Οι δραματικές προσπάθειες του Ιράκ να μην εμπλακεί στη διαμάχη Ισραήλ - Ιράν

Του Hamzeh Hadad 

Ο κύκλος έντασης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν φαίνεται να έχει εισέλθει σε μια περίοδο αναμονής καθώς οι δύο πλευρές αξιολογούν πώς ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα προσεγγίσει τη Μέση Ανατολή όταν αναλάβει τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο. Αλλά ούτε αυτή η παύση ούτε η κατάπαυση του πυρός στον Λίβανο θα ηρεμήσουν τα νεύρα στη Βαγδάτη ότι το Ιράκ θα μπορούσε να παρασυρθεί στον διευρυνόμενο πόλεμο στην περιοχή.

Πριν από τις αμερικανικές εκλογές, οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες ισχυρίστηκαν ότι η πιθανή επόμενη επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ θα μπορούσε να εξαπολυθεί από ιρακινές σιιτικές ένοπλες φατρίες που συμμάχησαν με το Ιράν – ένα αποτέλεσμα που θα προκαλούσε αντίποινα στο Ιράκ. Η Βαγδάτη έχει απορρίψει αυτούς τους ισχυρισμούς, αλλά επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη από το Ιράκ έχουν στοχεύσει το Ισραήλ τις τελευταίες εβδομάδες. Οι αυξανόμενες εντάσεις ΗΠΑ-Ιράν θα μπορούσαν να δουν αυτές τις συμμαχικές με το Ιράν παραστρατιωτικές ομάδες να ξεκινήσουν μια βίαιη εκστρατεία εναντίον του Ισραήλ – ενός στενού συμμάχου των ΗΠΑ.

Με την αποτυχία να εξασφαλιστεί εκεχειρία στη Γάζα, οι Ευρωπαίοι πρέπει να παραμείνουν συγκεντρωμένοι στην αποτροπή της περαιτέρω επέκτασης της σύγκρουσης. Η κυβέρνηση του Ιράκ και οι θρησκευτικοί ηγέτες των Σιιτών υπήρξαν θεμελιώδεις στην αποτροπή ιρακινών σιιτικών ένοπλων ομάδων από το να εξαπολύσουν επιθέσεις κατά των συμφερόντων των ΗΠΑ και του Ισραήλ τον περασμένο χρόνο. Δεδομένων των σημαντικών πόρων που έχουν δαπανήσει οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να σταθεροποιήσουν το Ιράκ μετά από κύματα βίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες, τώρα πρέπει να υποστηρίξουν την ηγεσία και τις θρησκευτικές προσωπικότητες του Ιράκ καθώς προστατεύουν τη χώρα από ανανεωμένη σύγκρουση.

Ασκήσεις ισορροπίας του Ιράκ 

Το Ιράκ δεν είναι πρώτη φορά που διαδραματίζει ρόλο στην εξισορρόπηση των τεταμένων σχέσεων μεταξύ του Ιράν – του μεγαλύτερου γείτονά του με τον οποίο μοιράζεται θρησκευτικούς και πολιτιστικούς δεσμούς – και των Ηνωμένων Πολιτειών, ενός συμμάχου που βοήθησε το Ιράκ να νικήσει το Ισλαμικό Κράτος. Αυτή η δυναμική έχει επιδεινωθεί από την παρουσία τόσο των παραστρατιωτικών που υποστηρίζονται από το Ιράν όσο και του αμερικανικού στρατού στο έδαφός του τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Οι ΗΠΑ έχουν ακόμη 2.500 στρατιώτες σταθμευμένους στο Ιράκ. Η κυβέρνηση Μπάιντεν συμφώνησε να ξεκινήσει την απόσυρσή τους το 2025 και να ολοκληρώσει τη διαδικασία έως το 2026. Οι σύμμαχοι του Ιράν στο Ιράκ θεωρούν την απομάκρυνση των αμερικανικών στρατευμάτων ως κορυφαία προτεραιότητα. Αυτός ήταν ένας μακροχρόνιος στόχος για αυτούς, αλλά έχει γίνει πιο επείγων λόγω της υποστήριξης των ΗΠΑ στους πολέμους του Ισραήλ στη Γάζα και τον Λίβανο. Ωστόσο, υπάρχουν άλλοι Ιρακινοί αξιωματούχοι που μπορεί ρεαλιστικά να δουν την παρουσία των ΗΠΑ ως μια μορφή αποτροπής κατά των ισραηλινών επιθέσεων στο ιρακινό έδαφος.

Η κυβέρνηση του Ιράκ και οι σιίτες ηγέτες έχουν πιέσει τις ένοπλες ομάδες να κρατήσουν πυρ και να αποφύγουν να μπλέξουν τη χώρα σε έναν νέο κύκλο συγκρούσεων. Μέχρι την επέκταση του ισραηλινού πολέμου στον Λίβανο πέρυσι, για παράδειγμα, η Βαγδάτη είχε πείσει επιτυχώς τις υποστηριζόμενες από το Ιράν ένοπλες ομάδες, που αποτελούν την Ισλαμική Αντίσταση στο Ιράκ, να σταματήσουν τις επιθέσεις τους στα στρατιωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ, ώστε να μην προκαλέσουν αντίποινα. . Αλλά από τότε που το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο, αυτές οι ομάδες έχουν ξαναρχίσει περιορισμένες επιθέσεις στο Ισραήλ και απείλησαν να στοχοποιήσουν ξανά τα αμερικανικά στρατεύματα.

