Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες και ο υβριδικός πόλεμος

του Kaan Sahin

Κάθε φορά που οι ακαδημαϊκοί και κυβερνητικοί κύκλοι στην Ευρώπη συζητούν για τον υβριδικό πόλεμο, εστιάζουν στο πώς να τον αντιμετωπίσουν. Οι προσπάθειες για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας έχουν προσδιοριστεί στις εθνικές αμυντικές Λευκές Βίβλους, στις στρατηγικές της ΕΕ και στα ανακοινωθέντα των Συνόδων Κορυφής του ΝΑΤΟ ως η πιο σημαντική απάντηση στο θέμα αυτό.

Ο υβριδικός πόλεμος θεωρείται ως κάτι που συμβαίνει σε δημοκρατίες, με αυταρχικούς ή μη κρατικούς παράγοντες να είναι οι επιτιθέμενοι. Η επιτακτική υπόθεση είναι ότι οι δυτικές δημοκρατίες δεν μπορούν να διεξάγουν οι ίδιες υβριδικό πόλεμο, τουλάχιστον όχι ως μια δραστηριότητα πλήρους φάσματος που συνδυάζει άμυνα και επίθεση.

Έχει ενδιαφέρον ότι οι Ρώσοι φορείς χάραξης πολιτικής και οι στρατηγικοί αναλυτές έχουν διαφορετική άποψη. Για αυτούς, η Δύση έχει διεξάγει επιθετικό υβριδικό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας και άλλων για χρόνια. Αυτό υποστηρίχτηκε από τον Ρώσο επικεφαλής του στρατού, Valery Gerasimov. Από την άποψη αυτή οι Ρώσοι -όχι η Δύση- είναι που πρέπει να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.

Σε ένα άρθρο του στο Foreign Policy μάλιστα, ο Max Boot καλεί τη Δύση, και συγκεκριμένα τις ΗΠΑ, να διεξάγουν υβριδικό πόλεμο εναντίον του Κρεμλίνου -για να αναβιώσουν τις "πολιτικές ικανότητες πολέμου που κατείχαν κάποτε και έκτοτε έχουν ατροφήσει”. Αλλά είναι οι σημερινές δημοκρατίες εξοπλισμένες με τα μέσα να το κάνουν αυτό;

Υπάρχουν τρεις παράγοντες που υποδηλώνουν ότι οι δημοκρατίες είναι απίθανο να συμμετάσχουν σε επιθετικό υβριδικό πόλεμο. Μαζί, δημιουργούν μια διαρθρωτική ασυμμετρία που είναι υπέρ των αυταρχικών και μη κρατικών φορέων.

Πρώτον, οι δυτικές δημοκρατίες θα δυσκολευτούν να συντονίσουν τη λήψη αποφάσεων σε διαφορετικά επίπεδα ισχύος. Οι έλεγχοι και οι ισορροπίες θα περιέπλεκαν την επιτυχία των δράσεων του υβριδικού πολέμου, όπως και ο θεσμικός και γραφειοκρατικός ανταγωνισμός και η αντιπαλότητα. Οι δημοκρατίες πρέπει επίσης να δράσουν μέσα σε ένα καλά καθορισμένο νομικό πλαίσιο, χωρίς να παραβιάζουν τα όρια της δικής τους συνταγματικής τάξης και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Σε μια κατάσταση πολέμου ή έκτακτης ανάγκης, αυτοί οι νόμοι μπορούν να ανασταλούν προσωρινά, αλλά ο υβριδικός πόλεμος πολύ συχνά καταλαμβάνει έναν χώρο κάπου στη γκρίζα ζώνη μεταξύ ειρήνης και πολέμου. Σε τέτοιες γκρίζες ζώνες οι φιλελεύθερες δημοκρατίες θα δυσκολευτούν να κινητοποιήσουν το λαό και τους κρατικούς θεσμούς.

Δεύτερον, ο υβριδικός πόλεμος θα ήταν δύσκολος για τις δημοκρατίες από ηθικής άποψης. Ορισμένα στοιχεία -όπως η τρομοκρατία ή η εκμετάλλευση του οργανωμένου εγκλήματος ως proxies- είναι εκτός ορίων για τις δημοκρατίες, περιορίζοντας την εργαλειοθήκη τους για επιθετικές υβριδικές τακτικές. Ακόμη και μέσα όπως η αντί-προπαγάνδα θεωρούνται ηθικώς προβληματικά. Η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας Ursula von der Leyen, για παράδειγμα, έχει δηλώσει πως τέτοια μέτρα δεν ταιριάζουν σε ελεύθερες κοινωνίες.

Επιπλέον, οι ηγέτες στις δημοκρατίες πρέπει να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν ένα μέτρο λαϊκής στήριξης για τις πράξεις τους για να δικαιολογήσουν και να νομιμοποιήσουν τις πράξεις τους. Στην εποχή των social media και της αποκεντρωμένης πρόσβασης στην πληροφορία, κάθε βήμα που λαμβάνει μία δυτική κυβέρνηση, επιθεωρείται διεξοδικά και αμφισβητείται. Επιπλέον, σε αντίθεση με τους αυταρχικούς ομολόγους τους, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις δεν θα είναι σε θέση να συνεπιλέξουν εγχώρια media για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων πληροφόρησης. Ενώ οι υβριδικές τακτικές θα αποτελούσαν μόνο μια πρόκληση της νομιμότητας των δημοκρατικών κυβερνήσεων σε ορισμένες περιπτώσεις, συχνά θα παρουσίαζαν μια πρόκληση νομιμότητας, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Τρίτο και τελευταίο, οι δημοκρατίες έχουν συγκριτικά μειονεκτήματα όταν γίνεται λόγος για παγκόσμιες αλληλεξαρτήσεις. Οι ελεύθερες κοινωνίες είναι εξαρτημένες από τις διεθνείς υποδομές, την πρόσβαση στις αγορές κεφαλαίου και ενέργειας και τους φυσικούς πόρους. Η μετατροπή αυτών των παγκόσμιων ροών σε όπλα, σε μια διαμάχη, συχνά περιλαμβάνει και ένα άμεσο κόστος. Επιπλέον, θα είναι δύσκολο για τις δημοκρατικές κυβερνήσεις να έχουν βοήθεια από ιδιωτικές επιχειρήσεις σε τέτοιες προσπάθειες.

Δεδομένων αυτών των δομικών θεμάτων, δεν προκαλεί έκπληξη ότι μεγάλο μέρος της ενέργειας των κρατών μελών σε ΝΑΤΟ και ΕΕ, δαπανάται για την υπεράσπιση εναντίον υβριδικών απειλών, αντί να εξετάσουν τον υβριδικό πόλεμο σε πλήρη έννοια του φάσματος. Παρόλα αυτά, η εργαλειοθήκη τους δεν είναι εντελώς άδεια. Οι μυστικές επιχειρήσεις και η χρήση proxies -υπό συγκεκριμένες συνθήκες- είναι καθιερωμένη πρακτική. Η ανάμειξη συμβατικών στρατιωτικών μέσων με τακτικές αντάρτικου στυλ που διεξήχθησαν από εκπαιδευμένες δυνάμεις, δεν είναι εξίσου ανέφικτη. Επίσης, οι δημοκρατίες έχουν εξελιγμένα εργαλεία πληροφόρησης, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιθετικά. Ακόμη και η "εύλογη δυνατότητα άρνησης” χρησιμοποιείται, για παράδειγμα στον κυβερνοχώρο.

Ωστόσο, αυτά τα περιορισμένα εργαλεία δεν σημαίνουν ότι οι δημοκρατίες μπορούν να διεξάγουν υβριδικό πόλεμο με έναν ολοκληρωμένο και ενορχηστρωμένο τρόπο όπως μπορούν οι αυταρχικοί και μη κρατικοί ομόλογοί τους. Εάν το έκαναν, θα έθεταν σε κίνδυνο την ίδια την ουσία αυτού που προσπαθούν να υπερασπιστούν.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://www.iiss.org/en/militarybalanceblog/blogsections/2016-629e/december-e473/liberal-democracies-and-hybrid-war-cccb