πολιτική διαμαρτυρίας. Για το λόγο αυτό, η ευρωπαϊκή αριστερά και το κέντρο πρέπει να αντισταθούν στην εισαγωγή του αμερικανικού στυλ πόλωσης και της προσέγγισής του "όλα επιτρέπονται" για την ελευθερία του λόγου. Η στιγμή προσφέρει μια ευκαιρία να ζητηθεί ο κανονισμός του ρητορικού μίσους και η απενεργοποίηση των πολωτικών αλγορίθμων των ψηφιακών πλατφορμών.

Ακόμα και η κεντροδεξιά μπορεί να επωφεληθεί από τις αναφορές στον Κερκ. Τους επιτρέπει να χτυπήσουν μια χρυσή τομή: να θρηνήσουν ένα θύμα δολοφονίας χωρίς να εγκρίνουν τις ξενοφοβικές και μισογυνιστικές απόψεις του. Μπορούν να προβάλλονται ως προπύργια ενάντια στη ριζοσπαστική ιδεολογοποίηση της πολιτικής και την κατάπτωσή της σε μόνιμο πολιτισμικό πόλεμο. Μπορούν να υποστηρίξουν ότι η Ευρώπη είναι διαφορετική από την Αμερική —από την κουλτούρα της ελευθερίας του λόγου έως τους νόμους για τα όπλα— και πρέπει να παραμείνει έτσι. Αλλά, για να λειτουργήσει αυτό, πρέπει να τολμήσουν να αμφισβητήσουν την ακροδεξιά. Επί του παρόντος, δεν βλέπουμε πολλά τέτοια παραδείγματα. Η ολλανδική κεντροδεξιά, για παράδειγμα, απέφυγε να χαρακτηρίσει πρόσφατα επεισόδια βίας ως πράξεις ακροδεξιάς βίας.

Ένα είναι βέβαιο: η ευρωπαϊκή πολιτική πλειοψηφία θα έκανε μεγάλο λάθος να θεωρήσει την υπόθεση Κερκ απλώς ένα εισαγόμενο φαινόμενο, μια παροδική και ασήμαντη διαμάχη. Σε μια περίοδο όπου οι πολιτικές διαμαρτυρίας πολλαπλασιάζονται, ο μάρτυρας του ενός μπορεί να γίνει ο καταλύτης του άλλου — και το πρόβλημα όλων.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου