Η επόμενη μέρα του κατασκευαστικού κλάδου: Κίνδυνος για επενδυτικό κενό μετά το τέλος του Ταμείου Ανάκαμψης

Του Νίκου Ρουσάνογλου

Τον φόβο ενός επενδυτικού "κενού" μετά την ολοκλήρωση του Ταμείου Ανάκαμψης το 2026 διατύπωσαν χθες τα στελέχη του τομέα των κατασκευών και των υποδομών, που συμμετείχαν στο 8ο Συνέδριο Υποδομών και Μεταφορών ITC 2025, τονίζοντας ότι αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ανάγκη άμεσης ανάληψης πρωτοβουλιών από την Πολιτεία, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα συνεκτικό σχέδιο για την επόμενη μέρα.

Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Περδικάρη, πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου της ΤΕΡΝΑ, χρειάζονται άμεσες ενέργειες από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας, προκειμένου να μην δημιουργηθεί επενδυτικό κενό μετά την ολοκλήρωση, το καλοκαίρι του 2026, του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Όπως τόνισε, παρότι το υφιστάμενο ανεκτέλεστο υπόλοιπο, της τάξεως των 17 δισ. ευρώ για τους μεγάλους επενδυτικούς και κατασκευαστικούς ομίλους, επαρκεί για ακόμα μία τριετία, δεν υπάρχει περιθώριο εφησυχασμού. Στο πλαίσιο αυτό, "αναμένεται να φανεί πώς θα αξιοποιηθούν τα τρία χρηματοδοτικά εργαλεία, ύψους 8 δισ. ευρώ, των οποίων την ενεργοποίηση για το 2026, έχει εξαγγείλει η ηγεσία του Υπ. Ανάπτυξης. Κρίσιμης σημασίας είναι και η ενεργοποίηση των Πρότυπων Προτάσεων, ενός θεσμοθετημένου εργαλείου που μπορεί να καλύψει το χρηματοδοτικό κενό του Δημοσίου", τόνισε ο κ. Περδικάρης. Για παράδειγμα, όπως ανέφερε, στα έργα επέκτασης της Αττικής Οδού, εάν εφαρμόζονταν οι Πρότυπες Προτάσεις, η χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου θα ξεκινούσε από το 2037 και μετά. Επίσης, ο κ. Περδικάρης τόνισε ότι θα μπορούσε να αξιολογηθεί η αναδιανομή του ΕΣΠΑ και κατεύθυνσή του σε έργα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Γι’αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο, χρειάζεται ένα εθνικό πρόγραμμα υποδομών, τουλάχιστον 20ετίας, στο οποίο -με μελέτες κόστους-οφέλους, περιβαλλοντικών επιπτώσεων και προστιθέμενης αξίας – θα επιλεγούν τα πιο χρήσιμα έργα για τη χώρα.

Σύμφωνα με τον κ. Χρίστο Δήμα, Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, η κυβέρνηση προτίθεται να αξιοποιήσει κάθε χρηματοδοτική πηγή και κάθε εργαλείο, για να υλοποιηθούν τα μεγάλα έργα, που χρειάζεται η χώρα με γοργούς ρυθμούς. Όπως τόνισε ο υπουργός, το δημόσιο θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί έργα, για αυτό και αυξάνεται σταδιακά το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), αλλά απαιτείται η εξεύρεση επιπλέον πόρων από τον ιδιωτικό τομέα, όπως άλλωστε συμβαίνει και διεθνώς. Ο κ. Δήμας επεσήμανε την αναγκαιότητα σύγχρονων συνδέσεων των λιμανιών με την Κεντρική και τη Βόρεια Ευρώπη, αλλά και τις διασυνδέσεις των υποδομών μας, προκειμένου η χώρα μας να αποκτήσει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα διεθνώς. Σημαντικό βάρος πρόκειται να ρίξει το Υπουργείο στο κομμάτι της συντήρησης των Υποδομών, αλλά και στο ζήτημα της διαχείρισης των υδάτινων πόρων με κονδύλια ύψους 3 δισ. ευρώ.

Στους τρόπους και τις πηγές χρηματοδότησης για την άμεση συντήρηση των υποδομών στη χώρα, αναφέρθηκε και ο πρόεδρος του ΤΕΕ, Γιώργος Στασινός, δίνοντας παράλληλα έμφαση στα ψηφιακά εργαλεία. Επεσήμανε την ανάγκη αξιοποίησης του Εθνικού Μητρώου Υποδομών (ΕΜΥ), με την ολοκλήρωση του οποίου θα γνωρίζουμε ποιες υποδομές έχουμε. Όπως εξήγησε, η συμπλήρωση των απαραίτητων πεδίων στο ΕΜΥ αποτελεί υποχρέωση των Δήμων και των Περιφερειών, προκειμένου να είναι διαθέσιμη ψηφιακά όλη την απαραίτητη πληροφορία. Όπως είπε χαρακτηριστικά, το συγκεκριμένο ζήτημα θα μας απασχολήσει πολύ έντονα τα προσεχή χρόνια, αφού "σήμερα είμαστε τυχεροί που έχουμε δρόμους".

Ως προς τους εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης, ο πρόεδρος του ΤΕΕ πρότεινε να αυξηθεί ο χρόνος κάποιων έργων παραχώρησης, προκειμένου να ανακατευθύνονται πόροι και να χρηματοδοτείται η συντήρηση έργων που δεν "βγάζουν" λεφτά. "Οι τρόποι εξεύρεσης πόρων είναι συγκεκριμένοι και αυτούς πρέπει να αξιοποιήσουμε", επέμεινε. Παράλληλα, ο κ. Στασινός εκτίμησε ότι στο μέλλον δεν πρόκειται να αυξηθεί το ανεκτέλεστο των εταιρειών και τόνισε ότι είναι σημαντικό να υλοποιούν με έναν σταθερό ρυθμό τα έργα που έχουν αναλάβει.

