Είναι άνοιξη του 2028. Η Ρωσία, έχοντας χρησιμοποιήσει την εκεχειρία το 2026 για να ανακάμψει οικονομικά και στρατιωτικά από τον πόλεμο της στην Ουκρανία, πραγματοποιεί μια περιορισμένη εισβολή σε μια εσθονική παραμεθόρια πόλη. Δεν πρόκειται για μια μεγάλη επίθεση, αλλά για μια μικρή, υπολογισμένη επιχείρηση με σκοπό να δοκιμάσει την αξιοπιστία των συλλογικών υποχρεώσεις άμυνας του NATO και της ΕΕ. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν χρειάστηκε να στείλει στρατεύματα πέρα από τα Πυρηναία για να κλονίσει την Ευρώπη, όπως είχε πει κάποτε ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ. Ούτε η κίνηση του Κρεμλίνου απαιτούσε μεγάλη κινητοποίηση: αρκούσε μια μέτρια ανάπτυξη δυνάμεων για να δοκιμάσει το NATO, μια κίνηση που ο Πούτιν μπορεί εύκολα να αναστρέψει για να αποφύγει την πλήρης κλιμάκωση.
Η Ευρώπη είναι προετοιμασμένη. Οι κυβερνήσεις και οι λαοί της πήραν στα σοβαρά τις πολλές προειδοποιήσεις του 2024 και του 2025 ότι η Ρωσία μπορεί να είναι έτοιμη να δράσει ξανά σε δύο με πέντε χρόνια. Η ΕΕ χρησιμοποίησε αυτό το "παράθυρο ευπάθειας" για να ενισχύσει την στρατιωτική ετοιμότητα και την ευρωπαϊκή κοινωνική προετοιμασία. Οι αμυντικές δαπάνες αυξήθηκαν. Οι αλυσίδες εφοδιασμού ενισχύθηκαν. Οι κρίσιμες υποδομές προστατεύτηκαν. Νοσοκομεία, σχολεία, συστήματα μεταφορών και κοινωφελή υπηρεσίες ανέπτυξαν την ικανότητα να αντέχουν σε κρίσεις. Έτσι, οι συμμαχικές δυνάμεις ανταποκρίνονται γρήγορα και ενωμένα στη ρωσική διείσδυση. Η καθημερινή ζωή συνεχίζεται αδιατάρακτη σε όλη την ΕΕ, παρά τις ρωσικές αποσπάθειες σαμποτάζ. Τα νοσοκομεία και τα σχολεία της Εσθονίας παραμένουν ανοιχτά και λειτουργικά, και τα βασικά αγαθά — νερό, τρόφιμα, ενέργεια — συνεχίζουν να ρέουν. Ο πληθυσμός ακολουθεί με ψυχραιμία καλά προετοιμασμένες πρωτοκόλλους έκτακτης ανάγκης. Η Ευρώπη ως σύνολο μένει σταθερή, και η Ρωσία υποχωρεί.
Η Ευρώπη δεν είναι προετοιμασμένη. Η ΕΕ παρέμεινε πιστή στη συνήθειά της — να ελπίζει για το καλύτερο μέχρι να συμβεί το χειρότερο. Οι κυβερνήσεις έκαναν αόριστες υποσχέσεις για αύξηση των αμυντικών προϋπολογισμών, αλλά η έλλειψη σαφών χρονοδιαγραμμάτων οδήγησε στο "όπως πάντα". Οι εταιρείες αγνόησαν τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης· οι φορείς κρίσιμων υπηρεσιών απέτυχαν να ελέγξουν τις ευπάθειές τους. Οι πληθυσμοί ήταν αυτάρκεις και παρέμειναν απληροφόρητοι και αγνώστες των πρωτοκόλλων έκτακτης ανάγκης. Η ρωσική διείσδυση πιάνει την ήπειρο απροετοίμαστη. Η στρατιωτική απάντηση καθυστερεί και είναι αποσυντονισμένη. Σε όλη τη Βαλτική, οι παροχές ενέργειας διακόπτονται και οι επικοινωνίες καταρρέουν κάτω από το ρωσικό κυβερνοεπίθεση. Τα νοσοκομεία κατακλύζονται και είναι ανίκανα να λειτουργήσουν σε πολεμικές συνθήκες. Καθόλη την ανατολική πλευρά της ΕΕ, οι εκκενώσεις γίνονται πανικόβλητες και κακοσυντονισμένες. Εκτός από οποιοδήποτε δημόσιο μήνυμα, οι κοινωνίες αρχίζουν να βυθίζονται σε αναταραχή.
Αυτά τα σενάρια, όπως και όλα τα άλλα, δεν είναι προβλέψεις, αλλά υποθετικές εκδοχές απείρων άγνωστων μελλοντικών. Ένα πράγμα όμως είναι πιο σίγουρο: αν μια χώρα της ΕΕ αντιμετώπιζε επίθεση, η πολιτική προετοιμασία της ηπείρου — η ικανότητα των θεσμών και της κοινωνίας να αντέξουν μια ξένη επίθεση και να αντιμετωπίσουν τις συνέπειές της — θα αποδεικνυόταν εξίσου κρίσιμη με την στρατιωτική ετοιμασία.
Τον Μάρτιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε τη "Στρατηγική για την Ένωση της Προετοιμασίας". Το έγγραφο περιγράφει 30 βασικές ενέργειες για την ενσωμάτωση μιας "προετοιμασίας από το σχεδιασμό" στις πολιτικές της ΕΕ. Αυτές περιλαμβάνουν τη δημιουργία ενός "κέντρου κρίσεων" για τη βελτίωση του συντονισμού μεταξύ υπαρχόντων δομών, ελάχιστες προϋποθέσεις προετοιμασίας για βασικές υπηρεσίες, στρατηγικά αποθέματα κρίσιμων υλικών, τακτικές ασκήσεις έκτακτης ανάγκης σε όλη την ΕΕ, ακόμη και την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για κρίσεις στα σχολικά προγράμματα. Κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα με το Λευκό Βιβλίο της ΕΕ για την ευρωπαϊκή άμυνα, για να τονίσει την ανάγκη του μπλοκ να συνδυάσει την στρατιωτική ενίσχυση με τη συλλογική ανθεκτικότητα.
Σε μια πρόσφατη πολιτική έκθεση για το ECFR, υποστήριξα ότι η ΕΕ πρέπει να πάει παραπέρα· πρέπει να υιοθετήσει ένα δεσμευτικό νομικό πλαίσιο — έναν "Ευρωπαϊκό Νόμο Προετοιμασίας" — για να ευθυγραμμίσει τους ευρωπαϊκούς κανόνες και διαδικασίες με τις πραγματικότητες μιας εποχής μεταξύ ειρήνης και πολέμου, αλλά και να προετοιμάσει το μπλοκ για άλλες έκτακτες ανάγκες. Το πρόσφατο μπλακάουτ στην Ιβηρική Χερσόνησο τόνωσε την ανάγκη για ένα τέτοιο πλαίσιο. Αυτή η δυσάρεστη δοκιμή αποκάλυψε ανησυχητικές ελλείψεις — στην ετοιμότητα της κυβέρνησης, την ανθεκτικότητα των υπηρεσιών και την αυτάρκεια των νοικοκυριών — και την αναγκαιότητα για την ΕΕ να ενεργήσει πιο γρήγορα απέναντι σε απρόβλεπτες καταστάσεις. Αυτό ισχύει είτε η έκτακτη ανάγκη είναι μια τεχνολογική βλάβη, μια φυσική καταστροφή ή μια συμβατική ή υβριδική επίθεση.
Εν απουσία νομοθεσίας σε όλη την ΕΕ, οι σκανδιναβικές και βαλτικές χώρες οδηγούν τον δρόμο. Στη Λιθουανία, τα νοσοκομεία εγκαθιστούν γεννήτριες, χτίζουν καταφύγια, μετατρέπουν υπόγεια σε χειρουργεία και διεξάγουν ασκήσεις μαζικών θυμάτων· στην Εσθονία, οι υγειονομικές μονάδες συσσωρεύουν ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό και διανέμουν αλεξίσφαιρα γιλέκα και δορυφορικά τηλέφωνα σε ομάδες έκτακτης ιατρικής. Γίνονται επίσης προετοιμασίες για την πιθανότητα μαζικών εκκενώσεων. Οι υπουργοί Εσωτερικών της Εσθονίας, Λετονίας και Λιθουανίας δεσμεύτηκαν πρόσφατα να αναπτύξουν κοινά σχέδια εκκένωσης που εγγυώνται ότι οι ευάλωτες ομάδες δεν θα μείνουν πίσω, καθώς και να βελτιώσουν την ανταλλαγή πληροφοριών. Αυτό ήρθε μετά από μια κοινή δήλωση τον Μάιο από οκτώ υπουργούς Εσωτερικών και Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ, οι οποίοι κάλεσαν για επείγοντα μέτρα για την ενίσχυση της πολιτικής προστασίας, της προετοιμασίας και της ανθεκτικότητας — εθνικά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η ΕΕ και οι κυβερνήσεις των κρατών μελών πρέπει να προετοιμάσουν τους θεσμούς τους — τόσο δημόσιους όσο και ιδιωτικούς — για να ανταποκριθούν στο εξαιρετικό. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει σαφή και δοκιμασμένα πρωτόκολλα για το πώς να ενεργήσουν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης ή όταν αντιμετωπίζουν αξιόπιστες απειλές.
Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να εφαρμόσει ένα ισχυρό σύστημα πολιτικού σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης. Αυτή είναι μια μεθοδολογία που αναπτύχθηκε πρώτα από το NATO, η οποία την αποκαλεί "ετοιμότητα". Ο σχεδιασμός του NATO περιλαμβάνει αρκετές επιτροπές που είναι υπεύθυνες για την πρόληψη διαταραχών και τη διασφάλιση της συνέχειας της λειτουργίας της ενέργειας, των μεταφορών, των επικοινωνιών, της υγείας, των τροφίμων και του νερού. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μάθουν από αυτό και να δημιουργήσουν τις δικές τους ομάδες για την πρόβλεψη και διαχείριση έκτακτων αναγκών σε ζωτικούς τομείς.
Οι δημόσιες αρχές θα πρέπει επίσης να δημιουργήσουν στρατηγικά αποθέματα και να διασφαλίσουν τη συγκέντρωση κρίσιμων αγαθών, όπως ιατροφαρμακευτικών προμηθειών, προστατευτικού εξοπλισμού ή ορισμένων κρίσιμων πρώτων υλών. Σε μια αναφορά του 2024, ο πρώην πρόεδρος της Φινλανδίας Σάουλι Νιινίστο προέβλεψε ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο για τον συντονισμό αυτής της προσπάθειας. Ένα τέτοιο πλαίσιο θα ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τα κράτη μέλη να προχωρήσουν· θα τους επέτρεπε να στηριχθούν το ένα στο άλλο σε περίπτωση ανάγκης. Επιπλέον, τα αποκεντρωμένα αποθέματα που λειτουργούν ως δίκτυο είναι λιγότερο ευάλωτα.
Οι υπηρεσίες πολιτικής προστασίας χρειάζονται ασφαλείς επικοινωνιακούς δρόμους έκτακτης ανάγκης — ειδικά όταν τα συμβατικά δίκτυα αποτυγχάνουν. Χρειάζονται επίσης συστήματα δημόσιας ενημέρωσης, διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή, για τη μετάδοση σαφών και τακτικών μηνυμάτων με προφυλάξεις ασφαλείας ή καθησυχασμούς. Αυτό θα βοηθήσει να αποφευχθεί η λαϊκή αναταραχή και το χάος σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Οι ιδιωτικοί φορείς κρίσιμων υποδομών — για παράδειγμα, τα δίκτυα ενέργειας, οι τηλεπικοινωνίες και οι αλυσίδες διανομής τροφίμων — έχουν σοβαρές ευθύνες. Για να προστατεύσουν τις δραστηριότητές τους, πρέπει να εγκαταστήσουν τείχη προστασίας, να ενισχύσουν την ασφάλεια και να εγκαταστήσουν εφεδρικές λύσεις, καθώς και να θεσπίσουν πρωτόκολλα έκτακτης ανάγκης, να υιοθετήσουν σχέδια έκτακτης ανάγκης και να διεξάγουν τακτικές δοκιμές αντοχής. Αυτό θα πρέπει να στοχεύει στη διασφάλιση της συνέχειας ή της αποκατάστασης των υπηρεσιών που παρέχουν. Για να το πετύχουν, θα πρέπει να προβλέψουν τους κινδύνους και να δημιουργήσουν ανθεκτικότητα ενεργά. Δεν θα είναι αρκετό απλώς να αντιδράσουν όταν σημειωθεί η καταστροφή.
