Αντίστροφη μέτρηση για την πιστωτική επέκταση

Της Βάσως Αγγελέτου

Υπ’ ατμόν βρίσκονται τα επιτελεία των τραπεζών για να πιάσουν τους στόχους πιστωτικής επέκτασης που είχαν θέσει για το τρέχον έτος, εν μέσω ραγδαίας νομισματικής σύσφιξης, που υπονομεύει τη ζήτηση για νέα δάνεια και επισπεύδει την αποπληρωμή των υφιστάμενων.

Πράγματι, η εκτίναξη των επιτοκίων κατά 450 μονάδες βάσης, στο 4%, μέσα σε 14 μήνες έχει επιφέρει βουτιά στη ζήτηση νέων δανείων από τα νοικοκυριά και πρόωρες αποπληρωμές από τις επιχειρήσεις − ιδίως όσες διαθέτουν πλεονάζουσα ρευστότητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το πρώτο οκτάμηνο του έτους καταγράφεται πιστωτική συρρίκνωση ύψους 1,8 δισ. ευρώ, ενώ ειδικά τον Αύγουστο τα δανειακά υπόλοιπα υποχώρησαν κατά 400 εκατ. ευρώ.

Η χαμηλή πτήση στις χορηγήσεις νέων δανείων έχει οδηγήσει στην προσγείωση του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης το 2023. Τον περασμένο Αύγουστο ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά διαμορφώθηκε στο αναιμικό +0,9%, έναντι +6,3% που ήταν τον Δεκέμβριο 2022. 

Πηγές της αγοράς διατυπώνουν προβληματισμό στο Capital.gr όσον αφορά την προσπάθεια που καταβάλλουν οι τράπεζες για χορήγηση νέων δανείων −ειδικά στις μικρομεσαίες και μεσαίες επιχειρήσεις−, δεδομένου ότι ο κλάδος καταγράφει πρωτοφανή "εύκολη" κερδοφορία το τελευταίο έτος χάρη στην εκτίναξη των επιτοκίων και τη διεύρυνση του spread μεταξύ χορηγήσεων και καταθέσεων. Οι ίδιες πηγές κάνουν λόγο για έλλειψη κινήτρων και επιδίωξη διεύρυνσης των πιστωτικών γραμμών από τα "λίγα μεγάλα accounts" που φέρνουν σημαντικούς ad hoc τζίρους στις συστημικές τράπεζες.

Αυτό που προβληματίζει, ωστόσο, τις εποπτικές αρχές είναι κατά πόσο τα πιστωτικά ιδρύματα διατηρούν το momentum των χορηγήσεων ώστε να διασφαλιστεί η συνέχιση της ισχυρής κερδοφορίας στον κλάδο όταν τα κέρδη από τα επιτόκια αρχίσουν να αμβλύνονται, δεδομένης της σταθεροποίησης στα σημερινά επίπεδα. Το ζήτημα αυτό επισημάνθηκε τόσο κατά την πρόσφατη επίσκεψη των θεσμών στη χώρα μας όσο και κατά τις συναντήσεις που έχουν τα κλιμάκια του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) με τα αρμόδια τμήματα των εγχώριων τραπεζών.

Στα πρακτικά από τη συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στις 13-14 Σεπτεμβρίου, τα οποία είδαν τις προηγούμενες ημέρες το φως της δημοσιότητας, είναι έκδηλη η ανησυχία για τη σύσφιξη των πιστοδοτικών κριτηρίων. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, οι χορηγήσεις σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις παρέμειναν υποτονικές τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, εν μέσω περαιτέρω σύσφιξης των πιστοδοτικών κριτηρίων και αύξησης του κόστους χρηματοδότησης.

Ειδικά τον Ιούλιο σημειώθηκε αρνητική ροή-ρεκόρ στα δάνεια προς νοικοκυριά, η οποία άγγιξε τα 7 δισ. ευρώ. Επίσης, ο δείκτης νομισματικής πολιτικής "ευρέος χρήματος" (broad money - Μ3) πέρασε σε αρνητικό έδαφος τον Ιούλιο (-0,4%) για πρώτη φορά μετά το 2010 και αναμένεται να υποχωρήσει περαιτέρω τους επόμενους μήνες, σύμφωνα με την ΕΚΤ.

Αυτό σημαίνει ότι τα αυξημένα κόστη δανεισμού αναμένεται να μετακυλιστούν περαιτέρω μέσω των επιτοκίων δανεισμού προς ιδιώτες και επιχειρήσεις τούς επόμενους μήνες, καθώς εκπνέει η περίοδος σταθερού επιτοκίου για μεγάλο ποσοστό υφιστάμενων δανείων και ταυτόχρονα ολοένα μεγαλύτερο ποσοστό καταθετών στρέφεται από τους λογαριασμούς ταμιευτηρίου και όψεως σε προθεσμιακούς λογαριασμούς, αυξάνοντας το κόστος για τις τράπεζες.

Ενθαρρυντικά είναι, ωστόσο, τα στοιχεία του Σεπτεμβρίου, καθώς καταδεικνύουν σταθεροποίηση των πρόωρων αποπληρωμών, καθώς και ενίσχυση των χορηγήσεων. Υψηλόβαθμες πηγές του κλάδου διατυπώνουν αισιοδοξία σε δηλώσεις τους στο Capital.gr για ανάκαμψη των πιστώσεων στο τρίτο τρίμηνο του έτους, ώστε να "κερδηθεί" το τελευταίο μίλι.

Πώς διαφοροποιείται κάθε τράπεζα

Διαφοροποιήσεις παρουσιάζουν οι τάσεις που διαμορφώνουν τα πιστωτικά υπόλοιπα στις συστημικές τράπεζες, με αποτέλεσμα σε κάποιες περιπτώσεις να διατυπώνεται αισιοδοξία ότι η στοχοθεσία για το 2023 θα εκπληρωθεί, ενώ σε άλλες περιπτώσεις να καταγράφεται στασιμότητα ή ακόμα και αναθεώρηση των στόχων πιστωτικής επέκτασης.

Αισιόδοξες για επίτευξη του στόχου πιστωτικής επέκτασης κατά 1,5 δισ. ευρώ φέτος εμφανίζονται πηγές της Τράπεζας Πειραιώς, με τα "κοντέρ" σήμερα να δείχνουν επέκταση κατά 700 εκατ. ευρώ. Ο στόχος υπερδιπλασιασμού των επιπέδων χορηγήσεων εντός των επόμενων τριών μηνών είναι πολύ φιλόδοξος, παραδέχονται, αλλά διαβεβαιώνουν ότι ωριμάζουν χορηγήσεις −κυρίως προς μεγάλους corporate πελάτες− οι οποίες θα "σώσουν την παρτίδα".

Εξίσου αισιόδοξα εμφανίζονται και στελέχη της Εθνικής Τράπεζας, με τα οποία συνομίλησε το Capital.gr, κάνοντας λόγο για αύξηση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στα υπόλοιπα χορηγήσεων της τράπεζας το τρέχον έτος. Η αύξηση οφείλεται κυρίως στη δυναμική ανάκαμψη των corporate δανείων, αλλά και στα στεγαστικά δάνεια και τα δάνεια των ΜμΕ, τα οποία κινήθηκαν "πολύ δυναμικά" − σε αντίθεση με τα καταναλωτικά, όπου η ζήτηση είναι πιο αναιμική. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι η τράπεζα βρίσκεται ήδη εντός των ετήσιων στόχων της, ενώ αναμένεται ένα "πολύ δυνατό τέταρτο τρίμηνο". 

Σημειώνεται ότι, το πρώτο εξάμηνο, η Εθνική κατέγραψε πτώση των ενήμερων δανείων κατά 200 εκατ. ευρώ έναντι του πρώτου τριμήνου, με τα στεγαστικά να υποχωρούν κατά 200 εκατ. ευρώ, τα δάνεια των ΜμΕ να ενισχύονται κατά 100 εκατ. ευρώ και τα καταναλωτικά και επιχειρηματικά δάνεια να παραμένουν αμετάβλητα. Σε επίπεδο έτους, ωστόσο, σημειώθηκε αύξηση των χορηγικών υπολοίπων κατά 800 εκατ. ευρώ.

Σταθεροποιητικές είναι, στον αντίποδα, οι τάσεις της πιστωτικής επέκτασης σε Eurobank και Alpha Bank. Σε ό,τι αφορά την Alpha Bank, διαπιστώνεται ουδέτερη επίδραση στα δανειακά υπόλοιπα για τα τρία πρώτα τρίμηνα τους έτους, ενώ αναμένεται ανάκαμψη το τέταρτο τρίμηνο.

Όσον αφορά τη Eurobank, πηγές της τράπεζας αναφέρουν ότι τα υπόλοιπα χορηγήσεων κινούνται σε σταθερά επίπεδα το πρώτο εννεάμηνο του έτους, γεγονός που έχει ωθήσει την τράπεζα να αναθεωρήσει τους στόχους της για το 2023. Διαβεβαιώνουν, πάντως, ότι το τρίτο τρίμηνο −και ιδίως τον Σεπτέμβριο− οι νέες εκταμιεύσεις κινήθηκαν σε καλύτερα επίπεδα από το δεύτερο τρίμηνο, με τις πρόωρες αποπληρωμές να "φρενάρουν" αισθητά.

Θυμίζεται ότι, κατά το πρώτο εξάμηνο, τα καταναλωτικά δάνεια της Eurobank κατέγραψαν πτώση κατά 21 εκατ. ευρώ, τα στεγαστικά αύξηση κατά 93 εκατ. ευρώ, τα δάνεια ΜμΕ μειώθηκαν κατά 38 εκατ. ευρώ, ενώ τα corporate δάνεια ενισχύθηκαν κατά 76 εκατ. ευρώ.