Τα κρίσιμα μεγέθη της αποεπένδυσης του ΤΧΣ από τις τράπεζες

Της Βάσως Αγγελέτου

Ο απολογισμός της μετοχικής συμμετοχής του Δημοσίου στις τράπεζες, μέσω της ανακεφαλαιοποίησής τους τα χρόνια της κρίσης, μετά την αποεπένδυσή του μέσω του ΤΧΣ του προηγούμενους μήνες, βρέθηκε στο επίκεντρο ισχυρής αντιπαράθεσης εχθές, Δευτέρα, στη Βουλή.

Κρίσιμο σημείο διαφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και της Τράπεζας της Ελλάδος, από τη μία, και της αντιπολίτευσης, από την άλλη, ήταν το ύψος του "κουρέματος" των ομολόγων, γνωστό ως PSI.

Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με την ανάλυση που δημοσίευσε το ΚΕΠΕ τον περασμένο Νοέμβριο, το Δημόσιο υπέστη ζημιά 42-43 δισ. ευρώ από τη συμμετοχή του στις τράπεζες, εκτιμώντας ότι η υπαινισσόμενη απόδοση (implied return) κυμαίνεται μεταξύ -91,3% και -93,5%. Στην εν λόγω μελέτη, οι εισηγητές της χθεσινής συζήτησης επανήλθαν αρκετές φορές, είτε υπερασπιζόμενοι τη μεθοδολογία της (αντιπολίτευση) είτε αμφισβητώντας τη.

Τόσο ο ΥΠΕΘΟ Κωστής Χατζηδάκης, όσο και ο διοικητής της ΤΤΕ Γιάννης Στουρνάρας υποστήριξαν ένθερμα ότι το κόστος του PSI συνιστά όφελος για το Δημόσιο και πρέπει να συμπεριληφθεί στον απολογισμό, οδηγώντας ουσιαστικά στη δημιουργία τελικού οφέλους 3,5 δισ. ευρώ για το Δημόσιο από τη συμμετοχή του στις τράπεζες.

Ειδικότερα όσον αφορά στη συνεισφορά του Δημοσίου, σύμφωνα με τα στοιχεία που κατέθεσε στην Επιτροπή ο κ. Στουρνάρας αυτή ανήλθε σε 25,5 δισ. ευρώ κατά τις ανακεφαλαιοποιήσεις των συστημικών τραπεζών τα έτη 2012-2013 και 14,4 δισ. ευρώ για την εξυγίανση των μη συστημικών ιδρυμάτων. 

Επιπλέον, το 2015 συμμετείχε με 5,4 δισ. ευρώ σε ΑΜΚ και CoCos των συστημικών τραπεζών και με 440 εκατ. ευρώ στην ΑΜΚ Alpha και Πειραιώς το 2021. Στην Attica Bank, το ΤΧΣ συνείσφερε 480 εκατ. ευρώ μέσω της ΑΜΚ και 239 εκατ. ευρώ μέσω της μετατροπής του αναβαλλόμενου φόρου, ενώ στα 3,8 δισ. ευρώ ανήλθε η απόσβεση του αναβαλλόμενου φόρου συνολικά στις τράπεζες.

Στο σκέλος των εσόδων του Δημοσίου από τις τράπεζες, η ΤτΕ πιστώνει τις ακαθάριστες ζημιές λόγω PSI ύψους 38,2 δισ. ευρώ, καθώς και τα έσοδα που εισέπραξε από τη διάθεση των ποσοστών του στην Εθνική, τη Eurobank, την Alpha και την Πειραιώς ύψους 2,8 δισ. ευρώ. 

Πέραν των δύο αυτών πηγών εσόδων, η ΤτΕ πιστώνει τα μερίσματα της προς το Δημόσιο (κυρίως μέσω του ELA) ύψους 5,5 δισ. ευρώ, τα έσοδα του ΤΧΣ από αποδοχή ΑΜΚ 2012-2013 και τη διάθεση warrants ύψους 1,1 δισ. ευρώ, τα έσοδα από CoCos 2,7 δισ. ευρώ, τις σωρευτικές εισπράξεις ΤΧΣ από τράπεζες υπό εκκαθάριση 878 εκατ. ευρώ και την αποτίμηση συμμετοχών (31/3/2024) ύψους 1,7 δισ. ευρώ και εκτιμώμενα ανακτίσημα ποσά από τράπεζες υπό εκκαθάριση ύψους 752 εκατ. ευρώ.

Το αποτέλεσμα του συμψηφισμού των παραπάνω ποσών οδηγεί, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα σε όφελος 53,7 δισ. ευρώ έναντι ζημιάς 50,3 δισ. ευρώ με καθαρό τελικό όφελος 3,5 δισ. ευρώ υπέρ του Δημοσίου.

Στην αναγκαιότητα ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών από το Δημόσιο, στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, αναφέρθηκε εκτενώς ο διοικητής Γιάννης Στουρνάρας, υπογραμμίζοντας ότι ήταν αναγκαία για τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της χώρας. Όπως εξήγησε, "η διαδικασία που αφορά την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και την ενίσχυσή τους ήταν περίπου το 16% των συνολικών πόρων που εισέρρευσαν στην Ελλάδα από τους Θεσμούς, αλλά διασφάλισε την προστασία των καταθέσεων πολλαπλάσιου ύψος και απέτρεψε την πλήρη κατάρρευση της οικονομίας και της κοινωνίας".

Όσον αφορά στην εκτέλεση της στρατηγικής αποεπένδυσης από το ΤΧΣ, ο κεντρικός τραπεζίτης χαρακτήρισε τις συναλλαγές "επιτυχείς" καθώς αποδεικνύουν ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει επανέλθει πλήρως στην κανονικότητα, παρά τις προκλήσεις.

Τους χειρισμούς της κυβέρνησης όσον αφορά στην αποεπένδυση από τις τράπεζες επέκρινε σφοδρά ο Νίκος Παππάς, τομεάρχης Οικονομικών του Σύριζα. Όπως είπε αναφερόμενος στη μελέτη του ΚΕΠΕ, η απώλεια για το Δημόσιο ανέρχεται σε 40 δισ. ευρώ. "Εδώ συζητάμε για την πολιτική ευθύνη της Κυβέρνησης του κυρίου Μητσοτάκη και του Υπουργού, διότι και με βάση τον νόμο ο Υπουργός έχει δικαίωμα άσκησης βέτο, αρνησικυρίας, εάν το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) εισηγηθεί πώληση μετοχών,  για να είμαστε απολύτως καθαροί".

Όπως εξήγησε, το Ελληνικό Δημόσιο, στην Eurobank έβαλε περίπου 10 δισ. και βγήκε με 93 εκατομμύρια, στην Alpha Bank περίπου 4 δισ. και βγήκε με περίπου 300 εκατομμύρια, στην Εθνική Τράπεζα 5 δισ. και βγήκε με 1 δισ. και, βεβαίως, μιλάω για το 22%, γιατί έχουν μείνει και άλλα 18 δισ. και στην Τράπεζα Πειραιώς 18 δισ. και βγήκε με 1,35 δισ., αν δεν κάνω λάθος, ήταν η τελευταία αποτίμηση.

Για να συμπληρώσει ότι το Δημόσιο έχει ζημιωθεί, καθώς όλες οι προβλέψεις των διεθνών οίκων μιλάνε για τιμές στόχου 30%, 40% και 50% πάνω από τις τρέχουσες. "Επικαλεστήκατε τον χρόνο ζωής του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ). Δική σας επιλογή είναι να μείνει μέχρι το 2025. Γιατί δεν θα μπορούσε να παραταθεί;", είπε απευθυνόμενος στον κ. Χατζηδάκη.

Δριμεία κριτική στη στρατηγική της αποεπένδυσης άσκησε με τη σειρά του και ο Πάρις Κουκουλόπουλος από το ΠΑΣΟΚ αναφερόμενος στους στόχους του ΤΧΣ και, συγκεκριμένα, στην προστασία του δημόσιου συμφέροντος. "Το μετοχικό κεφάλαιο του ΤΧΣ είναι δημόσιο χρήμα το οποίο, μάλιστα, εγγράφεται στο χρέος", είπε χαρακτηριστικά, εξηγώντας ότι το Ταμείο είναι υποχρεωμένο να το προστατεύει και φαίνεται καθαρά. 

"Αυτό δεν επετεύχθη στο βαθμό που έχουμε δει να επιτυγχάνεται σε άλλες χώρες. Εδώ φαίνεται να έχουμε μια μεγάλη ζημία. Εμείς επισημαίνουμε πάνω από όλα την ανάγκη να βρεθεί ένας κοινός τόπος και μια κοινή γλώσσα σε αυτό το μείζον ζήτημα".

Το timing της αποεπένδυσης

Όσον αφορά στο timing της αποεπένδυσης που υλοποίησε το ΤΧΣ το προηγούμενο εξάμηνο, ο κ. Χατζηδάκης υποστήριξε ότι η απόφαση ήταν σωστή για τέσσερις λόγους. Πρώτον διότι η συγκυρία ήταν ευνοϊκή λόγω της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας και της οικονομικής επιτάγχυνσης. Δεύτερον, διότι η πλήρης ιδιωτικοποίηση των τραπεζών είναι αναγκαία για την επιστροφή του κλάδου στην κανονικότητα. Τρίτον, διότι η αποεπένδυση έχει θετικές επιπτώσεις τόσο για τις τράπεζες όσο και για την οικονομία μέσω της ενίσχυσης των χορηγήσεων με αναπτυξιακό πρόσημο. Και, τέταρτον, διότι συνιστούσε ρίσκο η καθυστέρηση της εν λόγω απόφασης δεδομένων των σημαντικών γεωπολιτικών κινδύνων στην περιοχή.

"Η οικονομική συγκυρία το 2023 και το 2024 για τον τραπεζικό κλάδο, μέχρι και αυτή τη στιγμή, δεν θα μπορούσε να είναι ευνοϊκότερη τόσο στο μακροοικονομικό περιβάλλον όσο και στο μικροοικονομικό για την επιτυχημένη διάθεση των μετοχών του Ταμείου", υποστήριξε με τη σειρά του ο CEO του ΤΧΣ, Ηλίας Ξηρουχάκης. 

Εκτός από τα θετικά μακροοικονομικά μεγέθη της χώρας, εξήγησε, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες ανακοίνωσαν κέρδη μετά από φόρους και διαπιστωμένες δραστηριότητες ύψους 3,8 δισ. ευρώ έναντι 3,4 το 2022, χάρη στην ώθηση από τα υψηλότερα επιτόκια, τον έλεγχο των λειτουργικών εξόδων, τον περιορισμό του πιστωτικού κινδύνου και του κόστους αυτού και την ισχυρή ρευστότητα και τη συνεχιζόμενη βελτίωση της κεφαλαιακής τους βάσης.

Όσον αφορά στην εκτέλεση της στρατηγικής αποεπένδυσης όπως αυτή προβλέπεται από τη σχετική νομοθεσία, ο κ. Ξηρουχάκης εξήγησε ότι " για να διαθέσει μετοχές το ΤΧΣ, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να λάβει Εκθέσεις Αποτίμησης από δύο ανεξάρτητους χρηματοοικονομικούς συμβούλους -τις οποίες πάντοτε λαμβάνει. Προφανώς, το Διοικητικό του Συμβούλιο είναι δεσμευμένο, αν δεν έχει αυτές τις αποτιμήσεις, να μην προχωρήσει σε οποιαδήποτε πώληση". Όπως εξήγησε, σε αυτήν και μόνο την περίπτωση και εφόσον η απόφαση είναι να κινηθεί -για κάποιο λόγο, δεν έχει συμβεί ποτέ- το Διοικητικό Συμβούλιο του Ταμείου εκτός των ορίων που θέτουν οι δύο χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι, τότε ο εκάστοτε Υπουργός Οικονομικών έχει το δικαίωμα αρνησικυρίας, δηλαδή να μη δεχτεί αυτή την πρόταση από την πλευρά του Ταμείου.