Παιχνίδια επιρροής στη νέα εποχή της Συρίας

Της Emily Tasinato

Σε όλη τη Μέση Ανατολή, τα κράτη συναγωνίζονται για να επηρεάσουν την πολιτική μετάβαση στη Συρία μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ. 

Η γειτονική Τουρκία αναμένεται να έχει ιδιαίτερη επιρροή. Αλλά και τα αραβικά κράτη του Κόλπου έχουν ισχυρές απόψεις για το τι πρέπει να συμβεί στη συνέχεια. Εν μέσω αυτής της σύγκρουσης, οι Ευρωπαίοι επιδιώκουν να διασφαλίσουν μια χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση για τη Συρία - μια μετάβαση που θέτει τα συμφέροντα των Σύρων πρώτα, επιτρέπει στους πρόσφυγες να επιστρέψουν στα σπίτια τους και οδηγεί σε ένα σταθερό μέλλον για τη χώρα. Για να επιτευχθεί αυτό, οι Ευρωπαίοι πρέπει να συνεργαστούν με όλους τους περιφερειακούς εταίρους. Η υπάρχουσα σχέση Ευρώπης-Κόλπου προσφέρει μεγάλες δυνατότητες για να φέρει στη Συρία τη σταθερότητα που της αξίζει, αλλά υπάρχουν περισσότερα που μπορούν να κάνουν οι Ευρωπαίοι για να αξιοποιήσουν στο έπακρο αυτήν την ευκαιρία.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλά αραβικά κράτη του Κόλπου έχουν πραγματοποιήσει μια ρεαλιστική στροφή στη Συρία. Τις ημέρες που προηγήθηκαν της πτώσης του Μπασάρ αλ Άσαντ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), μαζί με άλλα μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, συμπεριλαμβανομένου του Ομάν και του Μπαχρέιν, εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στο επερχόμενο καθεστώς. Η προέλαση των Σύρων ανταρτών προκάλεσε επίσης σημαντικές ανησυχίες στη Σαουδική Αραβία. Οι φόβοι σχεδόν όλων των χωρών του GCC έγκεινται στην ισλαμιστική χροιά του Hayat Tahir al-Sham (HTS) — ενός πρώην θυγατρικού της Αλ Κάιντα. Μόνο μέσα ενημέρωσης που συνδέονται με το Κατάρ υπογράμμισαν τις προσπάθειες του HTS να αποστασιοποιηθεί από τη διεθνική τζιχάντ.

Ωστόσο, τώρα, τα αραβικά κράτη του Κόλπου μοιράζονται ένα κοινό συμφέρον στην προσπάθεια να λειτουργήσει η νέα Συρία. Έχουν εκφράσει την προθυμία τους να δοκιμάσουν τη νέα ηγεσία του HTS, η οποία, παρά το παρελθόν της, επιδεικνύει μετριοπάθεια και πραγματισμό σε βασικά ζητήματα. Το ενδιαφέρον των κρατών του ΣΣΚ έγκειται στην ενίσχυση των πολιτικών, ασφαλών και οικονομικών τους δεσμών με τη Δαμασκό και τη χρήση αυτών για την αντιμετώπιση ζητημάτων που έχουν σημασία για αυτά, όπως η διακίνηση ναρκωτικών Captagon και η αντιτρομοκρατία. Πράγματι, έχουν ήδη εργαστεί για την προώθηση μιας πολιτικής διαδικασίας που ελπίζουν ότι θα εξασφαλίσει διεθνή υποστήριξη—όπως απέδειξε η διάσκεψη της Σαουδικής Αραβίας για τη Συρία που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο μήνα στο Ριάντ. Παρόντες ήταν ο υπηρεσιακός υπουργός Εξωτερικών της Συρίας και Τούρκοι και Ευρωπαίοι εκπρόσωποι, συμπεριλαμβανομένης της κορυφαίας διπλωμάτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κάγια Κάλλας. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στην άρση των κυρώσεων για την επιτάχυνση της ανθρωπιστικής και οικονομικής βοήθειας, με ανανεωμένη έμφαση στην υποστήριξη μιας πολιτικής μετάβασης υπό την ηγεσία της Συρίας και χωρίς αποκλεισμούς. Ένα βασικό σημείο που τόνισαν οι συμμετέχοντες ήταν η ανοικοδόμηση της Συρίας ως "ενωμένου, ανεξάρτητου και ασφαλούς αραβικού κράτους" που θα προστατεύεται από την τρομοκρατία και την εξωτερική επιθετικότητα.

Πίσω από την επίδειξη ενότητας, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα παραμένουν δύσπιστες ως προς τη διακηρυγμένη μετριοπάθεια του HTS και την ικανότητά του να ενώσει τη Συρία. Ανησυχούν επίσης για άλλους ριζοσπάστες ισλαμιστές που είναι ακόμα παρόντες στο έδαφος, καθώς και για την τουρκική επιρροή στη χώρα. Θεωρούν την Τουρκία ως μια σημαντική περιφερειακή πρόκληση για τη δική τους επιρροή. Τα δύο κράτη δεν θέλουν να δουν την εμφάνιση μιας Τουρκοκρατούμενης Συρίας με ισλαμιστική κλίση και φοβούνται ότι οι εντάσεις στα βορειοανατολικά της χώρας μεταξύ των Κούρδων Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων και της Τουρκίας θα μπορούσαν να εκμεταλλευθούν από την Τεχεράνη. Παρά αυτές τις ανησυχίες, το Άμπου Ντάμπι και το Ριάντ αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση από την εμπλοκή και τη δοκιμή του HTS εάν θέλουν να εξασφαλίσουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα στη Συρία, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας να μειώσουν την ισχυρή επιρροή της Τουρκίας στο έδαφος.

Στη Συρία, η νέα ηγεσία του HTS έχει επιδείξει η ίδια σαφές ενδιαφέρον για τη συνεργασία με τις αραβικές χώρες του Κόλπου. Ανυπομονεί για διπλωματική υποστήριξη για την πολιτική μετάβαση, την επανένταξη στο αραβικό στρατόπεδο και, ίσως το πιο σημαντικό, την οικονομική υποστήριξη και την ανασυγκρότηση που θα βοηθήσει στη σταθεροποίηση της χώρας. Επέλεξε το Ριάντ, το Άμπου Ντάμπι και τη Ντόχα ως τα τρία σκέλη για το πρώτο διεθνές ταξίδι του υπηρεσιακού υπουργού Εξωτερικών, του υπουργού Άμυνας και του αρχηγού πληροφοριών. Σε συνεργασία με την Τουρκία, το Κατάρ έχει ήδη επιταχύνει διευκολύνοντας την επαναλειτουργία του αεροδρομίου της Δαμασκού, όντας η πρώτη χώρα που επανεκκίνησε τις τακτικές πτήσεις προς τη Συρία. Η Ντόχα άρχισε επίσης να παρέχει υποστήριξη ηλεκτρικής ενέργειας σε συνεργασία με την Άγκυρα και προσφέρθηκε να βοηθήσει στην πληρωμή των μισθών του δημόσιου τομέα. Η Σαουδική Αραβία πιέζει επίσης για αυξημένη διεθνή διπλωματική δέσμευση και άρση των δυτικών κυρώσεων. Μόνο τα ΗΑΕ φαίνεται να διατηρούν μια πιο διστακτική προσέγγιση, δεδομένων των συνεχιζόμενων ανησυχιών τους για τον ισλαμιστικό χαρακτήρα του HTS.

Γιατί οι Ευρωπαίοι πρέπει να συνεργάζονται με τα κράτη του Κόλπου
Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αδράξουν την ευκαιρία για να διαμορφώσουν κοινή θέση με τον Κόλπο για το μέλλον της Συρίας. Αν και οι Ευρωπαίοι δεν πρόκειται να είναι ο κύριος παίκτης στο άμεσο μέλλον της Συρίας, μοιράζονται πλέον βασικά συμφέροντα με τα αραβικά κράτη του Κόλπου όσον αφορά την προώθηση μιας σταθερής Συρίας που συμβάλλει στην περιφερειακή σταθερότητα, εμποδίζοντάς τη να γίνει βάση εξτρεμισμού και επιτρέποντας την εθελοντική επιστροφή των προσφύγων.

Η στρατηγική εταιρική σχέση της ΕΕ με τον Κόλπο προσφέρει τη βάση για μια κοινή στρατηγική έναντι της Συρίας· προσδιορίζει τη χώρα ως βασικό περιφερειακό ζήτημα για το συντονισμό της Ευρώπης και του Κόλπου. Με βάση τη συγκέντρωση του Ριάντ τον Ιανουάριο, το πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι για τους ηγέτες της ΕΕ και των Άραβων του Κόλπου να συμφωνήσουν σε κοινά πολιτικά μηνύματα όταν εμπλακούν με το HTS. Οι δύο πλευρές θα πρέπει να διατυπώσουν μια κοινή πολιτική δέσμευση για μια χωρίς αποκλεισμούς διαδικασία μετάβασης που ανήκει στη Συρία, καθιστώντας σαφές ότι η εμβάθυνση της δέσμευσης και της υποστήριξης θα εξαρτηθεί από αυτή τη σταθεροποιητική τροχιά. Θα πρέπει επίσης να πιέσουν την Τουρκία και το Ισραήλ να τερματίσουν τις αποσταθεροποιητικές στρατιωτικές επεμβάσεις που κινδυνεύουν να υπονομεύσουν τη μετάβαση.

Τα δύο περιφερειακά μπλοκ θα πρέπει επίσης να συνεργαστούν στενά για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών της Συρίας, ιδίως όσον αφορά την παροχή οικονομικής και ανθρωπιστικής βοήθειας στη χώρα και την παροχή βοήθειας στην παροχή ζωτικών υπηρεσιών. Θα πρέπει ήδη να διοχετεύσουν αυξημένα κεφάλαια για βοήθεια και να χαρτογραφήσουν πώς μπορούν να προχωρήσουν με την υποστήριξη της ανασυγκρότησης εάν διασφαλιστεί μια χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση. Τα αραβικά κράτη του Κόλπου μπορούν να παράσχουν την πιο ουσιαστική σοβαρή χρηματοδότηση από αυτή την άποψη, αλλά οι Ευρωπαίοι μπορούν επίσης να εργαστούν σκληρά για να αρθούν οι δυτικές κυρώσεις —αν η Δαμασκός τηρήσει βασικά βήματα. Μετά την πρόσφατη έκδοση εξάμηνης άδειας ελάφρυνσης των κυρώσεων από την Ουάσιγκτον, η ΕΕ ενέκρινε έναν πολιτικό οδικό χάρτη για την προσωρινή και υπό όρους χαλάρωση μιας σειράς κυρώσεων στη Συρία, ξεκινώντας από τους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών της χώρας. Η ΕΕ πρέπει τώρα να κινηθεί με μεγαλύτερη ταχύτητα για την εφαρμογή αυτού του οδικού χάρτη. Η ΕΕ και το ΣΣΚ θα πρέπει στη συνέχεια να εργαστούν για να διασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή επί τόπου, συνεργαζόμενοι επίσης με την Τουρκία για να το πράξουν, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι διεθνείς προσπάθειες πιέζουν προς την ίδια σταθεροποιητική κατεύθυνση. Όμως, ενώ αυτά τα βήματα είναι ευπρόσδεκτα, τα αραβικά κράτη του Κόλπου θα είναι απρόθυμα να κάνουν σημαντικές επενδύσεις στην ανοικοδόμηση και τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη χωρίς πιο ολοκληρωμένη άρση των δυτικών κυρώσεων.

Η Ευρώπη και ο Άραβας του Κόλπου πιέζουν το HTS να ακολουθήσει τη δεδηλωμένη πρόθεσή του να μεταρρυθμίσει, να απορρίψει τον εξτρεμισμό και να ενοποιήσει τη Συρία. Και τα δύο μπλοκ ενδιαφέρονται να αποτρέψουν την ανατροπή του HTS και να σταματήσουν πιο ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των τζιχαντιστών μαχητών, να ωθήσουν τη Συρία σε νέα σύγκρουση. Για να διασφαλιστεί ότι η Συρία δεν θα γίνει θέατρο νέας αστάθειας, είναι απαραίτητη μια ισχυρή σχέση μεταξύ των Ευρωπαίων και των Άραβων εταίρων του Κόλπου.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου