Μαθήματα άμυνας από την Ουκρανία στην ΕΕ

Του Dmytro Kuleba

Η ιδέα ότι η ενότητα υπό πίεση χρόνου δεν είναι εγγυημένη, ενώ μια αργή λήψη αποφάσεων εξασφαλίζει ποιοτική παραγωγή και ισορροπημένα συμφέροντα, αντιμετωπίζει πλέον μια διαφορετική πραγματικότητα. Η ΕΕ πρέπει να αποδεχτεί γρήγορα αυτή την αλλαγή για να αντισταθμίσει τις απώλειες που υπέστη από δεκαετίες εξάρτησης από τις ΗΠΑ—εξάρτηση που οδήγησε στην υποβάθμιση των ευρωπαϊκών στρατών και της ασφάλειας της ηπείρου.

Όσον αφορά τα μαθήματα που πρέπει να αποκομίσει η ΕΕ, το 2030 αποτελεί πλέον τον μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, κάλεσε για δαπάνη άμυνας 5% του ΑΕΠ, ενισχύοντας την προειδοποίηση ότι η Ρωσία μπορεί να είναι έτοιμη για ένοπλη σύγκρουση με την Ευρώπη μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Αυτή η προθεσμία συμπίπτει με πιθανή νέα διεύρυνση της ΕΕ. Η ΕΕ έχει το πολύ πέντε χρόνια για να καλύψει τρεις δεκαετίες αδράνειας.

Ταυτόχρονα, αυτή η  περίοδος είναι κρίσιμη για την ασφάλεια όλης της Ευρώπης. Η έλλειψη νέων αμερικανικών στρατιωτικών παροχών σημαίνει ότι τα όπλα και ο εξοπλισμός της Ουκρανίας θα εξαντληθούν σταδιακά—με πιθανές ορατές συνέπειες στο μέτωπο εντός μηνών, όχι ετών. Η βοήθεια προς την Ουκρανία αγοράζει χρόνο για την ΕΕ να επανεξοπλιστεί. Ωστόσο, η Ρωσία μπορεί να ανοίξει νέο μέτωπο παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία, με στόχο να αποδείξει ότι η ενότητα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ είναι εύθραυστη. Ακόμη και μία ημέρα δισταγμού στις Βρυξέλλες θα ήταν νίκη για το Κρεμλίνο.

Επιπλέον, η Ουκρανία αποτελεί ένα ζωντανό εργαστήριο από το οποίο η ΕΕ θα έπρεπε να έχει μάθει. Ωστόσο, δεν έχει μετατρέψει αυτό το εργαστήριο σε συστηματική διαδικασία μάθησης, αν και η Δανία έδειξε τον δρόμο με το "Δανικό μοντέλο", που ενισχύει την ουκρανική αμυντική βιομηχανία μέσω χρηματοδότησης από συμμάχους. Αυτό επιταχύνει την παραγωγή όπλων και, μακροπρόθεσμα, θα βοηθήσει στην ευρωπαϊκή αυτονομία.

Παράλληλα, η ΕΕ δεν έχει επικοινωνήσει επαρκώς την επείγουσα ανάγκη επανεξοπλισμού σε κράτη μέλη και κοινό. Ο επανεξοπλισμός έχει γίνει πολιτική τάση, αλλά λείπει ένα σαφές μήνυμα που να κερδίζει ψήφους. Ο πόλεμος δεν περιμένει δημοκρατική συναίνεση—και χωρίς αυτήν, οι πολιτικοί θα διστάζουν να κάνουν τις απαραίτητες θυσίες.

Όσον αφορά τους κανονισμούς, το κύριο πρόβλημα είναι ότι η ΕΕ χτίστηκε σε πολύπλοκους κανονισμούς και τώρα πρέπει να τους απλοποιήσει. Οι λεπτομερείς κανονισμοί δεν είναι κακοί από μόνες τους, αλλά εμποδίζουν την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Ευρωπαϊκές εταιρείες αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω διστακτικότητας τραπεζών να δανείσουν στον στρατιωτικό τομέα και διχασμένων κανόνων εξαγωγών. Η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει αυτές τις ελλείψεις χωρίς υπερ-ρύθμιση.

Από αυτή την άποψη, η απλοποίηση των κανονισμών βοήθησε την ουκρανική αμυντική βιομηχανία να ευδοκιμήσει. Η ταχεία άνοδος της βιομηχανίας μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) της Ουκρανίας οφείλεται στην καινοτομία και στην άμεση ανατροφοδότηση από το μέτωπο, αλλά και στην απλοποίηση των κανονισμών παραγωγής και υιοθέτησης drones. Η ΕΕ πρέπει να ακολουθήσει αυτό το παράδειγμα.

Επιπλέον, η ΕΕ δεν μπορεί να επιτύχει αυτό χωρίς μεγαλύτερη αμυντική ολοκλήρωση. Η Ουκρανία είναι ένα κράτος με ένα νομικό πλαίσιο, ενώ η ΕΕ έχει 27. Μόνο η ολοκλήρωση του αμυντικού τομέα μπορεί να δημιουργήσει μια κουλτούρα απλοποιημένης ρύθμισης. Αυτό περιλαμβάνει ενοποιημένους κανόνες για παραγγελίες, κατασκευή και μεταφορά όπλων.

Επίσης, η ολοκλήρωση πρέπει να καλύψει και τα ίδια τα συστήματα όπλων. Η ποικιλία όπλων που έχει λάβει η Ουκρανία δημιουργεί έναν "ζωολογικό κήπο" που δυσκολεύει την εκπαίδευση και την τακτική προσαρμογή. Η ΕΕ πρέπει να ενοποιήσει βασικά όπλα, όπως έκανε η Airbus στην αεροδιαστημική βιομηχανία.

Τέλος, η επεκτασιμότητα εξαρτάται από αξιόπιστες εφοδιαστικές αλυσίδες. Η εξάρτηση από εισαγωγές όπλων (64% από τις ΗΠΑ) και υλικών (π.χ. drones από την Κίνα) αποτελεί κίνδυνο. Η ΕΕ πρέπει να εφοδιαστεί με την ίδια επείγουσα προτεραιότητα όπως στις πράσινες και ψηφιακές μεταβάσεις.

Όσον αφορά τη συνάφεια, το κύριο πρόβλημα είναι ότι η ΕΕ γνώριζε μόνο ειρήνη και τώρα αντιμετωπίζει αγνώστους στον πόλεμο. Η επανεξοπλιστική προσπάθεια ξεκίνησε με δύο αναγνωρίσεις: ο πόλεμος στην Ευρώπη είναι πλέον πραγματικός, και η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει τους ρυθμιστικούς της μηχανισμούς για να ενσωματώσει το αμυντικό της οικοσύστημα. Ωστόσο, η σοφή χρήση πόρων είναι κρίσιμη. Η ΕΕ ξοδεύει περισσότερο από τη Ρωσία (€326 δις έναντι $149 δις), αλλά με λιγότερα αποτελέσματα, καθώς η Ρωσία αφιερώνει 7% του ΑΕΠ της σε άμυνα. Η αποτελεσματικότητα, όχι μόνο το μέγεθος του προϋπολογισμού, καθορίζει την επιτυχία.

Από αυτή την άποψη, η ΕΕ μπορεί να χρησιμοποιήσει το μοντέλο ειρήνης και ευημερίας της για στρατιωτικό πλεονέκτημα. Δεν έχει κορεσμένες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ ή η Ρωσία και μπορεί να μεταπηδήσει σε έναν "στρατό που ορίζεται από λογισμικό", με αυτοματοποίηση, AI και κυβερνο-ανθεκτικότητα.

Επιπλέον, ο πόλεμος αλλάζει γρηγορότερα από τα συστήματα προμήθειας. Η τακτική προσαρμογή της Ουκρανίας (από ακριβές αντι-τάνκ σε φθηνά drones) δείχνει ότι η ΕΕ πρέπει να υιοθετήσει ευελιξία και άμεση ενοποίηση των μαθημάτων του μετώπου.

Τέλος, η τεχνολογική συνάφεια είναι μόνο το μισό της εξίσωσης. Πολιτικοί παράγοντες, όπως διαφορετικά στρατηγικά συμφέροντα κρατών μελών και η δημόσια αντίληψη, μπορούν να εμποδίσουν κοινά αμυντικά προγράμματα. Η ΕΕ πρέπει να επικοινωνήσει στους πολίτες ότι η στρατιωτική ισχύς δεν είναι πολυτέλεια, αλλά προϋπόθεση για ευημερία.

Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο μπορεί η ΕΕ να προσαρμοστεί, βραχυπρόθεσμα, πρέπει να διεξάγει εμπιστευτικό διάλογο με την Ουκρανία για προμήθειες όπλων, να επενδύσει στην ουκρανική αμυντική βιομηχανία (όπως το Δανικό μοντέλο), να ασκήσει διπλωματία "περιορισμού ζημιών" με τις ΗΠΑ, να εισαγάγει "βιομηχανική στρατολόγηση" για στρατιωτικές παραγγελίες και να προτεραιοποιήσει έξυπνα τις αμυντικές δαπάνες (αύξηση της R&D).

Μεσοπρόθεσμα, η ΕΕ πρέπει να δημιουργήσει ενοποιημένη αγορά άμυνας με κοινά πρότυπα όπλων, να ενισχύσει τις εφοδιαστικές αλυσίδες (παρόμοια με τις πράσινες και ημιαγωγικές πολιτικές) και να αυξήσει την ευθυγράμμιση με το ΝΑΤΟ για αποφυγή διπλότυπων ρόλων.

Μακροπρόθεσμα, η ΕΕ πρέπει να δημιουργήσει ένα "Σένγκεν στρατιωτικής τεχνολογίας" για ελεύθερη κίνηση καινοτομίας και να μετατρέψει τη στρατιωτική ισχύ σε πολιτικό εφόδιο.

Συμπερασματικά, η ΕΕ δεν δημιουργήθηκε για πόλεμο, αλλά τώρα βρίσκεται σε μια εποχή "μη-ειρήνης" με ελάχιστο διαθέσιμο χρόνο. Ωστόσο, η ικανότητά της στη ρύθμιση και η υποανάπτυξη στον αμυντικό τομέα μπορούν να γίνουν πλεονεκτήματα. Όπως τα κράτη μέλη εγκατέλειψαν εθνικά νομίσματα για το ευρώ, έτσι μπορούν να ενωθούν στην άμυνα—αυτή είναι η μόνη διαδρομή για μια ισχυρή Ευρώπη.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου