"Τειρεσίας" και από τις επιχειρήσεις

Δεν είναι μόνο οι τράπεζες που περνούν από «κόσκινο»  τους υποψήφιους δανειολήπτες και κλείνουν τη στρόφιγγα των χορηγήσεων εάν η πιστοληπτική ικανότητα τους δεν είναι ικανοποιητική. Συστήματα credit scoring, που θυμίζουν κάπως τη «λευκή» λίστα του Τειρεσία, εφαρμόζουν σύσσωμες οι βιομηχανικές, εμπορικές και επιχειρήσεις τεχνολογίας, ελέγχοντας πλέον εξονυχιστικά τα οικονομικά στοιχεία των πελατών χονδρικής και κλείνοντας την πίστωση αν η «βαθμολογία» πέσει... κάτω από τη βάση. 

Η διεθνής οικονομική αναταραχή έκανε επιτακτική την ανάγκη διασφάλισης των πληρωμών και πιστώσεων στα υπόλοιπα της χονδρικής και ενώ έλεγχος γινόταν ούτως ή άλλως, τον τελευταίο χρόνο πολλά έχουν αλλάξει... 

Στελέχη μεγάλων ομίλων ανέφεραν στο Capital.gr ότι από το ξέσπασμα της κρίσης και μετά ο έλεγχος των οικονομικών στοιχείων για καινούργιους πελάτες γίνεται ακόμη πιο επισταμένα, μιας που ο κίνδυνος των ακάλυπτων επιταγών ελλοχεύει συνεχώς στο εμπόριο.

Όπως οι τράπεζες έχουν  μειώσει το ύψος χορήγησης των  δανείων ή ζητούν αυξημένες εξασφαλίσεις, έτσι και οι βιομηχανικές και εμπορικές  επιχειρήσεις αναπροσαρμόζουν τα όρια της πίστωσης –σε κάποιες περιπτώσεις η δυνατότητα μιας εταιρείας να παραγγείλει εμπορεύματα ή υλικά έχει μειωθεί μέχρι και 50%. Αλλά και για τους υφιστάμενους εμπόρους έχουν δυσκολέψει τα πράγματα, καθώς οι προμηθευτές τους επιδιώκουν πλέον να ανανεώνουν το «αρχείο οικονομικής συμπεριφοράς» σε τακτά χρονικά διαστήματα. 

«Υπάρχουν περιπτώσεις  όπου έχουν απορριφθεί πελάτες, καθώς η βαθμολόγησή τους δεν ήταν ικανοποιητική. Τα φαινόμενα να μηδενιστούν τα όρια ενός πελάτη μας πλέον είναι πιο συχνά», ανέφεραν πηγές μεγάλου εισηγμένου ομίλου. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας περνούν από «ακτινογραφία» το σύνολο του πελατολογίου τους. Οι διοικήσεις έχουν θέσει µια πιστωτική πολιτική η οποία προβλέπει ότι κάθε νέος πελάτης εξετάζεται σε ατομική βάση για την πιστοληπτική του ικανότητα πριν του προταθούν οι συνήθεις όροι πληρωμών. Ο έλεγχος πιστοληπτικής φερεγγυότητας περιλαμβάνει την εξέταση δεδομένων που αφορούν τα στοιχεία ισολογισμού ή των βιβλίων εσόδων – εξόδων του πελάτη (κέρδη, τζίρος κλπ), αλλά και την τραπεζική του συμπεριφορά (έκδοση και πληρωμές επιταγών, «άνοιγμα» σε δάνεια, προσημειώσεις, στοιχεία καταθετικών λογαριασμών κλπ).  

Η συγκέντρωση των  οικονομικών στοιχείων

Οι περισσότεροι επιχειρηματικοί  όμιλοι ζητούν πληροφορίες το πιστοληπτικό προφίλ των πελατών από εταιρείες που προσφέρουν εξειδικευμένες υπηρεσίες credit risk και credit watch, ενώ κάποιες εταιρείες, σε μικρότερο βαθμό, έχουν τμήματα που αξιολογούν οι ίδιες την οικονομική έκθεση κάθε πελάτη τους. 

Σε αυτή την περίπτωση η διαδικασία που συνήθως ακολουθείται προβλέπει ότι ο πελάτης ζητάει ο ίδιος μια «τραπεζική ενημερότητα» από τα πιστωτικά ιδρύματα με τα οποία συνεργάζεται. Η τράπεζα εκτυπώνει ένα statement στο οποίο μάλιστα κατά κανόνα δηλώνεται και ο λόγος για τον οποίο χορηγείται («για πάσα νόμιμη χρήση» ή «για χρήση από την εταιρεία Χ». Στη συνέχεια, ο έμπορος το προσκομίζει στον προμηθευτή του και εκείνος αποφασίζει αν είναι εν δυνάμει καλός πελάτης. 

