Κυριακή, 19-Νοε-2023 09:14
ΝΕΟΝ: Όταν η σύγχρονη τέχνη συνάντησε την Αθήνα

Στο φιλοσοφικό ερώτημα "Τι είναι τέχνη", ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος απάντησε με τον τρόπο του Γκαίτε: "Εν αρχή ην η πράξη". Δεν αγνόησε το ερώτημα αλλά και ως άνθρωπος του επιχειρείν, πέρασε στη δράση. Και αυτό που έκανε πράξη ο γνωστός συλλέκτης μέσω του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης που ίδρυσε, του γνωστό μας πλέον ΝΕΟΝ και με την ακαταπόνητη και πρωτεϊκή διευθύντριά του, Ελίνα Κουντούρη δίπλα του, ήταν μια σειρά εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, Ελλήνων και αλλοδαπών καλλιτεχνών με την συμμετοχή έργων και της δικής του σημαντικής συλλογής. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Ήταν και κάτι πολύ περισσότερο και διευρυμένο: εκθέσεις έργων τέχνης, ναι. Αλλά διάσπαρτες σ όλη την Αθήνα αναδεικνύοντας σημαντικά σημεία της πόλης, κρυφά και φανερά, και μετά, σ' όλη την Ελλάδα και για την ακρίβεια όπου μπόρεσε και όπου του το επέτρεψαν ο τόπος, οι θεσμοί, η γραφειοκρατία, η φαντασία και η ανταπόκριση, ειδικών και μη.
Όλη αυτή η "διασπορά" καλλιτεχνών και έργων, και σε "συνομιλία" με την Αθήνα, είχε πολλαπλά αποτελέσματα, με πιο σημαντικό την εξοικείωση του ευρέως κοινού με τη σύγχρονη τέχνη και την υπόστασή της. Αυτός ήταν άλλωστε και ο σκοπός του Δασκαλόπουλου.
Έτσι, ένας μεγάλος αριθμός επισκεπτών, παρακινημένων καταρχάς από περιέργεια και μόνο, επισκέφθηκε τις εκθέσεις, είδε ότι αυτά τα "ακαταλαβίστικα" έργα σύγχρονης τέχνης "δεν δαγκώνουν" ξεφοβήθηκε, και αφέθηκε στις αισθήσεις του: σημασία έχει να νιώσεις και όχι να καταλάβεις. Από την άλλη, όσοι φιλότεχνοι και σχετικοί, είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν νέους καλλιτέχνες αλλά και να δουν από κοντά, έργα διάσημων που ποτέ δεν φαντάστηκαν ότι θα "έφταναν" στην Ελλάδα και μάλιστα σ αυτό το τρόπο.
Επιπλέον, μέσα από τη δράση του ΝΕΟΝ αναδείχθηκαν χώροι αναπάντεχοι, άβατοι ή και άγνωστοι στο ευρύ κοινό: το Καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν ανακαινισμένο από το ΝΕΟΝ για να δεχτεί τα πολλά έργα της έκθεσης Portal, η Αρχαία Αγορά, η Ρωμαϊκή Αγορά, η αυλή της Γαλλικής Σχολή Αθηνών, ο Κεραμικός, το Αστεροσκοπείο στο Λόφο των Νυμφών, η αυλή της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, το Ηρώδειο, ο Περίπατος στη Νότια Κλιτύ της Ακρόπολης και φυσικά, το Μουσείο Μπενάκη, το Κυκλαδικής Τέχνης, η Γεννάδειος, το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, το σπίτι της οδού Καπλάνων 11, η Λυρική Σκηνή, το Νιάρχος, (ΚΠΙΣΝ) η Διπλάρειος Σχολή, η Στοά Αθηνών- Σοφοκλέους 4, και κάποια άλλα. Εκτός Αθηνών οι εκθέσεις στήθηκαν μεταξύ άλλων στην Δήλο, στα Κουφονήσια, την Θεσσαλονίκη, την Κρήτη, την Μυκονο. Σ αυτά τα "σημεία" οργανώθηκαν εκθέσεις και, φιλοξενήθηκαν σημαντικά έργα και εκδηλώσεις με τις υπογραφές των πλέον γνωστών καλλιτεχνών, Ελλήνων και αλλοδαπών που αν θα τα αναφέραμε, θα εξαντλούσαν την σελίδα.
Ας κάνουμε όμως μια αναφορά στον Άγγλο γλύπτη Antony Gormley, ο οποίος έστησε τα ανθρωπόμορφα σιδερένια γλυπτά του στη Δήλο, εντείνοντας την απόκοσμη σιωπή της, την Louise Bourgeois με την μεταλλική της αράχνη στην Εσπλανάδα του ΚΠΙΣΝ και την Μαρίνα Αμπράμοβιτς με τους συνεργάτες της στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, όπου εφάρμοσε και τις εκκεντρικές τεχνικές της. (Η προσωπική μου εμπειρία, σε μια tet a tet συνεδρία μαζί της, για μισή ώρα αμίλητοι να κοιταζόμαστε στα μάτια, θα μου μείνει αξέχαστη). Όλη αυτή η δραστηριότητα, λοιπόν έκλεισε δέκα χρόνια ζωής και με την ευκαιρία αυτή, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος με την Ελίνα Κουντούρη, συνάντησαν τους δημοσιογράφους, στην υπόγεια αίθουσα του Ωδείου Αθηνών που ο ΝΕΟΝ είχε χρηματοδοτήσει την αναδιαμόρφωσή του όταν παρουσίαζε την έκθεση Flying over the Αbyss – Η Υπέρβαση της Άβυσσος (2016).
Η Ελίνα Κουντούρη μας περιέγραψε την πυκνή διαδρομή του ΝΕΟΝ και αν δεχτούμε ότι οι αριθμοί την συνοψίζουν, έχουμε: 28 εκθέσεις, σε μουσεία, αρχαιολογικούς, ιστορικούς και αστικούς χώρους έχοντας παρουσιάσει έργα 253 καλλιτεχνών (94 Ελλήνων και 159 από το εξωτερικό) ενώ έχουν πραγματοποιηθεί 93 αναθέσεις νέων έργων σε 70 καλλιτέχνες με 22 επιμελητές τέχνης (14 Έλληνες και 8 από το εξωτερικό). Μεταξύ πολλών άλλων.
Ο άνθρωπος πίσω απ όλα αυτά, ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, σ αυτή την συνάντηση με τους δημοσιογράφους μίλησε εκ βαθέων. Αναζητώντας την αιτία αυτής της δράσης γύρισε πίσω, στο 2006.
"Ήμουν πενήντα χρονών και επιτυχημένος επιχειρηματίας σε μια από τις πιο μεγάλες βιομηχανίες της χώρας όταν ανέλαβα την προεδρία του ΣΕΒ" θυμάται.
Τότε στην πρώτη μου ομιλία τον Μάιο του 2006, εποχή των Καγιέν και των πούρων και μια ευμάρειας και ευημερίες αφού δεν ξέραμε από που μας έρχονταν τα λεφτά, περιέγραψα την Ελλάδα του εγγύς μέλλοντος ως οικονομικά περιθωριοποιημένης, πολιτικά αδύναμης και κοινωνικά άνισης αφού ο καθένας αρπαζόνταν από τα δικά του κεκτημένα, αποφεύγοντας την κοινή ευθύνη, για το κοινό μας μέλλον".
Αυτό δεν άρεσε σε κανέναν και κυρίως στους πολιτικούς αλλά η κρίση που ακολούθησε αποκάλυψε την αλήθεια των διαπιστώσεών του. Στο μεταξύ ο ίδιος είχε ήδη δεχτεί "μια πολύ ελκυστική πρόταση συμβατή με την παράλογη ευεξία της εποχής" και είχε πουλήσει τις μετοχές του. Και την εποχή της κρίσης και της οικονομικής δυσπραγίας, αναρωτήθηκε τι πήγε λάθος και πώς φτάσαμε σ αυτήν την τραγική κατάσταση.
Βρήκε πώς η κρίση δεν ήταν απλώς οικονομική όπως επιπόλαια διατυπώθηκε αλλά βαθύτερη και καταγόταν από το πελατειακό κράτος, τις ελαστικές συνειδήσεις, τις έντονες ιδεοληψίες, την έλλειψη κοινωνικής συνοχής. Ως αντίδοτο σ αυτήν την πολύπλοκη παθογένεια, θεώρησε ότι η σύγχρονη τέχνη μπορεί να είναι το αντίδοτο.
Με τα μηνύματά της, έχει την δύναμη να αφυπνίσει την σκέψη, να ανατρέψει τις βεβαιότητες, να εξωθήσει τον θεατή της σε άλλες συγκινήσεις και αναγωγές. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και ο τίτλος είναι δηλωτικός και για την πρόθεση και για την δράση του.
Το αποτέλεσμα είναι πλήρως ικανοποιητικό: Αθρόα προσέλευση επισκεπτών, ενθουσιώδεις δάσκαλοι και γονείς να τον παροτρύνουν για την συνέχεια, συζητήσεις ακόμη και διασκεδάσεις μπροστά στα έργα, ευγνώμονες καλλιτέχνες, αλλά και μια καινούργια αντίληψη για την σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, ακόμη και ένας υγιής ανταγωνισμός με άλλες διοργανώσεις.
"Αυτό που δεν μετριέται, είναι το αποτύπωμα που άφησαν οι εκθέσεις στις ψυχές των επισκεπτών" κατέληξε ο ιδρυτής του ΝΕΟΝ, τονίζοντας πως "η αρχική του πίστη δικαιώθηκε και η ελπίδα του ενισχύθηκε και ανανεώθηκε".
Μ' αυτά θα συνεχίσει την δράση του ο ΝΕΟΝ, μας υποσχέθηκε. Όσο για το τι είναι τέχνη, οι ορισμοί είναι πολλοί. Και πέρα από την μαγεία και την ακατανίκητη όσο και ακατανόητή έλξη που ασκεί το έργο τέχνης στον άνθρωπο, ο Δασκαλόπουλος επέλεξε μια "αμερικανιά" της Ελληνοαμερικανίδας Lynda Benglis, που έργα της παρουσιάστηκαν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το 2011. Χωρίς πολλά πολλά λοιπόν, "Art does things” (Η τέχνη κάνει πράγματα). Αλλά το ίδιο κάνει και ο Θεός: does things.