To comeback της Πειραιώς και το "προξενιό" με τους Ρώσους

Για τους επενδυτές, ο Γολγοθάς των αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου μπορεί να ξεκίνησε μόλις πριν από λίγες ημέρες, οι τραπεζίτες ωστόσο ξεφυσούν πλέον με ανακούφιση. Όταν, προ διετίας, το σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος έβλεπε το φως της δημοσιότητας, υπήρξε έντονη αμφισβήτηση σχετικά τόσο με τον σχεδιασμό όσο και με την ικανότητα των τραπεζικών διοικήσεων να πείσουν τους επενδυτές να εμπιστευτούν τα χρήματά τους σε χρεοκοπημένες τράπεζες μιας χρεοκοπημένης οικονομίας.

Σήμερα η συζήτηση έχει μετατοπιστεί δραστικά. Οι τρεις συστημικές τράπεζες έχουν ουσιαστικά διασφαλίσει τον ιδιωτικό χαρακτήρα τους και οι επενδυτές αναζητούν το βέλτιστο σημείο για να μεγιστοποιήσουν τις αποδόσεις τους. Αποδόσεις που είναι ουσιαστικά αλληλένδετες με την πορεία της ελληνικής οικονομίας, για την οποία, ωστόσο, ουδείς αμφιβάλλει ότι έχει ξεφύγει από τον ασφυκτικό κλοιό του Grexit.

Η περίπτωση της Τράπεζας Πειραιώς είναι άκρως ενδεικτική. Στην αρχή της κρίσης, το τραπεζικό ίδρυμα του οποίου ηγείται ο Μιχάλης Σάλλας έμοιαζε εξαιρετικά ευάλωτο και πολλοί πόνταραν στη διάλυσή του. Σήμερα, η Τράπεζα Πειραιώς είναι ο μεγαλύτερος τραπεζικός οργανισμός στην Ελλάδα και ισχυροί μέτοχοι με τεράστια ρευστότητα δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για να συμμετάσχουν σε ένα story που, αν ολοκληρωθεί με επιτυχία, θα μοιάζει περισσότερο με σενάριο οικονομικοπολιτικού θρίλερ.

Μ. Σάλλας: Ο τραπεζίτης που έκανε την κρίση ευκαιρία 

Οσα συνέβησαν τους προηγούμενους μήνες στο τραπεζικό στερέωμα αναδεικνύουν το Μιχάλη Σάλλα ως τον αναμφισβήτητο «παίκτη». Χειρίστηκε καταστάσεις που κινούνται επί ξυρού ακμής και κατόρθωσε να υλοποιήσει το όραμά του σε πείσμα όσων είχαν καταδικάσει την ελληνική οικονομία, τις ελληνικές τράπεζες, αλλά και την Τράπεζα Πειραιώς ειδικότερα. Τόλμησε να πάρει πρωτοβουλίες που τρόμαζαν τους ανταγωνιστές του και δικαιώθηκε. 

Η ιστορία γράφεται πάντα από τους νικητές αλλά η αφορμή για να υπάρχει η ιστορία είναι οι πράξεις ανθρώπων που λειτουργούν πολλές φορές out of the box» έξω δηλαδή από τα καθιερωμένα όρια και τους κανόνες. Ο Μιχάλης Σάλλας μοιάζει σα να πέταξε το manual της διοίκησης μιας τράπεζας. Εμπιστεύτηκε τη διαίσθησή του και τους συνεργάτες του. Έκανε, τελικά, αυτό που απαιτεί μια περίοδος κρίσης. Έκανε αυτό που όλοι αναφέρουν σε κάθε περίσταση αλλά στην πραγματικότητα διστάζουν να υλοποιήσουν. Έκανε την κρίση ευκαιρία.

Too big to fail

Η πορεία προς την πρώτη θέση της ελληνικής αγοράς δημιουργήθηκε διά πυρός και σιδήρου. Είτε σε συνεννόηση με το Δημόσιο (όπως έγινε στην περίπτωση της ΑΤΕ, αλλά και του συνόλου των εν Ελλάδι δραστηριοτήτων των κυπριακών τραπεζών) είτε σε συνεννόηση με τους προηγούμενους μετόχους, η διοίκηση της Τράπεζας Πειραιώς πήρε, σε κάθε περίπτωση, αυτό που ήθελε.

Βεβαίως, το γεγονός της συγκέντρωσης αποτέλεσε αντικείμενο έντονης κριτικής.

Οι επικριτές θεώρησαν ότι η Πειραιώς πριμοδοτήθηκε. Όμως, αν δει κανείς όσα συνέβαιναν εκείνο το διάστημα με τη σημερινή χρονική απόσταση, θα κατανοήσει δύο πράγματα:

1. Ότι η Πειραιώς τόλμησε και έκανε προτάσεις όταν οι υπόλοιπες τράπεζες δεν ακολούθησαν. Η ΕΤΕ και η Eurobank ήταν απασχολημένες με την υπόθεση της μεταξύ τους συγχώνευσης, ενώ η τέταρτη συστημική τράπεζα, η Alpha Bank, δεν έδειξε διάθεση να «μπει» στο παιχνίδι.

2. Οτι στην περίπτωση της απορρόφησης της ΑΤΕ, πολλοί είπαν ότι η ΑΤΕ θα έπρεπε να απορροφήσει την Πειραιώς. Ωστόσο, η τελευταία έχει ήδη χαρακτηριστεί ως συστημική τράπεζα και αυτή ήταν που θα έπρεπε να παίξει ρόλο στη συγκέντρωση του συστήματος και όχι η ΑΤΕ, με τα χιλιάδες προβλήματα και τις παθογένειες που κουβαλούσε.

Με όλους αυτούς τους τρόπους, η Πειραιώς κατόρθωσε να γίνει τόσο μεγάλη, που κανείς δεν θέλει να σκέφτεται τις επιπτώσεις μιας αποτυχίας. Είναι προφανές ότι οι επενδυτές αξιολογούν θετικά την ικανότητα ελιγμών και τακτικής που επιδεικνύει το management της τράπεζας.

Επιπλέον, η αγορά γνωρίζει ότι η διοίκηση έχει εμπειρία στις συγχωνεύσεις τραπεζών (την τελευταία 15ετία έχει απορροφήσει την Chase Manhattan Ελλάδος, τη Μακεδονίας Θράκης, την Credit Lyonnais Hellas, την Τράπεζα Χίου, τη National Westminster Hellas αλλά και την ETBA Bank) και αυτό θεωρείται... προαπαιτούμενο στην ιδιάζουσα συγκυρία που διανύουμε, καθώς θα κληθούν να διαχειριστούν τη συνένωση τουλάχιστον 7 διαφορετικών ιδρυμάτων. 

Αυτήν τη θετική άποψη «εξαργύρωσαν» κατά το προηγούμενο διάστημα τα στελέχη της τράπεζας που βγήκαν στις διεθνείς αγορές αναζητώντας κεφάλαια. Μάλιστα, την περίοδο κατά την οποία ξεκίνησαν τις επαφές, το κλίμα για την Ελλάδα δεν ήταν ακόμη... πανηγυρικό.

Άλλοι βλέπουν προβλήματα και άλλοι ευκαιρία

Αυτό που μοιάζει για τους περισσότερους ως μια εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση, δηλαδή η διαχείριση 7 διαφορετικών τραπεζών με διαφορετική κουλτούρα και νοοτροπία, για πολλούς διαχειριστές κεφαλαίων αλλά και επιχειρηματίες φαίνεται ως ευκαιρία. Οι οικονομίες κλίμακας που μπορούν να δημιουργηθούν είναι αναλόγως μεγάλες της δυσκολίας του εγχειρήματος.

Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της μείωσης του λειτουργικού κόστους από την αναδιάρθρωση του ομίλου. Σύμφωνα με σχεδιασμούς της διοίκησης, σε τρία χρόνια η τράπεζα θα εξοικονομεί περί τα 600 εκατ. ευρώ ετησίως από την εξοικονόμηση λειτουργικών. Από το επόμενο έτος θα ξεκινήσει να φαίνεται η εξοικονόμηση με μικρότερα ποσά.

Επιπλέον, λόγω της ανακεφαλαιοποίησης, οι τράπεζες δεν θα έχουν ανάγκη από υψηλά επιτόκια για προσέλκυση καταθέσεων. Η αποκλιμάκωση, μάλιστα, αναμένεται να ξεκινήσει την επόμενη εβδομάδα. Από τη μείωση των επιτοκίων κατά 1,5% το όφελος για την τράπεζα εκτιμάται ετησίως σε τουλάχιστον 750 εκατ. ευρώ.

Ένας τρίτος παράγοντας που μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη είναι αυτό που σε διεθνείς όρους marketing ονομάζεται cross selling. Η διοίκηση θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί το πελατολόγιό της για να πουλήσει προϊόντα όλων των τραπεζών που βρίσκονται υπό την ομπρέλα της. Για παράδειγμα, θα πωλεί προϊόντα της ΑΤΕ σε πελάτες των πρώην κυπριακών τραπεζών και αντίστροφα.

Άλλωστε, η ύπαρξη διαφοροποιημένων ιδρυμάτων κάτω από την ίδια σκέπη δίνει τη δυνατότητα πλήρους εξειδίκευσης. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στο «Κ» στέλεχος της τράπεζας, «η ΑΤΕ ήταν μόνο κατ΄ όνομα αγροτική τράπεζα, όμως αυτό έχει ήδη αλλάξει και εκμεταλλευόμαστε τη δυναμική του αγροτικού τομέα».

Το στοίχημα «Ελλάδα» 

Βεβαίως, όλα τα προηγούμενα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πορεία της χώρας και την ανάκαμψη της οικονομίας. Όσο και αν υπάρχουν ακόμη φόβοι για παράταση της ύφεσης, όλα δείχνουν ότι το πλοίο άλλαξε ρότα. «Τα χρήματα που έχουν επενδυθεί στην Ελλάδα είναι πολλά και κανείς δεν θέλει να τα χάσει», είναι μια φράση που ακούγεται πλέον σε όλα τα γραφεία επενδύσεων.

Ακόμα και η επίμονη Citi αναγκάστηκε την περασμένη εβδομάδα σε άρον-άρον «ανα-κυβίστηση», αποσύροντας το μαύρο σενάριο της εξόδου από το κοινό νόμισμα. Όσο η οικονομία ανακάμπτει, τόσο οι τράπεζες θα ισχυροποιούνται και πολλοί μεγάλοι διεθνείς επενδυτές δεν θέλουν να χάσουν το παιχνίδι.

Η χρηματιστηριακή οδύσσεια της μετοχής και του δικαιώματος

Την περασμένη εβδομάδα υπήρξαν και διαμαρτυρίες για πώληση μετοχών από τους insiders. Ουσιαστικά έγινε κάτι που περιμέναμε να συμβεί και αυτό που δεν γνωρίζαμε ήταν μόνον ο χρόνος. Οι παλαιοί μέτοχοι πούλησαν στο διάστημα που προηγήθηκε της ΑΜΚ μέρος των μετοχών τους για να βρουν τα αναγκαία κεφάλαια για τη συμμετοχή τους στην αύξηση.

Κάτι που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επαναληφθεί κατά τη διαδικασία άσκησης των warrants, αν οι τιμές των μετοχών δώσουν την ευκαιρία. Οι όροι της ΑΜΚ τροποποιήθηκαν έτσι ώστε να μπορούν να συμμετέχουν όλοι όσοι πιστεύουν τώρα στο success story της ανακεφαλαιοποίησης και όχι μόνο οι ξένες τράπεζες που είχαν έρθει εκ των προτέρων σε συμφωνία για συμμετοχή λόγω των απορροφήσεων της Millennium και της Γενικής.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός των Ρώσων

Παρότι πολλοί επενδυτές έχουν δηλώσει την πρόθεση τους να συμμετάσχουν στο μετοχικό κεφάλαιο της Πειραιώς, το όνομα που συζητείται περισσότερο στα τραπεζικά γραφεία είναι ενός Ρώσου μεγιστάνα. Ο Αλεξάντερ Νέσις είναι ο ιδρυτής, πρόεδρος και CEO του ICT Group, μιας επενδυτικής εταιρείας ιδιωτικών κεφαλαίων με έδρα τη Μόσχα και γραφεία στην Αγία Πετρούπολη, που εστιάζει σε τοποθετήσεις στον χρηματοοικονομικό, ενεργειακό και μεταλλευτικό κλάδο, όπως προδίδουν και τα αρχικά της («Investments, Construction, Technologies»).

Το ενδιαφέρον του δεν προέκυψε τυχαία, αλλά, αν κοιτάξει κανείς τις διαδρομές του χρήματος, θα διαπιστώσει ότι έχει... παρελθόν.

Ο 50χρονος Νέσις κατάγεται από την Αγία Πετρούπολη και συνεργάζεται στενά με ομάδα Ρώσων και Τσέχων επενδυτών και επιχειρηματιών, όπως ο Ντμίτρι Ριμπολέβλεφ (γνωστός από τη συμμετοχή του στην Τράπεζα Κύπρου και την αγορά του Σκορπιού), ο Αλεξάντερ Μάμουτ (ελέγχει την SUP Media, έναν από τους μεγαλύτερους ρωσικούς μιντιακούς ομίλους, και διαθέτει σημαντικό ποσοστό στην Uralkali) και ο Πετρ Κέλνερ.

Ο τελευταίος ελέγχει σήμερα το τσεχικό fund PPF, στο οποίο συμμετέχει και ο Γίρι Σμετς, βασικός μέτοχος του Emma Delta Ltd, πλειοδότη στον διαγωνισμό για την πώληση του 33% της ΟΠΑΠ Α.Ε. Ο Σμετς έγινε μέλος του PPF Group, το οποίο είχε ιδρύσει το 1991 ο 48χρονος σήμερα Κέλνερ, το 2004 και έναν χρόνο αργότερα, στο πλαίσιο της εξαγοράς της TV NOVA (του πρώτου ιδιωτικού σταθμού της Τσεχίας), απέκτησε μετοχική συμμετοχή στο τσεχικό fund.

Σήμερα, έπειτα από συμφωνία ανταλλαγής συμμετοχών με τον Κέλνερ, τέθηκε υπεύθυνος των δραστηριοτήτων του PPF Group στη Ρωσία, των τραπεζικών επενδύσεων του ομίλου κα της Home Credit B.V., εταιρείας συμμετοχών στον έλεγχο της οποίας βρίσκονται οι δραστηριότητες της εμπορικής τράπεζας Home Credit. Το PPF Group σήμερα διαθέτει assets ύψους 1 1 δισ. ευρώ, ενώ διατηρεί στενούς δεσμούς με ισχυρά ρωσικά κεφάλαια.

Ο συνδετικός κρίκος του Νέσις με την Πειραιώς ήταν ουσιαστικά ο Τσέχος Σμετς (ουσιαστικά είναι μέχρι σήμερα ο μεγαλύτερος ξένος ιδιώτης επενδυτής στην Ελλάδα, έχοντας τοποθετήσει περίπου 1 δισ. ευρώ σε Πειραιώς και ΟΠΑΠ), που είχε αποκτήσει ποσοστό της τράπεζας τα προηγούμενα χρόνια. Οι δύο εταιρείες έχουν προσεγγίσει ανεξάρτητα την Πειραιώς, αλλά είναι γνωστό ότι υπάρχει μεταξύ τους επικοινωνία. Το σύνολο του ποσού που θα «ρίξουν» και οι δύο στην ΑΜΚ επί του παρόντος ακούγεται ότι θα αγγίξει τα 200 εκατ. ευρώ.

Η -διακριτική προς στιγμήν- παρουσία των Ρώσων δεν είναι, πάντως, αποτέλεσμα της απόφασης ενός διαχειριστή. Αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά τις κινήσεις τους στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας, εύκολα θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια στρατηγική απόφαση ισχυρών χρηματοοικονομικών κύκλων να παίξουν ρόλο στην αναδόμηση της ελληνικής οικονομίας. Το ενδιαφέρον για τις αγορές της ενέργειας, της βιομηχανίας και των μεταφορών απαιτούν την παρουσία μιας τράπεζας που μπορεί να στηρίξει τις επενδυτικές αποφάσεις και αυτό μοιάζει να είναι το πλήρες σχέδιο των Ρώσων. Παράλληλα, η απροθυμία δυτικών εταιρειών να «μπουν» στο παιχνίδι άνοιξε διάπλατα -αν δεν υπέδειξε- τον δρόμο για τους Ρώσους επενδυτές, θα παίξουν το παιχνίδι σωστά και μέχρι το τέλος.

* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 1ης Ιουνίου