Κρίσιμο συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας για το μπλόκο στο ρωσικό αέριο – Το παρασκήνιο με τη διαφωνία δύο κρατών

Του Χάρη Φλουδόπουλου

Η επόμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ στις 20 Οκτωβρίου αναμένεται να αποτελέσει καθοριστικό σταθμό για την προσπάθεια των Βρυξελλών να υιοθετήσουν ενιαίο σχέδιο απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο έως το 2028. Το θέμα έχει προκαλέσει έντονες διαβουλεύσεις και παρασκηνιακές αντιπαραθέσεις, καθώς σύμφωνα με πληροφορίες του Montel δύο μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες αντιτάχθηκαν σε βασική πρόταση του Συμβουλίου, θεωρώντας ότι δημιουργεί υπερβολική γραφειοκρατία χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Το σχέδιο που τέθηκε στο τραπέζι προέβλεπε τη θέσπιση ενός μηχανισμού "ex ante authorisation”, δηλαδή υποχρεωτικής προέγκρισης όλων των εισαγωγών φυσικού αερίου και LNG, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν προέρχονται από ρωσικές πηγές. Σύμφωνα με την πρόταση, κάθε φορτίο θα έπρεπε να πιστοποιείται πριν εισέλθει στο τελωνειακό έδαφος της Ε.Ε., με στόχο να αποτραπεί η παράκαμψη των κυρώσεων μέσω εταιρειών ή ενδιάμεσων χωρών.

Ωστόσο, οι δύο μεγάλες χώρες —των οποίων η ταυτότητα δεν αποκαλύπτεται επίσημα, αλλά θεωρείται ότι πρόκειται για κράτη με υψηλές εισαγωγές LNG— απέρριψαν την ιδέα, χαρακτηρίζοντας το σύστημα "μη αποτελεσματικό εργαλείο". Πρότειναν, αντ’ αυτού, τη διενέργεια εκ των υστέρων ελέγχων (ex post controls), δηλαδή την επαλήθευση της προέλευσης του αερίου αφού αυτό φτάσει στις ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις.

Η στάση τους έχει καθοριστική σημασία, καθώς για την έγκριση του μέτρου απαιτείται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο.

Εξαρτήσεις 

Πίσω από τη θεσμική διαφωνία κρύβονται διαφορετικά ενεργειακά συμφέροντα. Παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη δέσμευση της Ε.Ε. να τερματίσει τις εισαγωγές ρωσικού αερίου, ορισμένα κράτη παραμένουν σημαντικοί αγοραστές ρωσικού LNG.

Το 2025, η Γαλλία παραμένει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικού LNG στην Ευρώπη, με περίπου 4,8 εκατ. τόνους (6,5 δισ. κυβικά μέτρα), ακολουθούμενη από το Βέλγιο με 3 εκατ. τόνους και την Ισπανία με 2,1 εκατ. τόνους, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της αγοράς. Αυτά τα δεδομένα εξηγούν γιατί η πλήρης απαγόρευση συναντά αντιστάσεις, καθώς για ορισμένες χώρες το ρωσικό LNG εξακολουθεί να καλύπτει κρίσιμο ποσοστό της ενεργειακής τους ασφάλειας.

Το αδιέξοδο των κυρώσεων

Πέρα από τις τεχνικές ενστάσεις, υπάρχουν και νομικά εμπόδια. Το νέο πακέτο κυρώσεων που εισηγήθηκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει πλήρη απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού LNG από 1η Ιανουαρίου 2027, δηλαδή ένα χρόνο νωρίτερα από το σχέδιο σταδιακής απεξάρτησης (2028).

Όμως, επειδή η νομική βάση των κυρώσεων ανήκει στην Κοινή Εξωτερική και Ασφαλείας Πολιτική (CFSP), η απόφαση απαιτεί ομοφωνία μεταξύ των κρατών-μελών. Αυτό καθιστά δυσχερή την προώθηση οποιασδήποτε ρύθμισης που συναντά αντίδραση ακόμη και από μία χώρα, πολλώ δε μάλλον από δύο μεγάλες οικονομίες της Ε.Ε.

Η επόμενη μέρα

Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Ενέργειας θα προσπαθήσουν να καταλήξουν σε συμβιβαστικό κείμενο στη συνεδρίαση της 20ής Οκτωβρίου, το οποίο θα επιτρέψει τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι ευρωβουλευτές, από την πλευρά τους, προετοιμάζουν δικές τους τροπολογίες επί του σχεδίου της Κομισιόν, με ψηφοφορία που έχει προγραμματιστεί για τις 16 Οκτωβρίου.

Μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία, η Ευρώπη συνεχίζει να ισορροπεί ανάμεσα στην πολιτική βούληση για πλήρη ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία και στον ρεαλισμό των κρατών που εξακολουθούν να εξαρτώνται από το ρωσικό LNG για τη λειτουργία των οικονομιών τους.

Η έκβαση του επερχόμενου Συμβουλίου θα δείξει αν η ΕΕ μπορεί να προχωρήσει ενιαία ή αν οι ρωγμές της ενεργειακής ενότητας θα παραμείνουν ανοιχτές και τα επόμενα χρόνια.