Δευτέρα, 10-Μαρ-2025 07:30
Οι τέσσερις πυλώνες της ευρωπαϊκής άμυνας

Του Nicu Popescu
Σε μια εποχή πολύ πριν από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο Ζαν Μονέ είπε ότι είναι καλύτερο να έχεις δέκα χιλιάδες τανκς περισσότερα από όσα χρειάζεσαι, παρά ένα λιγότερο.
Για τον Γάλλο πολιτικό και ιδρυτικό μέλος της ΕΕ, αυτό ήταν που χρειαζόταν για να κερδηθεί ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και να δημιουργηθεί ο χώρος για θεσμούς που σταδιακά εξελίχθηκαν στην σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα οφέλη της περιλαμβάνουν την ειρήνη, τα υψηλά βιοτικά standards, την ισχυρή υποδομή, την χωρίς σύνορα ζώνη Σένγκεν — και πολλά άλλα πράγματα που οι Ευρωπαίοι θεωρούν δεδομένα.
Αλλά αυτά τα οφέλη χρειάζονται πλέον προστασία, και όχι μόνο από στρατιωτική άποψη. Για πολύ καιρό, η Ευρώπη έχει παραμελήσει την άμυνά της. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες κλείνουν την ασπίδες ασφαλείας τους, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα πρέπει να σκεφτούν πώς να παρουσιάσουν μια ισχυρή και ενωμένη πρόσοψη.
Ο δρόμος προς τα εμπρός θα είναι δύσκολος. Οι Ευρωπαίοι δεν έχουν πάρει σοβαρά τις δεκάδες προειδοποιήσεις από τη Ρωσία: την εισβολή της στη Γεωργία το 2008, την εισβολή της στην Ουκρανία το 2014, τη συχνή παράβαση βασικών δεσμεύσεων βάσει του διεθνούς δικαίου ή της Συμφωνίας της Βουδαπέστης του 1994, τις δεσμεύσεις της Κωνσταντινούπολης το 1999, και πολλές άλλες.
Πρώτον, η Ευρώπη πρέπει να βοηθήσει την Ουκρανία να επιτύχει μια ειρήνη που δεν είναι ούτε συνθηκολόγηση ούτε μια παύση που θα οδηγήσει σε έναν νέο πόλεμο. Τα τελευταία τρία χρόνια, η Ευρώπη μίλησε για "βοήθεια" προς την Ουκρανία, αλλά υποτίμησε την απειλή που αποτελεί η Ρωσία για τα κράτη μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.
Η Ευρώπη μπορεί να εξασφαλίσει πιο εύκολα και φθηνά την ασφάλειά της βοηθώντας την Ουκρανία, παρά βλέποντάς την να κατακλύζεται από τον ρωσικό στρατό και την αμερικανική αδιαφορία. Αυτό σημαίνει σημαντική χρηματοδότηση για την αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού από όπου είναι δυνατόν βραχυπρόθεσμα, ώστε να ενισχυθούν οι δυνατότητες αντίστασης και άμυνας της Ουκρανίας. Η ΕΕ πρέπει επίσης να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη της δικής της βιομηχανικής βάσης.
Δεύτερον, οι Ευρωπαίοι πρέπει να αυξήσουν δραματικά τις δαπάνες για άμυνα και να αναθεωρήσουν τις υποδομές ασφάλειας και άμυνας της Ευρώπης. Από τον Φεβρουάριο του 2022, πολλές δηλώσεις έχουν υπογραμμίσει την ανάγκη η Ευρώπη να πάρει την ασφάλεια στα σοβαρά, με μια ξεκάθαρη τάση προς αύξηση των δαπανών. Ωστόσο, ενώ η Ουκρανία παραπονέθηκε για έλλειψη πυρομαχικών και οι ευρωπαϊκές αποθήκες άδειασαν, κάποιες εταιρείες είχαν αχρησιμοποίητες εφεδρικές παραγωγικές δυνατότητες — και ανεπαρκείς παραγγελίες.
Μια τσεχική πρωτοβουλία για την αγορά πυρομαχικών πυροβολικού για την Ουκρανία δεν κατάφερε να συγκεντρώσει αρκετά κεφάλαια. Οι τολμηρές δηλώσεις οδήγησαν σε αυξημένες δαπάνες, αλλά σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από αυτά που θα επέτρεπαν στην Ουκρανία να σταματήσει την ρωσική προέλαση ή στα περισσότερα κράτη της ΕΕ να αναπληρώσουν τα αποθέματά τους ενώ υποστηρίζουν την Ουκρανία.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, το πρόγραμμα χρηματοδότησης της στρατιωτικής κινητικότητας της ΕΕ έχει ένα χάσμα χρηματοδότησης τεσσάρων ετών μέχρι το επόμενο πολυετές πλαίσιο χρηματοδότησης. Οι προϋπολογισμοί και οι χρηματοδοτικές δεσμεύσεις δείχνουν ότι η χρήση του δανείου NextGenerationEU των 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αντιμετώπιση των συνεπειών της covid-19 ήταν πολύ μεγαλύτερη προτεραιότητα για τους περισσότερους Ευρωπαίους (κοινό, βουλευτές και εκτελεστικούς) από την προετοιμασία της Ευρώπης για στρατιωτικούς κινδύνους.
Τρίτον, οι Ευρωπαίοι πρέπει να κάνουν πράγματα πιο γρήγορα. Η Ευρώπη δεν έχει μια δεκαετία, πόσο μάλλον δύο, για να δημιουργήσει την ικανότητα να εξασφαλίσει την ευρωπαϊκή ειρήνη· αλλά εμποδίζεται από την τυπική ταχύτητα της ευρωπαϊκής δημόσιας διοίκησης.
Οι Ευρωπαίοι έχουν αργήσει πολύ να πάρουν την ασφάλειά τους στα σοβαρά. Οι ηγέτες τους επιλέγουν κυρίως μικρές αυξήσεις στις δαπάνες άμυνας αντί για τις απαραίτητες τολμηρές επενδύσεις. Παρά την ορατή αύξηση των δαπανών άμυνας τα τελευταία τρία χρόνια, ως ποσοστό του ΑΕΠ τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ ξόδεψαν λιγότερο το 2024 από το 1999 (2,02% του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2,1% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο). Η ρωσική επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας ίσως να ξύπνησε κάποιους Ευρωπαίους, αλλά δεν προκάλεσε μια γρήγορη και φιλόδοξη στρατιωτική ενίσχυση ικανή να αλλάξει την πορεία του πολέμου στην Ουκρανία το 2024 ή το 2025.
Η επείγουσα ανάγκη εκτείνεται πέρα από τον στρατιωτικό εξοπλισμό. Η Ευρώπη πρέπει επίσης να επενδύσει σε κρίσιμη μη στρατιωτική υποδομή — συμπεριλαμβανομένης της εξασφάλισης της ενεργειακής ασφάλειας μέσω ταχύτερης μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ταχύτερης ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών και των δικτύων μεταφορών — για να εξασφαλίσει την ανθεκτικότητα της ηπείρου σε άλλους τομείς που υπόκεινται σε πιέσεις, υβριδικές επιθέσεις και σαμποτάζ.
Για να επιταχυνθεί αυτή η διαδικασία, η ΕΕ θα πρέπει να εμπνευστεί από τις ΗΠΑ και να αναπτύξει το δικό της Ευρωπαϊκό Νόμο Παραγωγής Άμυνας, επιτρέποντας στην Ευρώπη να επιταχύνει τις δαπάνες άμυνας και μη άμυνας κατά τη διάρκεια κρίσεων. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει χρησιμοποιήσει αυτόν τον νόμο για να ενισχύσει την έρευνα και την παραγωγή υπερηχητικών πυραύλων, να χρηματοδοτήσει την επανασυγκέντρωση στρατιωτικών βιομηχανιών για να τις προστατεύσει από πυρηνική επίθεση και να επιταχύνει την εξόρυξη ορυκτών όπως το λίθιο και το κοβάλτιο για να ενισχύσει τις ενεργειακές μεταβάσεις και τις αλυσίδες εφοδιασμού.
Ο τέταρτος πυλώνας είναι ίσως ο πιο δύσκολος, αλλά και ο πιο σημαντικός: η εξασφάλιση της δημόσιας στήριξης για τα παραπάνω μέτρα. Οι ευρωπαϊκοί ηγέτες έχουν παραμελήσει εδώ και καιρό τη σημασία της σκληρής στρατιωτικής άμυνας, υποθέτοντας ότι η ειρήνη θα διαρκούσε επ’ αόριστον. Μετά από δεκαετίες σχετικής σταθερότητας πολλοί Ευρωπαίοι έχουν χάσει την ευαισθητοποίηση για την ανάγκη ισχυρών πολιτικών άμυνας. Η δημόσια κατανόηση των θεμάτων ασφάλειας έχει διαβρωθεί· οι πολιτικοί πρέπει να είναι ειλικρινείς σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
Από δω και πέρα, το καλύτερο σενάριο είναι ότι οι Ευρωπαίοι θα εξασφαλίσουν την ασφάλεια της Ευρώπης με λιγότερη Αμερική· στο χειρότερο σενάριο, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να εξασφαλίσουν την ασφάλειά τους χωρίς καθόλου Αμερική. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει για να εξασφαλίσει και να ανανεώσει τα θεμέλια της ευρωπαϊκής ειρήνης.
Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.
Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου