Η Ευρώπη σκληραίνει τα μέτρα απέναντι στον υπερτουρισμό της κρουαζιέρας

Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη

Η κρουαζιέρα επέστρεψε δυναμικά μετά την πανδημία και η Ευρώπη βρίσκεται πλέον στην αιχμή μιας συζήτησης που αγγίζει το όριο της κοινωνικής αντοχής. Σύμφωνα με τη CLIA, ο παγκόσμιος αριθμός επιβατών έφτασε τα 34,6 εκατομμύρια το 2024, αυξημένος κατά 7% σε σχέση με το 2023, ενώ για το 2025 προβλέπεται άνοδος πάνω από τα 36 εκατομμύρια.

Στην Ευρώπη, η Μεσόγειος απορροφά πάνω από το 30% της παγκόσμιας κίνησης, με hotspot νησιά και λιμάνια που ήδη αντιμετωπίζουν κορεσμό.

Απέναντι σε αυτή τη δυναμική, όλο και περισσότερες πόλεις και περιφέρειες υιοθετούν μέτρα που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν ακραία. Στη Σαντορίνη και στη Μύκονο επιβλήθηκε από το καλοκαίρι του 2025 ειδικό τέλος 20 ευρώ ανά επιβάτη κρουαζιέρας στην περίοδο αιχμής, συνοδευόμενο από ανώτατο αριθμό αφίξεων που ρυθμίζεται μέσω ψηφιακού συστήματος κρατήσεων θέσεων ελλιμενισμού.

Στη Βαρκελώνη, από το 2023 είχε εφαρμοστεί απαγόρευση προσέγγισης κρουαζιερόπλοιων στο λιμάνι World Trade Center δίπλα στο κέντρο· το 2025 επεκτάθηκε η πολιτική με στόχο τη μείωση κατά 25% της ημερήσιας αποβίβασης επιβατών στο ιστορικό κέντρο. Οι Βαλεαρίδες Νήσοι επανέφεραν το πλαφόν των τριών πλοίων ημερησίως, με ανώτατο όριο ενός μεγα-κρουαζιερόπλοιου άνω των 5.000 επιβατών.

Στο Καννές, η δημοτική αρχή αποφάσισε τον Ιούνιο του 2025 την οριστική απαγόρευση σε πλοία χωρητικότητας άνω των 1.000 επιβατών από την 1η Ιανουαρίου 2026, καθώς και ημερήσιο ανώτατο όριο 6.000 επισκεπτών που αποβιβάζονται με tenders.

Στη Βενετία, από το 2021 έχει αποκλειστεί η πρόσβαση μεγάλων πλοίων στον δίαυλο Giudecca, με αποτέλεσμα όσα πλοία ξεπερνούν τους 25.000 GT να αναγκάζονται να δένουν σε περιφερειακά λιμάνια όπως το Marghera. Ο Ντουμπρόβνικ εφαρμόζει το πρόγραμμα Respect the City, περιορίζοντας σε δύο αφίξεις ημερησίως και οργανώνοντας την αποβίβαση μέσω συστήματος χρονοθυρίδων. Ακόμα και η Ισλανδία επέβαλε τέλος ύψους περίπου 18 δολαρίων ανά επιβάτη από το 2025, επικαλούμενη την ανάγκη κάλυψης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στα μικρά της λιμάνια.

Οι αριθμοί δείχνουν ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένες κινήσεις. Στην έκθεση Blue Economy 2025 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καταγράφεται ότι η χωρητικότητα του παγκόσμιου στόλου κρουαζιέρας αυξήθηκε κατά 23% την περίοδο 2019–2024, με 54 νέα πλοία να ενταχθούν, εκ των οποίων τα 19 ξεπερνούν τους 4.500 επιβάτες. Ο όγκος αυτός διογκώνει την πίεση σε περιορισμένες γεωγραφικά περιοχές, με τη Μεσόγειο να σηκώνει το βάρος.

Η CLIA επιχειρεί να απαντήσει με ένα αφήγημα που δίνει έμφαση στην τεχνολογία. Στην περιβαλλοντική της αναφορά για το 2025 σημειώνει ότι το 58% του στόλου διαθέτει δυνατότητα σύνδεσης με Onshore Power Supply (OPS) και ότι η χρήση συστημάτων Selective Catalytic Reduction (SCR) για τη μείωση των οξειδίων του αζώτου καλύπτει πλέον 81 πλοία.

Επίσης, 234 πλοία διαθέτουν προηγμένα συστήματα επεξεργασίας λυμάτων (AWTS). Όμως η πραγματικότητα είναι λιγότερο εντυπωσιακή: σύμφωνα με στοιχεία του Transport & Environment και της ίδιας της Κομισιόν, μόλις το 3% των ευρωπαϊκών λιμανιών κρουαζιέρας διαθέτει πλήρως λειτουργική υποδομή OPS ικανή να εξυπηρετήσει μεγάλα πλοία. Ακόμη και εκεί όπου υπάρχουν εγκαταστάσεις, η ενεργειακή επάρκεια των τοπικών δικτύων παραμένει εμπόδιο.

Η στρατηγική της CLIA επικεντρώνεται σε "berth management" και συνεργασία με τοπικές αρχές, όμως τα συστήματα αυτά δεν περιορίζουν τον συνολικό αριθμό επιβατών, παρά μόνο αναδιανέμουν την πίεση χρονικά. Την ίδια στιγμή, οι ναυπηγικές παραγγελίες συνεχίζουν να αφορούν γιγαντιαία πλοία των 5.000–6.000 επιβατών, γεγονός που αποδυναμώνει κάθε επιχείρημα περί πραγματικής μείωσης του αποτυπώματος.

Το αποτέλεσμα είναι ότι οι τοπικές κοινωνίες δεν δείχνουν διάθεση να περιμένουν. Η συζήτηση πλέον ξεφεύγει από το πλαίσιο των εθελοντικών μέτρων της βιομηχανίας και μεταφέρεται σε πολιτικές αποφάσεις δήμων και περιφερειών.

Στο Forbes καταγράφεται ο κίνδυνος "συρρίκνωσης δρομολογίων" καθώς οι εταιρείες αναγκάζονται να παρακάμπτουν λιμάνια με αυστηρά όρια, ενώ το Bloomberg αναδεικνύει την κοινωνική πίεση που οδηγεί σε κινητοποιήσεις κατοίκων και σκληρές αποφάσεις για caps και bans.

Το αντίβαρο είναι ξεκάθαρο: εκεί που η CLIA προβάλλει τεχνολογικές λύσεις που βρίσκονται ακόμη σε φάση περιορισμένης εφαρμογής, οι ευρωπαϊκές πόλεις εφαρμόζουν χειροπιαστά μέτρα στο παρόν.

Απαγορεύσεις μεγάλων πλοίων, ημερήσια πλαφόν, πρόσθετοι φόροι. Από τη μια πλευρά, μια βιομηχανία που επιμένει σε μεγαλύτερη χωρητικότητα και υπόσχεται λύσεις στο μέλλον· από την άλλη, τοπικές κοινωνίες που επιβάλλουν περιορισμούς για να προστατεύσουν το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής.

Η σύγκρουση είναι ήδη ορατή και το επόμενο διάστημα θα κρίνει αν οι δήμοι και οι περιφέρειες θα καταφέρουν να επιβάλουν κανόνες πιο ισχυρούς από τις διακηρύξεις της CLIA.