Η αθέατη κρίση στα πλοία: Οι μισθοί που δεν ακολουθούν την ακρίβεια

Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη 

Οι ναυτικοί, που παραδοσιακά θεωρούνται από τα καλύτερα αμειβόμενα επαγγέλματα διεθνώς, βλέπουν τα πραγματικά τους εισοδήματα να μειώνονται δραματικά τα τελευταία τριάντα χρόνια. Παρά τις περιοδικές αναπροσαρμογές που εγκρίνουν ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO) και η Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (ITF), οι αυξήσεις αυτές δεν επαρκούν για να καλύψουν τη διαρκή άνοδο του παγκόσμιου πληθωρισμού. Το αποτέλεσμα είναι ένα βαθύ χάσμα ανάμεσα στο ονομαστικό και το πραγματικό εισόδημα, που πλήττει την ελκυστικότητα του ναυτικού επαγγέλματος και υπονομεύει τη βιωσιμότητα του ανθρώπινου δυναμικού στη θάλασσα.

Από το 1990 έως το 2025, ο παγκόσμιος πληθωρισμός αυξήθηκε σωρευτικά κατά περίπου 200%. Την ίδια περίοδο, ο ελάχιστος μισθός για έναν ναύτη (Able Seaman), σύμφωνα με τα στοιχεία του ILO, ανέβηκε μόλις από τα 300 δολάρια στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στα 700 δολάρια το 2025 — μια αύξηση 133% σε ονομαστικούς όρους. Αυτό σημαίνει ότι, σε πραγματικές τιμές, οι αποδοχές των ναυτικών είναι σήμερα αισθητά χαμηλότερες από εκείνες πριν τριάντα χρόνια. Ακόμη και στη δεκαετία 2015–2025, οι μισθοί αυξήθηκαν κατά μόλις 18%, ενώ ο πληθωρισμός έτρεχε με ρυθμούς κοντά στο 35%, οδηγώντας ουσιαστικά σε μείωση του πραγματικού εισοδήματος κατά 17%.

Τα τελευταία χρόνια, οι ετήσιες αυξήσεις που παρατηρούνται κυμαίνονται μεταξύ 1% και 3%, τη στιγμή που οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών αυξάνονται κατά 5% έως 9% ετησίως στις περισσότερες χώρες. Μετά την πανδημία, η ανισορροπία αυτή έγινε ακόμη πιο έντονη, καθώς οι ναυτιλιακές εταιρείες αντιμετώπισαν αυξημένα λειτουργικά κόστη και μείωση των περιθωρίων κέρδους, ιδιαίτερα στους τομείς του ξηρού φορτίου και των εμπορευματοκιβωτίων.

Πίσω από τη στασιμότητα των μισθών κρύβονται αρκετοί δομικοί παράγοντες.

Πρώτον, η πίεση των ναυλαγορών τα τελευταία χρόνια έχει περιορίσει τα περιθώρια για ουσιαστικές αυξήσεις. Οι πλοιοκτήτες προτίμησαν να κατευθύνουν τις επενδύσεις τους προς την τεχνολογική αναβάθμιση των πλοίων, την αυτοματοποίηση και την ψηφιοποίηση, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα το ανθρώπινο δυναμικό.

Δεύτερον, το σύστημα διαφοροποίησης μισθών ανά εθνικότητα παραμένει εκτεταμένο, με αποτέλεσμα οι ναυτικοί από αναπτυσσόμενες χώρες να εισπράττουν πολύ χαμηλότερες πραγματικές αποδοχές, παρότι αμείβονται σε δολάρια.

Τρίτον, οι συλλογικές συμβάσεις που διαμορφώνονται μέσω των ναυτεργατικών ενώσεων περιλαμβάνουν συνήθως πολυετείς, μικρές αυξήσεις — όπως η τελευταία συμφωνία για αύξηση 6,2% την τριετία 2026–2028 — οι οποίες υπολείπονται των διακυμάνσεων του κόστους ζωής.

Σήμερα, το πρόβλημα δεν είναι απλώς μισθολογικό. Αγγίζει την ίδια τη δομή του ναυτικού επαγγέλματος και τη δυνατότητα των εταιρειών να προσελκύσουν και να διατηρήσουν έμπειρα πληρώματα. Η στασιμότητα των αποδοχών λειτουργεί αποτρεπτικά για τους νέους που σκέφτονται να ακολουθήσουν καριέρα στη θάλασσα, ενώ αυξάνει τον κίνδυνο αποχώρησης στελεχών μέσης εμπειρίας που αναζητούν πιο σταθερές ή προβλέψιμες εργασιακές συνθήκες στη στεριά.

Για να αποκατασταθεί η ισορροπία ανάμεσα στην αμοιβή και την πραγματικότητα της οικονομίας, απαιτούνται βαθύτερες μεταρρυθμίσεις. Οι ειδικοί προτείνουν τη σύνδεση των μισθών με τους διεθνείς δείκτες πληθωρισμού (π.χ. IMF, ILO) μέσω ενός μηχανισμού αυτόματης αναπροσαρμογής. Παράλληλα, η διαφάνεια στα μισθολογικά δεδομένα, όπως δείχνει το παράδειγμα των ερευνών της Spinnaker, μπορεί να βοηθήσει στην εξομάλυνση των διαφορών μεταξύ εθνικοτήτων και τύπων πλοίων.

Τέλος, η αναθεώρηση των συλλογικών συμβάσεων υπό το πλαίσιο της Σύμβασης Ναυτικής Εργασίας (Maritime Labour Convention) θεωρείται κρίσιμη, ώστε να ενσωματωθούν μόνιμα μηχανισμοί προσαρμογής στο κόστος ζωής. Μόνο έτσι μπορεί ο ναυτικός μισθός να αντανακλά την πραγματικότητα της παγκόσμιας οικονομίας και να παραμείνει κίνητρο για μια καριέρα που, παρά τις δυσκολίες, παραμένει θεμέλιο του παγκόσμιου εμπορίου.

Στο τέλος της ημέρας, το επάγγελμα του ναυτικού εξακολουθεί να πληρώνει σχετικά καλά σε σύγκριση με άλλους κλάδους. Όμως η αξία του χρήματος έχει αλλάξει ριζικά. Αν η ναυτιλία θέλει να παραμείνει βιώσιμη και ανθρώπινη, η αναπροσαρμογή των μισθών με βάση τον πληθωρισμό δεν είναι πια θέμα καλής πρόθεσης, είναι προϋπόθεση επιβίωσης.