Η οδηγία της ΕΕ για την Ανθεκτικότητα Κρίσιμων Οντοτήτων (Critical Entities Resilience) ισχύει από το 2023. Στόχος αυτού του πλαισίου είναι ακριβώς να ενισχύσει την ικανότητα αυτών των οντοτήτων να ξεπεράσουν απρόβλεπτες διακοπές και να διασφαλίσουν τη συνεχή παροχή βασικών υπηρεσιών. Οδηγεί τα κράτη μέλη να πραγματοποιούν τακτικές εκτιμήσεις κινδύνου· ενώ οι φορείς κρίσιμων υποδομών πρέπει να λαμβάνουν τεχνικά, ασφαλιστικά και οργανωτικά μέτρα για να διασφαλίσουν την ετοιμότητα και να ενημερώνουν τις κυβερνήσεις για τυχόν περιστατικά. Αυτό στηρίζεται σε στενή συνεργασία μεταξύ φορέων και εθνικών και ευρωπαϊκών αρχών. Όπως προτείνει η αναφορά Νιινίστο, η ΕΕ θα πρέπει τώρα να επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής αυτού του πλαισίου στη βιομηχανία άμυνας και να λάβει υπόψη την πιθανότητα ένοπλης επιθετικότητας.
Οι πολίτες και οι κοινότητες παίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση κρίσεων. Όταν ο πληθυσμός είναι καλά προετοιμασμένος, καλά εφοδιασμένος με κρίσιμες προμήθειες και καλά εκπαιδευμένος να αντιμετωπίζει καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η πιθανότητα εθνικής ανθεκτικότητας αυξάνεται σημαντικά.
Γι’ αυτό είναι δύσκολο να κατανοηθούν οι συχνά άβολες και σκεπτικιστικές αντιδράσεις στα κοινωνικά δίκτυα σε ένα πρόσφατο βίντεο της Χάντζα Λαχμπίμπ, της Ευρωπαίας Επιτρόπου για την Προετοιμασία και τη Διαχείριση Κρίσεων, στο οποίο καλεί κάθε Ευρωπαίο πολίτη να ετοιμάσει ένα κιτ έκτακτης ανάγκης με βασικά αγαθά για 72 ώρες. Μερικοί πολιτικοί ηγέτες απάντησαν επίσης με κατηγορίες για εκφοβισμό. Αυτή η άποψη χάνει τελείως το νόημα. Τέτοιες συστάσεις δεν είναι καταστροφολογικές. Στο τρέχον γεωπολιτικό και ασφαλιστικό τοπίο, είναι σύμφρονες.
Αρκετά κράτη μέλη έχουν παρόμοιες οδηγίες. Η Γαλλία, για παράδειγμα, καλεί τους πολίτες της να έχουν ένα κιτ επιβίωσης που περιλαμβάνει τρόφιμα, νερό, φάρμακα, ένα φορητό ραδιόφωνο, έναν φακό, εφεδρικές μπαταρίες, φορτιστές, μετρητά, αντίγραφα σημαντικών εγγράφων (συμπεριλαμβανομένων ιατρικών συνταγών), εφεδρικά κλειδιά, ζεστά ρούχα και βασικά εργαλεία όπως μαχαίρια. Οι σκανδιναβικές και βαλτικές χώρες πηγαίνουν παραπέρα, διανέμοντας οδηγούς επιβίωσης στον πληθυσμό. Αυτοί κυμαίνονται από απλά φυλλάδια έως εξαιρετικά λεπτομερείς οδηγούς με ακριβείς οδηγίες για την οικιακή προετοιμασία.
Ένα άλλο ζωτικό εργαλείο κοινωνικής προετοιμασίας είναι οι τακτικές προσομοιώσεις και ασκήσεις έκτακτης ανάγκης σε χώρους εργασίας και σχολεία. Αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνουν σημεία συνάντησης, διαδρομές εκκένωσης και τα καλύτερα σημεία για καταφύγιο. Τέτοιες ασκήσεις εκπαιδεύουν τους ανθρώπους στο τι πρέπει να κάνουν σε μια κρίση και βοηθούν στην πρόληψη του πανικού, συμβάλλοντας έτσι σε μια πιο ανθεκτική κοινωνία.
Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τα επόμενα δύο χρόνια ως μια ευκαιρία να ενισχύσουν τη συλλογική τους ανθεκτικότητα. Σε μια κρίση, η ανθεκτικότητα δεν μπορεί να αυτοσχεδιαστεί — πρέπει να έχει χτιστεί εκ των προτέρων. Οι Ευρωπαίοι έχουν επομένως κάποιο έλεγχο στο αν κατευθύνονται προς το "ασφάλεια παρά μετάνοια" ή το "μετάνοια παρά ασφάλεια" (ό,τι και να αποφασίσει ο Πούτιν να κάνει ή όχι). Και είναι πράγματι καλύτερο να είσαι ασφαλής παρά να μετανιώνεις.
Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.
Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου
Η αποστράτευση και το τέλος του πολέμου θα απαιτήσουν ευρεία αναδιάρθρωση της ζήτησης, την απελευθέρωση πόρων από τον αμυντικό τομέα και την αναζήτηση νέων τρόπων να προσελκύσει η χώρα αξιόπιστο ξένο...
Οι εσωτερικές συγκρούσεις της γεωργιανής αντιπολίτευσης, καθώς και η στρατηγική του μποϊκοτάζ όλων των εκλογών, διακινδυνεύουν να αφήσουν ένα επικίνδυνο κενό.
Οι διαπραγματεύσεις έχουν παγιδευτεί σε ατέρμονες συζητήσεις για τιμή, ευελιξία και προθεσμίες. Καθώς η Ρωσία δεν έχει άλλους αγοραστές, η Κίνα έχει την πολυτέλεια του χρόνου.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν κάλεσε αιφνιδιαστικά για μια "ανανέωση" της κυβερνώσας ελίτ της Ρωσίας.
Η επικείμενη κοινοβουλευτική εκλογή της Μολδαβίας στις 28 Σεπτεμβρίου αναμένεται να είναι ισόπαλη μέσα σε ένα κλίμα περιφερειακής αβεβαιότητας και μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών συσχετισμών. Η πλήρης...
Πρώην αντίπαλοι εντός της κοινότητας ανασυντάσσονται, με πολλούς να συσπειρώνονται τώρα υπό την αιγίδα της Σαουδικής Αραβίας.
Η προτίμηση του Νετανιάχου για ατελείωτο πόλεμο έναντι της διπλωματίας κάνει τους Σαουδάραβες και τους Εμίρηδες να επανεξετάσουν τις συμμαχίες τους.
Το Κρεμλίνο έχει στείλει σήματα ότι η Ρωσία δεν θα υπογράψει συμφωνία ειρήνης με την Ουκρανία όσο παραμένει στην εξουσία ο Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον οποίο θεωρεί μη νόμιμο ηγέτη.
Οι θέσεις της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν και του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ μετά την επάνοδό τους από τις διακοπές παρουσιάζουν δύο πολύ διαφορετικές εικόνες: η...
Είναι σαφές ότι οι προηγούμενες αδύναμες αντιδράσεις της Συμμαχίας ενθάρρυναν μόνο τη Ρωσία.
Η Μόσχα θα έπρεπε να αναζητά τρόπους να διορθώσει την πορεία της και να αποκαταστήσει την ισορροπία στην εξωτερική της πολιτική, αντί να βάζει όλα τα αυγά της στο καλάθι της Κίνας.. Όμως η εμβάθυνση...
