Της Dr Irene Mia
Όταν ο Λούλα ντα Σίλβα ξεκίνησε την τρίτη προεδρική του θητεία το 2023, τόνισε ότι "η Βραζιλία επέστρεψε" και πρόθυμη να αναβιώσει την παραδοσιακή εξωστρεφή εξωτερική πολιτική της μετά από τέσσερα χρόνια σχεδόν απόλυτης διεθνούς απομόνωσης κατά τη διακυβέρνηση του προκατόχου του, Ζαίρ Μπολσονάρου.
Παρά τις πολλές πρωτοφανείς πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις που απαιτούσαν την προσοχή του στο εσωτερικό της χώρας, ο Λούλα δεν έχασε χρόνο για να μετατρέψει τη ρητορική του σε πράξη. Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της θητείας του, πραγματοποίησε σχεδόν 30 διεθνείς επισκέψεις για την επιδίωξη του οράματος εξωτερικής πολιτικής της Βραζιλίας με επίκεντρο μια πιο πολυμερή και αντιπροσωπευτική παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Η χώρα επανέλαβε τον (καλοπροαίρετο) ηγεμονικό της ρόλο στη Λατινική Αμερική προωθώντας την περιφερειακή οικονομική ολοκλήρωση και τη συνεργασία στις προσπάθειες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Μίλησε επίσης σε περιφερειακά σημεία ανάφλεξης, όπως οι εντάσεις μεταξύ Βενεζουέλας και Γουιάνας σχετικά με την αμφισβητούμενη περιοχή του Εσεκίμπο.
Καθώς τα ποσοστά αποψίλωσης σημείωσαν σημαντική μείωση στον βραζιλιάνικο Αμαζόνιο υπό την επίβλεψη του Λούλα, η χώρα αναδείχθηκε για άλλη μια φορά ως πρωταθλητής της προστασίας του περιβάλλοντος και υπέρμαχος της κλιματικής δικαιοσύνης για λογαριασμό του Παγκόσμιου Νότου. Η Βραζιλία διαδραμάτισε επίσης ενεργό ρόλο στο πλαίσιο των BRICS και πέραν αυτής, ξεκινώντας με μεταρρυθμίσεις στην οικονομική της αρχιτεκτονική. Τέλος, αντανακλώντας τις φιλοδοξίες του Λούλα να εξελιχθεί η Βραζιλία σε παγκόσμια δύναμη, η χώρα κατέβαλε προσπάθειες να μεσολαβήσει σε διεθνείς κρίσεις όπως ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας και η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς, αν και με πολύ περιορισμένη επιτυχία.
Η διπλωματική προσέγγιση της Βραζιλίας θα συνεχίσει να επεκτείνεται στο υπόλοιπο της θητείας του Λούλα, με τη χώρα να ασκεί τις προεδρίες των ομάδων G20 και BRICS το 2024 και 2025, αντίστοιχα, και να φιλοξενεί τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP30) στα τέλη του 2025. Αυτές οι πλατφόρμες θα προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία στον Λούλα να διαμορφώσει την παγκόσμια ατζέντα, να υποστηρίξει το όραμά του για μια καλοήθη πολυπολική τάξη στη διεθνή κοινότητα και ενδεχομένως να εδραιώσει τη γεωπολιτική επιρροή της Βραζιλίας στην πορεία. Ο συνεχιζόμενος γεωπολιτικός κατακερματισμός και η αυξανόμενη συμμετοχή της Βραζιλίας στην αντιμετώπιση βασικών παγκόσμιων προκλήσεων θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τη βάση για έναν μεγαλύτερο διεθνή ρόλο, υπό την προϋπόθεση ότι οι προσπάθειές της είναι στρατηγικά εστιασμένες.
Η φιλοδοξία της Βραζιλίας να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις διεθνείς υποθέσεις βρίσκεται στον πυρήνα της εθνικής εξωτερικής πολιτικής και στρατηγικής σκέψης τουλάχιστον από τις αρχές του εικοστού αιώνα, με την ιδέα της απόκτησης θέσης μεγάλης δύναμης να κερδίζει εξέχουσα θέση και να εδραιώνεται σε θεσμούς όπως το Itamaraty (το βραζιλιάνο Υπουργείο Εξωτερικών) και τις ένοπλες δυνάμεις κατά τη δεκαετία του 1970.
Αυτές οι φιλοδοξίες επιταχύνθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, υποστηριζόμενες από τις παγκόσμιες μετατοπίσεις προς την πολυπολικότητα και τα απροσδόκητα αποτελέσματα της άνθησης των εμπορευμάτων την περίοδο 2000–14, η οποία παρείχε στη χώρα πρόσθετους πόρους για την προώθηση των μεγάλων στόχων εξωτερικής πολιτικής της.
Ο Λούλα, τότε στην πρώτη του θητεία στην εξουσία (2003–10), υποστήριξε με ενθουσιασμό αυτούς τους στόχους και προώθησε ένα όραμα για τη Βραζιλία ως μια καλοπροαίρετη αναδυόμενη παγκόσμια δύναμη που υπερασπίζεται την αυτονομία, την πολυμέρεια, τις ειρηνικές διεθνείς σχέσεις και μια δικαιότερη παγκόσμια τάξη.
Υπό την ηγεσία του, η Βραζιλία ανέπτυξε τη δύναμη της εξωτερικής της πολιτικής, προωθώντας την περιφερειακή ολοκλήρωση και τα παγκόσμια φόρουμ του Νότου – όπως τα BRICS – και την οικονομική, επενδυτική και εμπορική συνεργασία Νότου-Νότου – μεταξύ άλλων μέσω της χρηματοδότησης μεγάλων έργων υποδομής στο εξωτερικό από την Εθνική Τράπεζα Οικονομική και Κοινωνική Ανάπτυξη – ενώ αυξάνει τη συμμετοχή της στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις των Ηνωμένων Εθνών και σε διεθνείς οργανισμούς, καθώς και εκστρατεία υπέρ των μεταρρυθμίσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Το τέλος της έκρηξης των εμπορευμάτων σηματοδότησε την έναρξη μιας δεκαετίας οικονομικής στασιμότητας για τη Βραζιλία, που αμαυρώθηκε από μεγάλα σκάνδαλα διαφθοράς και αποκλιμάκωση των φιλοδοξιών εξωτερικής πολιτικής, με αποκορύφωμα τη σχεδόν πλήρη αποχώρηση του Μπολσονάρου από τη διεθνή σκηνή.
Το τρέχον σκηνικό φαίνεται πολύ πιο θετικό για την νέα ώθηση του Λούλα στην εξωτερική πολιτική. Για αρχή, η διεθνής τάξη πραγμάτων κινήθηκε αποφασιστικά προς την πολυπολικότητα και τον γεωπολιτικό κατακερματισμό, με πολλές χώρες στον Παγκόσμιο Νότο να επιδεικνύουν αυξανόμενη διεκδίκηση και ανεξαρτησία στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής. Η πανδημία του κορωνοϊού και η κλιμακούμενη κλιματική κρίση έχουν επισημάνει την επιτακτική ανάγκη να ενισχυθεί η παγκόσμια ανθεκτικότητα, ξεκινώντας από τον Παγκόσμιο Νότο. Αυτό έχει δημιουργήσει δυναμική για μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση της δικαιοσύνης και της ανταπόκρισης στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Μια τέτοια κατάσταση πραγμάτων ταιριάζει στη διεθνή ατζέντα της Βραζιλίας.
Επιπλέον, η προσέγγιση εξωτερικής πολιτικής που βασίζεται στη συναίνεση, η προθυμία της να συνεργαστεί με όλα τα μέρη και οι έμπειρες τακτικές ήπιας εξισορρόπησης έναντι των καθιερωμένων μεγάλων δυνάμεων προσφέρουν στη χώρα ένα ξεχωριστό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την προώθηση των συμφερόντων της καθώς και των συμφερόντων της Global South, ιδιαίτερα στη διαμόρφωση ενός πιο δίκαιου παγκόσμιου χρηματοοικονομικού πλαισίου.
Τέλος, η Βραζιλία έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια κλιματική ασφάλεια (μέσω της προστασίας του τροπικού δάσους του Αμαζονίου), στην ενεργειακή μετάβαση (μέσω του δυναμικού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της προσφοράς διαφόρων κρίσιμων ορυκτών) και στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, αυξάνοντας τη γεωπολιτική της σημασία κατά τη διάρκεια της επιτάχυνση της κλιματικής κρίσης. Αυτό θα του προσδώσει μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ και επιρροή στη λήψη αποφάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι επερχόμενες προεδρίες της Βραζιλίας G20 και BRICS και η φιλοξενία της COP30 της δίνουν μια μοναδική ευκαιρία να διατυπώσει το όραμά της για παγκόσμιες προτεραιότητες. Είναι σημαντικό η χώρα να επιλέγει στρατηγικά τις μάχες της και να επικεντρώνεται σε τομείς στους οποίους μπορεί να ασκήσει μέγιστο αντίκτυπο με βάση τις δυνάμεις της, όπως η λήψη μέτρων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και η αύξηση της περιφερειακής σταθερότητας.
Η G20 της Βραζιλίας είναι αναμενόμενα χτισμένη γύρω από την καταπολέμηση της παγκόσμιας πείνας και της φτώχειας, την ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης και τη μεταρρύθμιση της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Το στρατηγικό σκεπτικό για τους δύο πρώτους πυλώνες είναι σαφές: σε διεθνές επίπεδο θα ενισχύσουν την παγκόσμια ανθεκτικότητα σε μελλοντικούς κραδασμούς, ενώ για τη Βραζιλία τέτοιοι κραδασμοί αποτελούν πρόκληση για την εγχώρια σταθερότητά της και υπονομεύουν τις φιλοδοξίες της για καθεστώς μεγάλης δύναμης. Ο τρίτος πυλώνας, ιδίως η οικονομική του συνιστώσα, είναι απαραίτητος για την πρόοδο προς μια πιο βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς παγκόσμια τάξη. Λαμβάνοντας υπόψη τον οργανισμό και την ηγεσία της Βραζιλίας στον μετριασμό του κλίματος, μαζί με τον φρικτό αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης στη βιώσιμη ανάπτυξη (και την επισιτιστική ασφάλεια), η χρηματοδότηση για το κλίμα σύμφωνα με τις αρχές της κλιματικής δικαιοσύνης αποτελεί ιδανική στρατηγική άγκυρα για τις ευρύτερες προσπάθειες εξωτερικής πολιτικής της Βραζιλίας.
Ένας άλλος προφανής τομέας στον οποίο οι προσπάθειες της Βραζιλίας θα μπορούσαν να αποφέρουν το μέγιστο αντίκτυπο ενισχύοντας παράλληλα τα διαπιστευτήριά της για το καθεστώς της μεγάλης δύναμης είναι η γεωγραφική θέση της. Η Βραζιλία, ως ο αδιαμφισβήτητος ηγεμόνας στη Λατινική Αμερική, έχει σημαντικό μερίδιο στη διασφάλιση της περιφερειακής σταθερότητας και στη διασφάλιση ότι η περιοχή έχει λόγο στη λήψη αποφάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η διευκόλυνση του συντονισμού και της συνεργασίας σε κοινές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, του οργανωμένου εγκλήματος και της δημοκρατικής υποβάθμισης, η ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση κρίσιμων σημείων περιφερειακής ασφάλειας, όπως η Βενεζουέλα και η Αϊτή, και η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω του ενδοπεριφερειακού εμπορίου καθώς και της εμπορικής και οικονομικής διαφοροποίησης αποτελούν όλους τους τομείς στους οποίους η Βραζιλία μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Παρά την ισχυρή ηγεσία της Βραζιλίας σε αυτά τα ζητήματα, ορισμένοι παρατηρητές αμφιβάλλουν ότι η αδέσμευτη προσέγγιση της χώρας με γνώμονα τη συναίνεση είναι εφαρμόσιμη στο τρέχον κλίμα του αυξημένου ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων και της αυξανόμενης πολυπολικότητας. Ωστόσο, σε αυτό το ίδιο πλαίσιο, η αναδυόμενη δύναμη της Βραζιλίας είναι μια ευκαιρία να διαμορφωθεί ο Παγκόσμιος Νότος σε έναν πιο επιδραστικό, καλοήθη παράγοντα στην παγκόσμια σκηνή.
*Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.
Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου
Το ισχυρό Κρατικό Συμβούλιο της Κίνας παρουσίασε ένα φιλόδοξο όραμα για την ταχύ διάχυση της τεχνητής νοημοσύνης σε έξι βασικούς τομείς, από την επιτάχυνση της επιστημονικής έρευνας και ανάπτυξης έως...
Ο παγκόσμιος αγώνας για την κυριαρχία στην τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) προηγείται σήμερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αξιοποιούν τα τρομερά τεχνολογικά και οικονομικά πλεονεκτήματά τους για να...
Η άνοδος του γενικού εισαγγελέα Ιγκόρ Κράσνοφ στην πρώτη γραμμή για την ηγεσία του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ρωσίας δεν προμηνύει νομικές αλλαγές, αλλά ρίχνει φως στις προτεραιότητες του Κρεμλίνου.
Στην τελική της φάση φτάνει η δίκη του πρώην προέδρου.
Ακόμα και πριν συναντηθεί με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσινγκτον, ο νέος προοδευτικός πρόεδρος της Νότιας Κορέας είχε ήδη κάνει ένα σημαντικό διπλωματικό βήμα. πρώτο υπερπόντιο...
Ο Πούτιν αρνείται κατηγορηματικά να κατανοήσει ότι δεν είναι η Δύση που εμποδίζει την Ουκρανία να γίνει "φιλική", αλλά ότι η ουκρανική κοινωνία και οι ελίτ δεν θα δεχτούν ποτέ τις συνθηκολογικές...
Ρεπορτάζ της δημόσιας τηλεόρασης της Γερμανίας (ARD) δίνει το λόγο στα θύματα μιας απάνθρωπης πρακτικής.
Η σχέση ανάμεσα στην Μπραζίλια και την Ουάσιγκτον έχει επιδεινωθεί ραγδαία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διεξάγουν επί του παρόντος ένα τολμηρό οικονομικό πείραμα που ονομάζεται "Οικονομικός Τραμπισμός". Η βασική του υπόθεση είναι αποπροσανατολιστικά απλή: απομονώστε την οικονομία...
Οι ζημιές στα ρωσικά διυλιστήρια έχουν συμβάλει στην αύξηση των τιμών της βενζίνης σε πολυετή υψηλά, αλλά η κυβέρνηση έχει επιλογές για να μετριάσει τις ελλείψεις.
Διαταγή από δικαστή μέλος του ομοσπονδιακού ανωτάτου δικαστηρίου (STF) της Βραζιλίας.
