Οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας το 2023 και οι προοπτικές για τη συνέχεια, αλλά και η έλευση του ψηφιακού ευρώ – μια ψηφιακή μορφή των μετρητών – εξετάζονται στο τελευταίο δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Alpha Bank.
Όπως αναφέρει η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της τράπεζας, από το 2019 και μετά -με εξαίρεση το πρώτο έτος της πανδημίας-, οι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης που καταγράφηκαν στην Ελλάδα ήταν σημαντικά υψηλότεροι σε σύγκριση με τους αντίστοιχους στην Ευρωζώνη. Η τάση αυτή διατηρήθηκε το πρώτο εννεάμηνο του 2023, με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) να αυξάνεται κατά 2,2% σε ετήσια βάση (Α’ τρίμηνο: 1,9%, B’ τρίμηνο: 2,6%, Γ’ τρίμηνο: 2,1%)1, επίδοση η οποία είναι μία από τις υψηλότερες μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, υπερβαίνοντας σημαντικά τον μέσο όρο αυτής (0,6%) (Γράφημα 1β).
Το αποτέλεσμα αυτό μάλιστα, έλαβε χώρα εν μέσω σημαντικών προκλήσεων για την ελληνική οικονομία, όπως το ασταθές διεθνές περιβάλλον, οι πληθωριστικές πιέσεις, τα αυξημένα επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας αλλά και οι φυσικές καταστροφές στην ελληνική επικράτεια κατά τη διάρκεια του τρίτου τριμήνου, και ιδιαίτερα οι καταστροφικές πλημμύρες στην Θεσσαλία.
Από την άλλη πλευρά, η οικονομική δραστηριότητα υποστηρίχθηκε από:
➢ Πρώτον, τις επενδύσεις, οι οποίες είχαν τη μεγαλύτερη θετική συμβολή στην οικονομική μεγέθυνση, το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2023, που προσέγγιζε το 50% της συνολικής ανόδου του ΑΕΠ (Γράφημα 1α), σχεδόν διπλάσιο ποσοστό από αυτά που σημειώθηκαν τη διετία 2021-2022.
➢ Δεύτερον, την ιδιωτική κατανάλωση, η οποία συνέχισε να συνεισφέρει θετικά στην οικονομική δραστηριότητα, βασιζόμενη, μεταξύ άλλων, στην αύξηση των ονομαστικών μισθών κατά 7,4% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο, με βάση τον Δείκτη Μισθολογικού Κόστους της Eurostat2 και στην αύξηση του αριθμού των απασχολούμενων (1,6% σε ετήσια βάση, το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2023), με το εποχικά διορθωμένο ποσοστό της ανεργίας να υποχωρεί στο 9,6%, τον Οκτώβριο του 2023, έναντι 11,7%, τον Δεκέμβριο του 2022.
➢ Τρίτον, τη σημαντική άνοδο των εξαγωγών, ειδικά λόγω των εξαιρετικών επιδόσεων του τουρισμού, ο οποίος διανύει χρονιά ρεκόρ σε όρους αφίξεων και εισπράξεων, γεγονός που ενίσχυσε επιπρόσθετα και την ιδιωτική κατανάλωση.
Για το σύνολο του 2023, ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης εκτιμάται ότι θα υπερβεί το 2%. Το τελευταίο αντανακλάται στην εξέλιξη των βραχυχρόνιων δεικτών οικονομικής συγκυρίας, όπως οι πωλήσεις Ι.Χ. επιβατικών αυτοκινήτων, οι οποίες καταγράφουν σημαντική αύξηση κατά 15,8% σε ετήσια βάση, το πρώτο δεκάμηνο του έτους. Επιπρόσθετα, σε ό,τι αφορά στον τουρισμό, το πρώτο εννεάμηνο του έτους οι διεθνείς ταξιδιωτικές αφίξεις και εισπράξεις (συμπ. κρουαζιέρας) διαμορφώθηκαν σε 27,8 εκατ. και Ευρώ 17,9 δισ. (Γράφημα 2α), καταγράφοντας ετήσια αύξηση κατά 17,3% και 15,2%, ενώ υπερβαίνουν τις αντίστοιχες επιδόσεις του 2019 κατά 3,1% και 11,3%, αντίστοιχα. Οι εκτιμήσεις για το τελευταίο τρίμηνο του έτους είναι θετικές, καθώς τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο η επιβατική κίνηση από το εξωτερικό στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών ήταν αυξημένη κατά περίπου 21% σε ετήσια βάση και κατά 18% και 12% σε σύγκριση με τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2019, αντίστοιχα (Γράφημα 2β).
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Fraport, τον Οκτώβριο η διεθνής επιβατική κίνηση στα περιφερειακά αεροδρόμια της χώρας κατέγραψε ετήσια αύξηση κατά 7,3%, υπερβαίνοντας την αντίστοιχη επίδοση του Οκτωβρίου του 2019 κατά 23,3%. Το γεγονός αυτό αφενός ενισχύει την εκτίμηση ότι το 2023 θα αποτελέσει έτος ορόσημο για τον ελληνικό τουρισμό, ξεπερνώντας τις ιστορικά υψηλές επιδόσεις του 2019 και αφετέρου υποδηλώνει ότι ο τουρισμός, ο οποίος αποτελεί βαρόμετρο για την ελληνική οικονομία, θα συμβάλει και το τέταρτο τρίμηνο στην άνοδο της οικονομικής δραστηριότητας.
Οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας στον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα βελτιώνονται σημαντικά. Η συμβολή των επενδύσεων στην οικονομική μεγέθυνση ενισχύεται μετά από την πρόσφατη ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας για το αξιόχρεο της Ελληνικής Δημοκρατίας από τον διεθνή οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch (ΒΒΒ- με σταθερές προοπτικές) αλλά και από την αναμενόμενη εξασφάλιση επιπλέον πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης (βλ. Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 30.11.2023).
Πιο αναλυτικά, η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,3%, το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2023 -παρουσιάζοντας, ωστόσο, σημάδια αποδυνάμωσης, το τρίτο τρίμηνο- έχοντας θετική συνεισφορά στην άνοδο του ΑΕΠ, ίση με 0,9 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.). Οι επενδύσεις διατήρησαν την ισχυρή δυναμική τους, καθώς αυξήθηκαν κατά 7,4% σε ετήσια βάση, στο ίδιο χρονικό διάστημα, έχοντας τη μεγαλύτερη θετική συνεισφορά στην άνοδο του ΑΕΠ, ίση με 1 π.μ. Σημειώνεται ότι οι επενδύσεις καταγράφουν θετικό ρυθμό ετήσιας μεταβολής από το τρίτο τρίμηνο του 2020, ήτοι για δέκατο τρίτο διαδοχικό τρίμηνο. Επιπρόσθετα, το ποσοστό τους στο ΑΕΠ της χώρας βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από το 2011, κινούμενο τα τελευταία τέσσερα τρίμηνα σταθερά πάνω από 14% (Γ’ τρίμηνο 2023: 14,3%), απέχοντας, ωστόσο, από τα επίπεδα που βρισκόταν πριν από την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα (Γ΄τρίμηνο 2007: 27,4%) αλλά και από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (22%). Ως προς την ανάλυση των επενδύσεων ανά κατηγορία, οι μεγαλύτερες αυξήσεις το πρώτο εννεάμηνο καταγράφηκαν στις επενδύσεις σε κατοικίες (40,2%) και μεταφορικό εξοπλισμό (21,8%), ενώ ακολούθησαν οι επενδύσεις σε λοιπές κατασκευές εκτός κατοικιών (5,5%) και οι λοιπές επενδύσεις (4,1%). Αντίθετα, οι επενδύσεις σε μηχανολογικό και τεχνολογικό εξοπλισμό μειώθηκαν κατά 1,6% σε ετήσια βάση.
Οι καθαρές εξαγωγές είχαν οριακά θετική συνεισφορά στην αύξηση του ΑΕΠ, ίση με 0,1 π.μ. Τούτο αποδίδεται στην ετήσια άνοδο των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (2,3%), η οποία υπερέβη την αντίστοιχη αύξηση των εισαγωγών (1,8%). Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές αγαθών (2,9%) αυξήθηκαν εντονότερα από τις αντίστοιχες εισαγωγές (0,5%), ενώ αντίστροφη είναι η εικόνα στις υπηρεσίες, με τις εξαγωγές (2,6%) να αυξάνονται ηπιότερα από τις εισαγωγές (5,6%). Αξίζει να αναφερθεί ότι η άνοδος των εξαγωγών αγαθών αποδίδεται εξ ολοκλήρου στην ισχυρή επίδοση του πρώτου τριμήνου, όπου καταγράφηκε διψήφιος ρυθμός ανόδου, καθώς, το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο, οι εξαγωγές αγαθών μειώθηκαν σε ετήσια βάση, για πρώτη φορά από το δεύτερο τρίμηνο του 2020. Τέλος, η δημόσια κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,1%, σε ετήσια βάση, στο πρώτο εννεάμηνο του 2023, έχοντας ήπια θετική συμβολή (0,2 π.μ.) στη μεταβολή του ΑΕΠ.
Μία σημαντική πτυχή του ταχέως μεταβαλλόμενου ψηφιακού περιβάλλοντος είναι η στροφή των καταναλωτών και των επιχειρήσεων προς τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, η οποία επιταχύνθηκε, κατά την περίοδο της πανδημίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση, πολλές κεντρικές τράπεζες διερευνούν τη χρήση νέων καινοτόμων εργαλείων, όπως τα ψηφιακά νομίσματα (Central Bank Digital Currencies – CBDCs), τα οποία έχουν προσελκύσει παγκόσμιο ενδιαφέρον. Tα CBDCs αποτελούν ψηφιακή μορφή των νομισμάτων, τα οποία ελέγχονται από την εκάστοτε κεντρική τράπεζα. Σήμερα, αρκετές χώρες έχουν εξετάσει τη δυνατότητα δημιουργίας και υιοθέτησης ψηφιακών νομισμάτων, προκειμένου να ανταποκριθούν στις νέες μεθόδους πληρωμών που αναπτύσσονται από διεθνείς τεχνολογικές επιχειρήσεις, καθώς και στη διείσδυση των κρυπτονομισμάτων. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του οργανισμού Atlantic Council, αξιοσημείωτο ποσοστό των χωρών διερευνούν τη δυνατότητα χρήσης ψηφιακών νομισμάτων, αναπτύσσουν ρυθμίσεις και εξετάζουν ζητήματα όπως η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Άλλωστε, ήδη 11 κράτη3 έχουν προβεί στη δημιουργία ψηφιακών νομισμάτων, ενώ άλλα 100 κράτη βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης ή εξέτασης (Γράφημα 3).
Στη βάση αυτών των εξελίξεων, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), από τα τέλη του 2021, ξεκίνησε τη φάση διερεύνησης και από την 1η Νοεμβρίου του 2023 την προπαρασκευαστική φάση του ψηφιακού ευρώ. Παρά το γεγονός ότι η προπαρασκευαστική φάση αποτελεί σημαντικό βήμα, ωστόσο, δεν προδικάζει οποιαδήποτε απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, σχετικά με την υιοθέτηση του ψηφιακού ευρώ. Η απόφαση αυτή μπορεί να εξεταστεί μόνο μετά από την έκδοση της σχετικής νομοθεσίας. Σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, το ψηφιακό ευρώ θα ανταποκρίνεται στην ευρεία προτίμηση των πολιτών να διενεργούν ψηφιακές πληρωμές γρήγορα και με ασφάλεια και θα λειτουργεί συμπληρωματικά με τη χρήση μετρητών και άλλων ιδιωτικών ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής. Επίσης, εκτιμάται ότι θα απλοποιήσει και θα αναβαθμίσει την καθημερινότητα των πολιτών, αφού συνδυάζει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως κανένα άλλο ψηφιακό μέσο. Τα αναμενόμενα πλεονεκτήματα είναι τα εξής:
• Πρόκειται για ένα ψηφιακό μέσο πληρωμής που θα είναι καθολικά αποδεκτό σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ (ΖτΕ), για πληρωμές σε καταστήματα, ηλεκτρονικές πληρωμές ή πληρωμές πρόσωπο με πρόσωπο.
• Το ψηφιακό ευρώ, όπως τα μετρητά, θα είναι μηδενικού κινδύνου (ως δημόσιο χρήμα που εκδίδεται από την ΕΚΤ), ευρέως προσβάσιμο, χωρίς χρέωση για βασική χρήση και θα αποτελεί ψηφιακή αντιστοιχία των ρευστών διαθεσίμων, σε βάση ένα προς ένα.
• Το ψηφιακό ευρώ θα είναι διαθέσιμο σε ιδιώτες, επιχειρήσεις και δημόσιους φορείς χωρών της ΖτΕ, ενώ θα δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης, υπό προϋποθέσεις, και σε κατοίκους εκτός της ΖτΕ.
• Θα είναι διαθέσιμο τόσο διαδικτυακά, όσο και εκτός σύνδεσης, ενώ οι καταθέσεις σε ψηφιακό ευρώ θα είναι εγγυημένες από την ΕΚΤ.
• Θα παρέχει τον ανώτατο βαθμό προστασίας στις ψηφιακές πληρωμές, δηλαδή το Ευρωσύστημα δεν θα έχει πρόσβαση, ούτε θα αποθηκεύει τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών.
• Θα είναι ασφαλές και εύχρηστο, στοχεύοντας στην ψηφιακή, χρηματοπιστωτική ενσωμάτωση και διασφαλίζοντας ότι κανείς δεν μένει στο περιθώριο. Επιπλέον, θα εξυπηρετεί τις ανάγκες και όσων δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζικό λογαριασμό ή δεν διαθέτουν ψηφιακές ή χρηματοοικονομικές δεξιότητες.
• Θα ενισχύσει τη νομισματική κυριαρχία της ΖτΕ, ενισχύοντας την αποδοτικότητα του ευρωπαϊκού συστήματος πληρωμών, προωθώντας την καινοτομία και αυξάνοντας την ανθεκτικότητά του σε πιθανές επιθέσεις στο διαδίκτυο ή τεχνικές διαταραχές, όπως διακοπές ρεύματος.
Παράλληλα με τα σημαντικά πλεονεκτήματα του ψηφιακού νομίσματος για την ευρύτερη οικονομία, εκτιμάται ότι θα αναδυθούν ευκαιρίες και προκλήσεις, κυρίως, για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, με τις εκτιμήσεις, όμως, να είναι σε πρώιμο στάδιο. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι σημαντικές επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στη χρηματοοικονομική τεχνολογία (Financial Τechnology) μεταμόρφωσαν ριζικά τον κλάδο, γεγονός που εκτιμάται ότι θα αποτελέσει μία πολύ καλή βάση για την ενδεχόμενη υιοθέτηση του ψηφιακού ευρώ.
Τα τραπεζικά ιδρύματα αναμένεται να αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο (ενδιάμεσος φορέας) μεταξύ των αντισυμβαλλομένων του ψηφιακού νομίσματος, ενώ αναδύονται επιχειρηματικές ευκαιρίες και προώθηση καινοτομιών, σε ολόκληρη τη ΖτΕ. Το ψηφιακό ευρώ, ενδεχομένως, να επηρεάσει, σε περιορισμένο και διαχειρίσιμο βαθμό, την κερδοφορία των τραπεζών, ειδικότερα των μικρότερων (Bellia, M. and Calès, L., European Commission, JRC working paper, 6, 2023; Petracco Giudici, M. and Di Girolamo, F., European Commission, JRC technical report, 2023; Bofinger, P. and Haas, T., The digital euro: Benefits, Costs and Risk, Austrian Economic Chamber, July 2023), αφού θα μειωθούν τα έσοδα από προμήθειες. Η ΕΚΤ, προκειμένου να διαχειριστεί αποτελεσματικά μία τέτοια εξέλιξη και να στηρίξει την εύρυθμη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, πιθανόν να ορίσει στους ατομικούς λογαριασμούς, ένα ανώτατο όριο (Ευρώ 3.000-4.000) μετατροπής χαρτονομισμάτων σε ψηφιακό ευρώ.
Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις σχετικά με το ψηφιακό νόμισμα, όμως οι συζητήσεις και ο σχεδιασμός είναι σε πρώιμο στάδιο. Το γεγονός αυτό, άλλωστε, επιβεβαιώνει και πρόσφατη έρευνα (MedioBank Research, 23.11.2023) σε 28 ευρωπαϊκές τράπεζες. Σε αυτήν σημειώνεται ότι, αν και το ενδιαφέρον για το ψηφιακό νόμισμα έχει αυξηθεί, είναι πολύ νωρίς να εκτιμηθούν οι επενδύσεις που θα απαιτηθούν και οι ευκαιρίες (Γράφημα 4) ή/και οι κίνδυνοι που θα αναδυθούν.
Συνοψίζοντας, τα ψηφιακά νομίσματα έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τα συστήματα πληρωμών και να διευκολύνουν τις διασυνοριακές πληρωμές. Η ΕΚΤ θέλοντας να διευκολύνει τη ζωή των πολιτών, να αντιμετωπίσει την επέκταση των διεθνών δικτύων πληρωμών και των κρυπτονομισμάτων και να ενισχύσει τη στρατηγική της αυτονομία, εξετάζει τη δημιουργία του ψηφιακού ευρώ, με απώτερο σκοπό να μετατραπεί σε πρωτοπόρο δύναμη του παγκόσμιου ψηφιακού χρηματοπιστωτικού τομέα.
Δείτε ολόκληρο το Δελτίο στη δεξιά στήλη Σχετικά Αρχεία
