Οδεύουμε σε πλήρη απαγόρευση της πώλησης προϊόντων καπνού;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προετοιμάζεται να παρουσιάσει νέες, πιο αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές για τον περιορισμό της πώλησης καπνικών προϊόντων, στο πλαίσιο της 11ης Διάσκεψης των Μερών για τον Έλεγχο του Καπνού (COP11), που θα πραγματοποιηθεί στη Γενεύη από τις 17 έως τις 22 Νοεμβρίου. Οι προτάσεις περιλαμβάνουν 16 "ριζικές" οδηγίες για τη διαχείριση των καπνικών προϊόντων.

Σήμερα εντωμεταξύ, στις Βρυξέλλες, τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συζητούν το σχέδιο κοινής θέσης που ετοίμασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου να εγκριθεί ενόψει της COP11. Η σύνοδος αυτή αποτελεί μέρος των προετοιμασιών για την παγκόσμια συνάντηση, κατά την οποία οι χώρες-μέρη της Σύμβασης-Πλαίσιο του ΠΟΥ για τον Έλεγχο του Καπνού (WHO FCTC) αξιολογούν την πρόοδο εφαρμογής των πολιτικών ελέγχου του καπνού, συζητούν νέες προκλήσεις και υιοθετούν οδηγίες για τη διαχείριση των καπνικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών τσιγάρων και άλλων νέων μορφών καπνού.

Στόχος της Επιτροπής είναι να υποβάλει στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχέδιο κοινής θέσης που περιλαμβάνει μέτρα για τη διαχείριση της πώλησης καπνικών προϊόντων. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές που θα εγκριθούν σε διεθνές επίπεδο θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως "παγκόσμιες δεσμεύσεις" για την εισαγωγή αλλαγών στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων αναθεωρήσεων των οδηγιών για τα προϊόντα καπνού.

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προτείνει μέτρα όπως ο περιορισμός του αριθμού των σημείων λιανικής πώλησης, η απαγόρευση φίλτρων τσιγάρων, καθώς και η εφαρμογή ορίων και κανόνων για τα προγράμματα κινήτρων στους λιανοπωλητές.

Έντονες αντιδράσεις

Στο πλαίσιο των προτάσεων για τον περιορισμό της πώλησης καπνικών προϊόντων, δύο από τα μέτρα που συζητούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση προκαλούν αναταραχή στην αγορά.

Το πρώτο αφορά τη μείωση του αριθμού των σημείων λιανικής πώλησης καπνικών προϊόντων. Η εφαρμογή περιορισμών στον αριθμό των καταστημάτων θα μπορούσε να επηρεάσει χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, να μειώσει θέσεις εργασίας, να περιορίσει τα φορολογικά έσοδα και να επηρεάσει την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου.

Το δεύτερο μέτρο αφορά την απαγόρευση των φίλτρων τσιγάρων. Παρά το γεγονός ότι τα φίλτρα δεν καθιστούν τα τσιγάρα ασφαλή, μειώνουν τις συγκεντρώσεις ορισμένων επιβλαβών ουσιών στον καπνό. Η Οδηγία για τα Πλαστικά Μίας Χρήσης ήδη περιλαμβάνει ρυθμίσεις για τα φίλτρα μέσω της Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού και της ευαισθητοποίησης για την περιβαλλοντική διαχείριση. Η απαγόρευση των φίλτρων αποτελεί μια διαφορετική προσέγγιση που, εφόσον εφαρμοστεί, θα επηρεάσει τη διαχείριση και τη διαθεσιμότητα των προϊόντων για τους καταναλωτές. Παράλληλα, έχει τεθεί ζήτημα για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία, καθώς και για την αποτελεσματικότητα των υπαρχόντων ρυθμίσεων στη συλλογή και τη διάθεση των φίλτρων.

Την ίδια περίοδο, στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών (ECOFIN) συζητείται η φορολογική οδηγία για τα καπνικά και προϊόντα νικοτίνης. Η Επιτροπή προτείνει αυξήσεις φόρων με στόχο τη σύγκλιση με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, γεγονός που εγείρει ζητήματα σχετικά αφού στα εισοδηματικά επίπεδα και το βιοτικό επίπεδο των χωρών του Νότου είναι σημαντικά χαμηλότερα.

Οι επιπτώσεις

Στην περίπτωση της Ελλάδας, μια χώρα με παραδοσιακή παρουσία της βιομηχανίας καπνικών προϊόντων, οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να επηρεάσουν άμεσα πάνω από 20.000 λιανοπωλητές, με πιθανές επιπτώσεις στην οικονομία του λιανεμπορίου και την απασχόληση, λένε οι πληροφορίες.

Στην Ελλάδα επίσης, τα νικοτινούχα προϊόντα αποτελούν σημαντικό τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας των λιανοπωλητών. Σύμφωνα με στοιχεία, συμβάλλουν περίπου στο 80% του τζίρου και στο 30% της κερδοφορίας των περιπτέρων, ενώ η συμμετοχή τους στα μικτά καταστήματα είναι μικρότερη.

Με βάση αυτές τις αναλογίες, η εφαρμογή προτεινόμενων μέτρων, όπως η απαγόρευση των φίλτρων τσιγάρων – που στην πράξη ισοδυναμεί με περιορισμό ή απαγόρευση της πώλησης τσιγάρων και άλλων νικοτινούχων προϊόντων – αναμένεται να έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες για τα σημεία λιανικής. Οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κλείσιμο περιπτέρων και άλλων καταστημάτων, με αντίκτυπο τόσο στην απασχόληση όσο και στα φορολογικά έσοδα.