Η διαδικασία αυτή ακολουθείται γιατί καμία επιχείρηση ή φυσικό πρόσωπο δεν μπορεί να λάβει τραπεζικά στοιχεία τρίτου λόγω του τραπεζικού απορρήτου. Τα πιστωτικά ιδρύματα μάλιστα, δηλώνουν κατηγορηματικά ότι όχι μόνο απαγορεύεται να κοινοποιήσουν στοιχεία της οικονομικής συμπεριφοράς πελάτη τους σε τρίτο πρόσωπο, αλλά οφείλουν βάσει του νόμου να μην απαντήσουν ούτε αν το οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ανήκει στο πελατολόγιό τους. Οι τράπεζες δίνουν στοιχεία οικονομικής συμπεριφοράς και πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών τους μόνο στον Τειρεσία, για τον οποίο επίσης απαγορεύεται από το νόμο να τα κοινοποιήσει σε οποιονδήποτε τρίτο πλην των πιστωτικών ιδρυμάτων και των αρμόδιων φορέων του δημοσίου. Ο κ. Γιάννης Μούργελας, πρόεδρος της Τειρεσίας ΑΕ ανέφερε στο Capital.gr ότι «καμία τρίτη εταιρεία δεν έχει πρόσβαση online ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο σε κανένα από τα συστήματα που τηρεί η Τειρεσίας».

Πάντως, η πιο διαδεδομένη πρακτική είναι η χρήση των βάσεων δεδομένων που τηρούν ιδιωτικές εταιρίες, όπως είναι π.χ. η ICAP, η Infobank κ.ά. Με βάση τα συστήματα που έχουν αναπτύξει οι εταιρείες αξιολογούν την πιστοληπτική ικανότητας και μετρούν τον πιστωτικό κίνδυνο των πελατών. Μάλιστα διαβαθμίζουν τις επιχειρήσεις σε ζώνες πιστοληπτικής ικανότητας και προβλέπουν την πιθανότητα εμφάνισης ασυνέπειας (probability of default-PD).

Η ICAP για παράδειγμα, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της, είναι σε θέση να πληροφορεί για «στοιχεία συναλλακτικής συμπεριφοράς των ελληνικών επιχειρήσεων, ανά έτος, για την τελευταία 5ετία και παρέχει επιπλέον στοιχεία όπως συνεργαζόμενες τράπεζες, κεφάλαιο, credit rating μαζί με το μέσο όρο του κλάδου στον οποίο ανήκει η επιχείρηση για την τελευταία διετία» κλπ. 

Η Infobank αναφέρει στην ιστοσελίδα της ότι καταγράφει «το σύνολο των στοιχείων συναλλακτικής συμπεριφοράς που σημειώθηκαν για επιχειρήσεις κάθε νομικής μορφής σ’ όλη την Ελλάδα, κατά το χρονικό διάστημα που αφορά την προηγούμενη συμπληρωμένη 5ετία και το τρέχον έτος, για κάθε χρόνο ξεχωριστά, με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία».

Από την άλλη πλευρά, βέβαια, παράγοντες της αγοράς εξέφραζαν την ανησυχία τους για το γεγονός ότι έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου έχει παρακαμφθεί το θεσμικό πλαίσιο, με αποτέλεσμα στοιχεία από τον Τειρεσία να διαρρεύσουν παράνομα. Οι πληροφορίες αναφέρουν μάλιστα, ότι πριν από λίγες ημέρες επιβλήθησαν κυρώσεις σε υπαλλήλους τράπεζας που αντλούσαν δεδομένα από το σύστημα και στη συνέχεια τα διοχέτευαν "με το αζημίωτο" στην αγορά.  

Πώς λειτουργεί η βαθμολόγηση

Τα πιστωτικά όρια που ορίζονται για κάθε πελάτη επανεξετάζονται ανάλογα µε τις τρέχουσες συνθήκες και αναπροσαρμόζονται, αν απαιτηθεί, οι όροι πωλήσεων και εισπράξεων. Τα πιστωτικά όρια των πελατών κατά κανόνα καθορίζονται µε βάση τα ασφαλιστικά όρια που λαμβάνονται για αυτούς από τις ασφαλιστικές εταιρείες και εν συνεχεία διενεργείται ασφάλιση των απαιτήσεων βάσει των ορίων αυτών. Όπου είναι δυνατό ζητούνται εμπράγματες και άλλες εξασφαλίσεις ( π.χ. εγγυητικές επιστολές).

Υπάρχουν ασφαλιστικές εταιρείες οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες ασφάλισης εμπορικών πιστώσεων, όπως μεταξύ άλλων η Atradius, η Euler Hermes Emporiki, η Coface, η Εθνική Ασφαλιστική κ.ά. Η ασφάλιση πιστώσεων προστατεύει την επιχείρησή από τον κίνδυνο κάποιος αγοραστής να μην εξοφλήσει τις υποχρεώσεις του, είτε γιατί μπορεί να πτωχεύσει είτε γιατί δεν πλήρωσε τις οφειλές του μέσα στο συμφωνημένο χρονικό διάστημα. Ανάλογα με την παραγγελία που κάνει κάποιος αγοραστής, οι βιομηχανίες ή οι εμπορικές επιχειρήσεις ζητούν από την ασφαλιστική να τους καλύψει, συνήθως για ανάλογο ποσό. Από τα στοιχεία της οικονομικής συμπεριφοράς του πελάτη, η ασφαλιστική μπορεί να κάνει τη «βαθμολόγηση» της φερεγγυότητας και να θέσει τα όρια πίστωσης.

Ανάλογη στρατηγική ακολουθούν και αρκετές επιχειρήσεις. Ενδεικτικά, η ΑΓΕΤ στην έκθεση που συνοδεύει τα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου αναφέρει ότι υπάρχει «η διασφάλιση της εισπραξιµότητας των απαιτήσεων µέσω της μερικής ασφάλισης πιστώσεων και των πρόσθετων εγγυήσεων που λαμβάνονται από τους πελάτες». 

Αλλά και ο όμιλος Fourlis στο πλαίσιο ελέγχου του πιστωτικού κινδύνου, εφαρμόζει µε συνέπεια σαφή πιστωτική πολιτική που παρακολουθείται και αξιολογείται σε συνεχή βάση, ώστε η χορηγούμενη πίστωση να µην υπερβαίνει το πιστωτικό όριο που έχει οριστεί ανά πελάτη, το οποίο καθορίζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος από τα πιστωτικά όρια των συμβολαίων ασφάλισης πιστώσεων που έχει συνάψει ο όµιλος. 

Αντίστοιχα, η Elmec Sport αλλά και ο όμιλος Folli Follie λαμβάνουν μια σειρά από μέτρα για τον περιορισμό του πιστωτικού κινδύνου από πελάτες μέσα από τον λεπτομερή έλεγχο των οικονομικών δεδομένων κάθε πελάτη, και τη σύναψη ασφαλιστηρίων συμβολαίων πιστώσεων. 

Στη Vivartia οι εταιρείες του ομίλου παρακολουθούν τη χρηματοοικονομική κατάσταση των πελατών τους σε συνεχή βάση «εφαρμόζοντας διαδικασίες που να βεβαιώνουν ότι οι πωλήσεις προϊόντων και η παροχή υπηρεσιών γίνονται σε πελάτες με κατάλληλη ιστορία αξιοπιστίας». Ανάλογη στρατηγική εφαρμόζεται και στον όμιλο Info-Quest όπου οι πωλήσεις χονδρικής, όπως αναφέρει η έκθεση των αποτελεσμάτων του πρώτου εξαμήνου, γίνονται κυρίως σε πελάτες με αξιολογημένο ιστορικό πιστώσεων. Από τη διεύθυνση πιστωτικού ελέγχου της Info-Quest ορίζονται πιστωτικά όρια ανά πελάτη και εφαρμόζονται συγκεκριμένοι όροι πιστώσεων και εισπράξεων και όπου είναι δυνατόν ζητούνται εμπράγματες ή άλλες εξασφαλίσεις. 

Κατά την παρακολούθηση  του πιστωτικού κινδύνου στη Σιδενόρ, οι πελάτες χονδρικής ομαδοποιούνται ανάλογα µε τα πιστωτικά στοιχεία τους, τα χαρακτηριστικά ενηλικίωσης των απαιτήσεων τους και τα τυχόν προβλήματα εισπραξιµότητας που έχουν επιδείξει στο παρελθόν. Οι πελάτες που  χαρακτηρίζονται ως «υψηλού ρίσκου»  τοποθετούνται σε ειδική κατάσταση  και οι μελλοντικές πωλήσεις κατά κανόνα προεισπράττονται.
 
Οι εταιρίες αναφέρουν  ότι αν κάποιος πελάτης τους δεν είναι σε θέση να εξοφλήσει στην ώρα του ή μια επιταγή του σφραγιστεί, ενημερώνουν την ασφαλιστική και αν δεν μπορεί να γίνει κάποιος διακανονισμός των οφειλών, τότε αποζημιώνονται με βάση την ασφάλεια που έχουν κάνει.