Στα διαχρονικά προβλήματα εκτέλεσης και ολοκλήρωσης των έργων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις απαλλοτριώσεις, αναφέρθηκε ο κ. Αναστάσιος Αρανίτης, Γενικός Διευθυντής του ομίλου Aktor. "Τα ζητήματα των απαλλοτριώσεων καθυστερούν χρονικά τα έργα. Παρόλα αυτά, σήμερα είμαστε σε πολύ καλύτερη θέση από την περασμένη δεκαετία. Έργα όπως αυτά που υλοποιούνται μέσω του Ταμείου Ανάπτυξης, μεταξύ άλλων, που έπρεπε να έχουν γίνει χρόνια πριν, λύνουν πολλά θέματα υποδομών και ασφάλειας". Αναφερόμενος στα μοντέλα που πρέπει να εφαρμοστούν, ο κ. Αρανίτης σημείωσε ότι πρέπει το Υπ. Υποδομών, να ιεραρχήσει την προτεραιότητα των έργων.

Σύμφωνα με τον ίδιο "η διαδικασία των ΣΔΙΤ μπορεί να συμβάλλει στην υλοποίηση του αρχικού στόχου. Μέσω αυτού του μοντέλου, η ευθύνη της χρηματοδότησης περνάει σχεδόν όλη στον ιδιώτη και μπορεί στο μέλλον να δώσει εσωτερικό πολλαπλασιαστή στην ανάπτυξη και να δημιουργήσει έργα νέας γενιάς. Οι Πρότυπες Προτάσεις είναι ένα ακόμη μοντέλο που μπορεί να εφαρμοστεί. Αυτό όλο συζητείται αλλά δεν έχει εφαρμοστεί ενώ μπορεί να δώσει λύσεις. Ακόμη, είναι σημαντική η αξιοποίηση των έργων που έχουν ήδη κατασκευαστεί πάνω στα οποία θα δουλέψουν νέα έργα ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Χρειάζονται άμεσες ενέργειες που θα λύσουν έγκαιρα το πρόβλημα.

"Η αύξηση της κατασκευαστικής δραστηριότητας θα πρέπει να είναι εθνικός στόχος", τόνισε και ο κ. Αντώνης Μιτζάλης, Εντεταλμένος Σύμβουλος του ομίλου Avax, επισημαίνοντας "τις μεγάλες δυνατότητες των ελληνικών ομίλων που μπορούν και εξάγουν τεχνογνωσία στο εξωτερικό". Κατά τον κ. Μιτζάλη, ο κατασκευαστικός κλάδος διανύει μία περίοδο κατά την οποία πρέπει και μπορεί να προβλέψει και να αποφύγει τους κινδύνους. "Κατά τη διάρκεια της κρίσης, τα έσοδα των κατασκευαστικών ομίλων μειώθηκαν, και αυτό στην περίπτωση μας συνέβη και επειδή αποφύγαμε την ανάληψη έργων με μεγάλες εκπτώσεις. Σήμερα, διασφαλίζουμε ότι τα έργα που αναλαμβάνουμε δεν ενέχουν κινδύνους περισσότερους από όσους μπορούμε να διαχειριστούμε. Αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα των κατασκευαστών αλλά και των κυρίων των έργων", επεσήμανε ο κ. Μιτζάλης.

Για τις αλλαγές που συντελούνται στον σχεδιασμό και στη μέθοδο ανάθεσης των δημοσίων έργων μίλησε ο Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΜΕΤΚΑ ΑΤE, Ντίνος Μπενρουμπή, που απαιτούν μία σύγχρονη νοοτροπία από τις αναθέτουσες αρχές. Σύμφωνα με τον ίδιο, απαιτούνται αλλαγές και να ξεκολλήσει το δημόσιο από τα δεδομένα του παρελθόντος, όταν δηλαδή οι μελέτες προέρχονταν από τις αναθέτουσες αρχές, καθώς σήμερα, κυριαρχεί η μέθοδος της μελετο-κατασκευής, όπου τις μελέτες εκπονεί ο ανάδοχος. "Έτσι, τα έργα ΣΔΙΤ και παραχωρήσεων θα προχωρήσουν γρήγορα, γιατί κάθε καθυστέρηση, σημαίνει και καθυστέρηση του έργου" υπογράμμισε ο κ. Μπενρουμπή, ενώ τόνισε και την ανάγκη για κάθε αλλαγή που θα χρειαστεί, να υπάρχει και η πρόβλεψη για την απαραίτητη χρηματοδότηση.

Για τις προκλήσεις του κλάδου, ο επικεφαλής της ΜΕΤΚΑ ανέφερε πως υπάρχει έλλειψη προσωπικού με αποτέλεσμα η εκτέλεση των έργων να είναι στα όριά της. Για να δοθεί λύση και ο "νεκρός" αριθμός του ανεκτέλεστου να εκτελείται, προτείνει τη δημιουργία ενός κορμού με έμπειρους μηχανικούς εντός των εταιρειών και την εσωτερική εκπαίδευση μηχανικών, καθώς και την προσέλκυση υπεργολάβων με τους οποίους οι εταιρείες θα δημιουργούν στρατηγικές συνεργασίες.