Ο Τραμπ επέστρεψε στο Νταβός για να το ακυρώσει

Του Mark Leonard

Είναι ο κόσμος του Ντόναλντ Τραμπ τώρα. Πουθενά αυτό δεν ήταν πιο προφανές από ό,τι στην τελευταία ετήσια συγκέντρωση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) στο Νταβός. Από τη δεκαετία του 1970, το WEF αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης που αναδύθηκε από τις στάχτες του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου. Είναι όπου οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ του κόσμου συγκεντρώνονται για να συζητήσουν τους παγκόσμιους κινδύνους και να εξερευνήσουν λύσεις σε συλλογικές προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η αυξανόμενη ανισότητα και η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης. Υπό αυτή την έννοια, η 55η σύνοδος κορυφής του Νταβός ήταν η συνέχεια μιας μακροχρόνιας παράδοσης.

Και όμως, τίποτα σχετικά με τη φετινή συγκέντρωση δεν ήταν φυσιολογικό, γιατί συνέπεσε ακριβώς με τη δεύτερη ορκωμοσία του Τραμπ ως προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο σηματοδοτεί την έναρξη μιας εποχής κατά του Νταβός. Λείπει κάθε αίσθηση μιας παγκόσμιας τάξης στην οποία οι χώρες επιδιώκουν κοινές λύσεις σε κοινά προβλήματα. Μπαίνουμε σε έναν "πολυκόσμο" που διέπεται από πολυκεντρισμό, πολυκρίση και πολυσημία (όταν μια λέξη ή σύμβολο έχει πολλαπλές σημασίες).

Ένας πολυκεντρικός κόσμος δεν στερείται μόνο μιας ενιαίας τάξης αλλά και κάθε επιθυμίας δημιουργίας. Ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Αμερικής, Μάρκο Ρούμπιο, κατέστησε σαφή τη θέση της κυβέρνησης στην ακρόαση για την έγκριση του διορισμού του: "Η μεταπολεμική παγκόσμια τάξη πραγμάτων δεν είναι απλώς ξεπερασμένη. είναι τώρα ένα όπλο που χρησιμοποιείται εναντίον μας". Και παρά τα όσα λένε οι Κινέζοι ηγέτες στις παγκόσμιες συγκεντρώσεις, δεν ασχολούνται ούτε με την κατασκευή παραγγελιών. Όταν ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ μιλά για "μεγάλες αλλαγές που δεν έχουν παρατηρηθεί σε έναν αιώνα", δεν αναφέρεται στην εμφάνιση ενός κόσμου υπό την ηγεσία των Κινέζων. Αντιθέτως, δίνει οδηγίες στην κινεζική κοινωνία να προετοιμαστεί για μια μακρά περίοδο χάους και αναταραχής.

Επιπλέον, η επιθυμία του Τραμπ να ανατρέψει την παγκόσμια τάξη είναι εκπληκτικά δημοφιλής σε όλο τον κόσμο. 

Δεν μπορούμε πλέον να περιμένουμε από μεσαίες δυνάμεις όπως η Ινδία, η Βραζιλία, η Τουρκία, η Ινδονησία ή η Νότια Αφρική να υποστηρίξουν μια ενιαία τάξη με επίκεντρο τις ΗΠΑ. Στον πολυκεντρικό κόσμο, καθένας από αυτούς θεωρεί τον εαυτό του ως μια σοβαρή δύναμη - ως κέντρο, παρά ως μέρος της περιφέρειας. Οι μόνες χώρες που ανησυχούν για τον Τραμπ είναι οι στενότεροι σύμμαχοι της Αμερικής στην Ευρώπη και την Ασία, καθώς έχουν βασίσει εδώ και καιρό τη δική τους ασφάλεια και ευημερία στην έννοια της αμερικανικής εξαιρετικότητας.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό της στιγμής είναι η πολυκρίση. Η κλιματική αλλαγή, οι νέες τεχνολογίες, οι δημογραφικές τάσεις και η μεταβαλλόμενη φύση του καπιταλισμού θα δημιουργήσουν συνεχείς αναταραχές. Αλλά σε αντίθεση με μεμονωμένες οξείες κρίσεις (όπως μια οικονομική κατάρρευση), η πολυκρίση δεν θα ενισχύσει την ενότητα ή την επιθυμία για κοινούς κανόνες. Αντίθετα, το πλήθος των ταυτόχρονων προκλήσεων θα δημιουργήσει ανταγωνισμό για την προσοχή. Το κλίμα θα πρέπει να ανταγωνιστεί τη μετανάστευση, η Γάζα με την Ουκρανία κ.ο.κ.

Το αποτέλεσμα είναι ένας κατακερματισμένος κόσμος διαφορετικών φυλών με διαφορετικές προτεραιότητες. Καθώς οι κρίσεις επιδεινώνονται, κάθε μια αναπόφευκτα θα οπλιστεί με τρόπους που οδηγούν σε περαιτέρω κατακερματισμό. Δεδομένου ότι το πρώτο πράγμα που συμβαίνει σε μια κρίση είναι η αναστολή των κανόνων, η τάξη που βασίζεται σε κανόνες θα δώσει τη θέση της σε μια διαρκή κατάσταση εξαίρεσης.

Το τρίτο χαρακτηριστικό είναι η πολυσημία. Οι νέες κρίσεις μας μεταφέρουν σε άγνωστο έδαφος, κυρίως επειδή αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με πολύπλοκους και απρόβλεπτους τρόπους. Ο καθένας θα πιστέψει αυτό που θέλει να πιστέψει. Πώς μπορούμε να συμφωνήσουμε σε κανόνες και κανόνες όταν δεν συμφωνούμε πλέον σε βασικά γεγονότα;

Η καθοριστική παγκόσμια πρόκληση δεν είναι πλέον η καταπολέμηση της αταξίας, επειδή μια κατάσταση αταξίας συνεπάγεται κάποια κοινή συμφωνία για το πώς πρέπει να μοιάζει η τάξη. Αντίθετα, αυτό που έχουμε είναι η "ανάταξη": η ίδια η ιδέα της τάξης έχει ξεπεραστεί από τα γεγονότα.

Σε μια κατ' ιδίαν συνάντηση στο Νταβός, άκουσα έναν πολιτικό ηγέτη να συμβουλεύει άλλους να "χαλαρώσουν" και να μην αισθάνονται υποχρεωμένοι να απαντήσουν σε όλες τις συζητήσεις του Τραμπ για δασμούς και εδαφική επέκταση. Αντί να οργανώσουν την παγκόσμια αντίσταση στον Τραμπ, οι περισσότεροι αναζητούν τρόπους για να προωθήσουν τους παγκοσμιοποιητικούς στόχους του WEF στο πλαίσιο του νέου πολυκεντρικού κόσμου. Αλλά τώρα που ο Τραμπ αρχίζει να εφαρμόζει σοβαρά τις πολιτικές του, θα δούμε αν θα διαρκέσει ο ενθουσιασμός του παγκόσμιου Νότου για την προεδρία του.

Ο Τραμπ δεν θα σημαίνει το τέλος του Νταβός. Οι επιχειρηματίες και οι πολιτικοί ηγέτες θα συνεχίσουν να συγκεντρώνονται εκεί πολύ αφότου φύγει. Αλλά η φιλελεύθερη διεθνής τάξη της οποίας το WEF ήταν πυλώνας είναι απίθανο να επιστρέψει ποτέ στη μεταπολεμική της μορφή. Η ατζέντα εκεί –και στα Ηνωμένα Έθνη, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλους θεσμούς– θα πρέπει να αναθεωρηθεί αναλόγως.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου