Η Ρωσία μπορεί να απειλήσει ακόμη και την Ισπανία

Του Nicu Popescu

Στα μέσα Μαρτίου, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεζ, διακήρυξε με αυτοπεποίθηση στους Ευρωπαίους συμμάχους του ότι η Ρωσία δεν θα "φέρει τα στρατεύματά της πέρα από τα Πυρηναία". Αυτή η άποψη αντηχεί μια ευρωπαϊκή πεποίθηση (εξαιρουμένων της Πολωνίας, της Ρουμανίας, των χωρών της Βαλτικής και των σκανδιναβικών χωρών) ότι η Ρωσία δεν αποτελεί άμεση στρατιωτική απειλή για τις χώρες και τις κοινωνίες τους. Όπως ένας ανώτερος Γερμανός αξιωματούχος φέρεται να είπε με χιούμορ: "Πώς μπορούν να απειλήσουν το Βερολίνο αν δεν κατάφεραν να πάρουν την Κίεβο;"

Ωστόσο, η εστίαση της Δυτικής Ευρώπης στον συμβατικό στρατιωτικό κίνδυνο αγνοεί έναν πολύ πιο ύπουλο κίνδυνο. Η απειλή για χώρες όπως η Ισπανία ή η Πορτογαλία μπορεί να μην είναι άμεση, αλλά ακόμη και μια σχετικά μικρής κλίμακας στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία στην Ανατολική Ευρώπη θα μπορούσε να διαλύσει τον θεσμικό ιστό της ΕΕ. Και είναι αυτή η πολιτική σταθερότητα που έχει διατηρήσει την ήπειρο ευημερούσα, ασφαλή και ενωμένη για δεκαετίες.

Μια πολιτική κίνηση

Φανταστείτε το εξής σενάριο: έως το 2030 ή το 2035, η Ρωσία, έχοντας ανασυγκροτήσει τις ένοπλες δυνάμεις της, ελέγχει μεγάλα μέρη της ανατολικής ή νότιας Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων πόρων όπως το ανθρώπινο δυναμικό, τα αποθέματα σιτηρών, οι πυρηνικοί σταθμοί και οι στρατιωτικές παραγωγικές δυνατότητες. Η Ρωσία, αντιλαμβανόμενη τις διαιρέσεις και τις διστακτικότητες εντός της ΕΕ, αποφασίζει να δοκιμάσει την αποφασιστικότητά της με μια περιορισμένη στρατιωτική επέμβαση σε εδάφη της ΕΕ.

Μέχρι τότε, ο διάδοχος του Ντόναλντ Τραμπ ως πρόεδρος των ΗΠΑ έχει αποδυναμώσει περαιτέρω το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ μέσω συνεχούς υπονόμευσης και σηματοδότησης της ανούσιας φύσης του. Η ΕΕ μπορεί να χρησιμοποιήσει την ρήτρα αμοιβαίας άμυνας, το άρθρο 42.7, που υποχρεώνει τα κράτη μέλη να παρέχουν βοήθεια και υποστήριξη σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ που δέχεται ένοπλη επίθεση. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι δεν έχουν ποτέ δοκιμάσει πραγματικά την αποτελεσματικότητά της· η πρακτική εφαρμογή της εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την υποδομή και τον σχεδιασμό του ΝΑΤΟ.

Αυτή η εξέλιξη μπορεί να φαίνεται απίθανη τώρα, αλλά πριν από τέσσερα χρόνια, λίγοι περίμεναν ότι η Ευρώπη θα γνώριζε τη μεγαλύτερη σύγκρουση στο ευρωπαϊκό έδαφος από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ούτε περίμεναν ότι ο Τραμπ θα κέρδιζε μια δεύτερη θητεία που μέχρι στιγμής χαρακτηρίζεται από πλήρη περιφρόνηση για τις ευρωπαϊκές και τις αμυντικές πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ. Πράγματι, ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι οι ΗΠΑ θα έκαναν εδαφικές διεκδικήσεις εναντίον συμμάχων του ΝΑΤΟ, όπως η Γροιλανδία ή ακόμη και ο Καναδάς;

Έτσι, η υποθετική έναρξη οποιασδήποτε πρόκλησης από τη Ρωσία εναντίον της Ευρώπης καθιστά την αντίδραση της ΕΕ κρίσιμη. Οποιαδήποτε ελάχιστη διστακτικότητα ή αποτυχία αντίδρασης με πλήρη ομοφωνία για την υπεράσπιση κάθε εκατοστού του εδάφους της ΕΕ θα είχε καταστροφικές συνέπειες πολύ πέρα από την άμεση στρατιωτική κατάσταση. Ο πολιτικός αντίκτυπος θα μπορούσε να οδηγήσει στη διάλυση ολόκληρου του ευρωπαϊκού έργου.

Το φαινόμενο ντόμινο

Τώρα φανταστείτε μια χώρα της ΕΕ, εμπλεκόμενη σε μια στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία, που αντιμετωπίζει μια διχασμένη ή αμφίθυμη αντίδραση από τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Η παραμικρή διστακτικότητα σχετικά με την συλλογική αμοιβαία άμυνα θα ταρακούνησε τα θεμέλια της ευρωπαϊκής συνεργασίας και αλληλεγγύης. Αλλά σε πρακτικό επίπεδο, πώς θα μπορούσε μια τέτοια χώρα να συνεχίσει να συμμετέχει σε συζητήσεις για τις αγροτικές επιδοτήσεις, τα πολυετή οικονομικά πλαίσια ή τους προϋπολογισμούς του Erasmus; Θα παρέμεναν οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας ή Κύπρου τόσο σταθερές όσο είναι τώρα; Και αν αυτή η χώρα ανήκει στην ευρωζώνη, τι θα γινόταν με τη Σένγκεν ή το κοινό νόμισμα;

Αυτό το σενάριο παρουσιάζει έναν κίνδυνο για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά ιδιαίτερα για χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία ή η Ισπανία. Αυτές μπορεί να βρίσκονται γεωγραφικά μακριά από τις άμεσες ρωσικές στρατιωτικές απειλές, αλλά θα μπορούσαν να υποκύψουν, εάν η ΕΕ παρουσίαζε μια διχασμένη εικόνα. Η καταστροφή της ΕΕ ως πολιτικής οντότητας θα άφηνε τις μικρές και μεσαίες χώρες της ηπείρου στο έλεος των παγκόσμιων δυνάμεων, αλλάζοντας ριζικά το γεωπολιτικό τοπίο της Ευρώπης.

Από αυτό το σημείο, το να φτάσουμε σε μια κατάσταση όπου η Ευρώπη μετατρέπεται σε μια πολύπλοκη μωσαϊκή εικόνα μικρών και μεσαίων κρατών, που προσπαθούν να ευθυγραμμιστούν και να προσαρμοστούν απέναντι στην Κίνα, τη Ρωσία, την Τουρκία ή μια εχθρική Αμερική, δεν είναι καθόλου απίθανο σενάριο. Και όλα αυτά θα συμβαίνουν σε ένα πλαίσιο όπου η ενιαία αγορά καταρρέει, η ζώνη Σένγκεν δυσλειτουργεί, η θεσμική ακεραιότητα της ΕΕ κλονίζεται, οι αγροτικές επιδοτήσεις αμφισβητούνται—και η βασική αλληλεγγύη εξαφανίζεται.

Το αδιανόητο δεν είναι αδύνατο

Η πιθανότητα ενός τέτοιου σεναρίου ποικίλλει ανάλογα με την προοπτική και την γνώση των ανατολικοευρωπαϊκών υποθέσεων· αλλά τα τελευταία χρόνια, πολλά αδιανόητα πράγματα έχουν γίνει πραγματικότητα. Στο παρελθόν, οι Ευρωπαίοι θεωρούσαν πολλά δραματικά γεγονότα απίθανα, όπως την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και, το 2022, την πλήρης εισβολή της στην Ουκρανία.

Οποιαδήποτε σοβαρή προετοιμασία για το μέλλον—συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για αποτρεπτικές στρατιωτικές δυνατότητες όχι μόνο στη Φινλανδία αλλά και σε χώρες όπως η Ισπανία—πρέπει να μετριάσει κάθε πιθανή πολιτική καταστροφή του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, για το κοινό συμφέρον όλων των κρατών μελών.

Η απειλή που θέτει η Ρωσία για την ΕΕ δεν αφορά πρωτίστως τα τανκς που διασχίζουν σύνορα ή τους πυραύλους που χτυπούν πόλεις μέχρι την Ιβηρική ή την Απεννινική χερσόνησο. Είναι ριζωμένη στο ενδεχόμενο ότι ακόμη και περιορισμένες στρατιωτικές συγκρούσεις στη βόρεια ή κεντρική Ευρώπη θα είχαν άμεση επίπτωση σε κάθε γωνιά της Ευρώπης—από την Ισλανδία έως την Πορτογαλία. Κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, από τις ακτές της Βαλτικής έως τις ακτές της Μεσογείου, έχει συμφέρον να αποτρέψει αυτό το αποτέλεσμα.

Καθώς οι Ευρωπαίοι πλοηγούνται σε αυτούς τους αβέβαιους καιρούς, οι ηγέτες τους έχουν το καθήκον να κοιτάξουν πέρα από τις άμεσες υπολογισμούς και να αναγνωρίσουν ότι ακόμη και μικρές στρατιωτικές ενέργειες εναντίον κρατών μελών της ΕΕ μπορούν να επηρεάσουν όλους στην Ευρώπη. Για να το αποφύγουν αυτό, οι Ευρωπαίοι πρέπει να διασφαλίσουν επαρκείς αποτρεπτικές στρατιωτικές δυνατότητες, ώστε να αποθαρρύνουν οποιονδήποτε να σκεφτεί ακόμη και να δοκιμάσει τις άμυνές τους.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου