Η νέα γεωπολιτική των θαλάσσιων οδών

Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη

Η παγκοσμιοποίηση δεν τελείωσε, απλώς άλλαξε μορφή. Αυτό υποστηρίζει ο Neil Shearing, επικεφαλής οικονομολόγος της Capital Economics, στο πρόσφατο άρθρο του με τίτλο "How geopolitics is redrawing the world’s shipping routes”. Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν ζούμε το τέλος του ελεύθερου εμπορίου, αλλά τη μεταμόρφωσή του σε ένα σύστημα δύο ταχυτήτων, με επίκεντρα τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.

Τα στοιχεία τον επιβεβαιώνουν. Ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου παραμένει κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, τα λιμάνια λειτουργούν σε πλήρη δυναμικότητα και οι μεταφορές δεν έχουν καταρρεύσει. Παρόλα αυτά, η αρχιτεκτονική που στηρίζει αυτή τη ροή αλλάζει. Ο κόσμος δεν "αποπαγκοσμιοποιείται", θρυμματίζεται, σε γεωπολιτικά, οικονομικά και εμπορικά μπλοκ.

Η γεωπολιτική παίζει πλέον καθοριστικό ρόλο. Ούτε η Ουάσιγκτον ούτε το Πεκίνο σχεδιάζουν πολιτική με γνώμονα την οικονομική αποτελεσματικότητα, προτεραιότητα έχουν η ασφάλεια, η τεχνολογική κυριαρχία και η ανθεκτικότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων. 

Το αποτέλεσμα είναι μια μετατόπιση της παραγωγής σε φιλικές χώρες (friend-shoring) και μια ανακατανομή των θαλάσσιων γραμμών. Οι στρατηγικοί κλάδοι, όπως τα τσιπ, οι μπαταρίες, τα φάρμακα και τα drones, ανακατασκευάζουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους σε περιοχές όπως η Νότια Ασία, η Κεντρική Αμερική και η Ανατολική Ευρώπη.

Για τη ναυτιλία, αυτή η εξέλιξη δεν σημαίνει λιγότερο εμπόριο, αλλά διαφορετικό εμπόριο. Οι νέες διαδρομές ενδέχεται να αυξήσουν τη ζήτηση για μεταφορές, καθώς τα ταξίδια γίνονται μακρύτερα και πιο σύνθετα. Ένα φορτίο που παλαιότερα έφευγε απευθείας από τη Σαγκάη προς το Λος Άντζελες, σήμερα μπορεί να περνά από ενδιάμεσους κόμβους όπως το Ανόι ή η Μουμπάι, δημιουργώντας νέες γραμμές και νέες ανάγκες για στόλους.

Ταυτόχρονα, αυξάνονται οι κίνδυνοι αστάθειας. Οι πολιτικές εντάσεις, οι κυρώσεις, οι νέοι δασμοί ή οι απρόβλεπτες ρήξεις μπορούν να ανατρέψουν τις ροές από τη μια μέρα στην άλλη. Οι πλοιοκτήτες καλούνται να προσαρμόζονται γρήγορα, να αλλάζουν προορισμούς και να ενισχύουν την ευελιξία των στόλων τους.

Η εποχή της προβλέψιμης παγκοσμιοποίησης έχει τελειώσει. Το εμπόριο εξακολουθεί να κινείται, αλλά πλέον υπό πολιτικούς όρους. Οι θαλάσσιες οδοί χαράσσονται ξανά όχι μόνο από την αγορά, αλλά και από τη γεωπολιτική αντιπαράθεση.