Ένοπλες ομάδες που συμμαχούν με το Ιράν βρίσκονται τώρα υπό έντονη εσωτερική πίεση να συμπεριφέρονται υπεύθυνα και να αποφεύγουν απερίσκεπτες ενέργειες που προκαλούν περαιτέρω σύγκρουση. Αν και το ιρακινό κοινό συμπάσχει με την παλαιστινιακή υπόθεση και τα δεινά των Λιβανέζων, η κοινή γνώμη αγανακτεί όλο και περισσότερο με την ιρανική παρέμβαση στο εσωτερικό. Το κοινό δεν είναι πρόθυμο να αντέξει άλλη μια καταστροφική σύγκρουση. Με τις ομοσπονδιακές εκλογές που θα διεξαχθούν το φθινόπωρο του 2025, οι πολιτικοί θα προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν την υποστήριξη του κοινού αποστασιοποιώντας τους εαυτούς τους από το Ιράν. Οι ιρακινοί παραστρατιωτικοί, ειδικά εκείνοι με πολιτικά κόμματα, μπορεί επίσης να αξιολογούν τον λιβανέζικο δημόσιο θυμό που διοχετεύεται τώρα προς τη Χεζμπολάχ επειδή έσυρε ολόκληρη τη χώρα σε σύγκρουση με το Ισραήλ. Μπορεί να είναι επιφυλακτικοί για το στρατιωτικό τίμημα που έχει πληρώσει η Χεζμπολάχ, με μια αίσθηση προαίσθησης για το τι θα μπορούσε να τους συμβεί αν προκαλέσουν το Ισραήλ.

Ο ρόλος των Σιιτών ηγετών

Πιο αξιοσημείωτος για τις μέχρι τώρα προσπάθειές του είναι ο Μεγάλος Αγιατολάχ Αλί αλ-Σιστάνι. Ο Σιστάνι είναι μια από τις πιο ισχυρές προσωπικότητες στο Ιράκ και ο πνευματικός ηγέτης των Σιιτών Μουσουλμάνων παγκοσμίως. Από το 2003, έχει συμβάλει καθοριστικά στην προώθηση του Ιράκ προς τη σταθερότητα και τη δημοκρατία. Σε μια συνάντηση στις 4 Νοεμβρίου με τον ειδικό εκπρόσωπο του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ για το Ιράκ, Μοχάμεντ αλ-Χασάν, ο Σιστάνι κατέστησε σαφές ότι η σιιτική θρησκευτική αρχή της χώρας δεν θα ανεχόταν την ιρανική παρέμβαση στο εσωτερικό και κάλεσε τις παραστρατιωτικές ομάδες να βρίσκονται υπό την εξουσία της Βαγδάτης, όχι της Τεχεράνης. Αυτό έγινε μια ημέρα αφότου η Ισλαμική Αντίσταση στο Ιράκ δεσμεύτηκε να κλιμακώσει τις επιθέσεις της στο Ισραήλ.

Τα ιρακινά πολιτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των σιιτικών ισλαμιστικών κομμάτων, έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους για το μήνυμα του Σιστάνι. Ο Πρόεδρος Abdul Latif Rashid και ο πρωθυπουργός, Mohammed al-Sudani, μαζί με μέλη του κυβερνώντος συνασπισμού στο Ιράκ -που περιλαμβάνει όλα τα μεγάλα σιιτικά, σουνιτικά και κουρδικά κόμματα- υποσχέθηκαν όλοι τη δέσμευσή τους στο μήνυμα του Sistani και στο να κρατήσουν το Ιράκ μακριά από περιφερειακός πόλεμος. Ο πρώην πρωθυπουργός, Νούρι αλ-Μαλίκι, ο οποίος θεωρείται από καιρό από τη Δύση ως πιστός σύμμαχος του Ιράν, μίλησε επίσης ειλικρινά για το ότι το Ιράκ βρίσκεται αντιμέτωπο με μια επιλογή μεταξύ της διατήρησης της εγχώριας σταθερότητας που έχει κερδίσει με κόπο ή της αποδοχής του ρόλου του σε μια περιφερειακή σύγκρουση.

Ηγετικές προσωπικότητες κοντά στην Ισλαμική Αντίσταση στο Ιράκ έχουν δείξει ότι κατανοούν αυτή τη δυναμική. Ο Hussein Moines, ο επικεφαλής του Κόμματος Huquq (η πολιτική πτέρυγα μιας από τις φατρίες που απαρτίζουν την Ισλαμική Αντίσταση στο Ιράκ, Kataib Hizbullah), έχει επανειλημμένα ισχυριστεί ότι η ομάδα δεν θέλει να εμπλέξει το ιρακινό κράτος σε πόλεμο. Ο Hadi al-Ameri, ο επικεφαλής της οργάνωσης Badr, μιας ομάδας που κάποτε θεωρούνταν ο παράλληλος της Χεζμπολάχ στο Ιράκ, μίλησε επίσης για την ανάγκη να αποφευχθεί η εμπλοκή του Ιράκ σε μια περιφερειακή σύγκρουση.

Τι μπορούν να κάνουν οι Ευρωπαίοι;

Τα κράτη μέλη της ΕΕ, πολλά από τα οποία έχουν παρουσία στο Ιράκ, θα πρέπει να υποστηρίξουν το Ιράκ καθώς οι ηγέτες του προσπαθούν να προστατεύσουν τη χώρα από τον πόλεμο.

Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες στο Ιράκ αντιμετωπίζουν λιγότερη αντίσταση από τους Αμερικανούς αξιωματούχους στη συνάντηση με τους πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες του Ιράκ. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν αυτή την πρόσβαση για να υποστηρίξουν τους ιρακινούς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του σιιτικού θρησκευτικού κατεστημένου στη Νατζάφ, οι οποίοι πιέζουν τους υποστηριζόμενους από το Ιράν παραστρατιωτικούς να απόσχουν να εξαπολύσουν επιθέσεις από το Ιράκ. Θα πρέπει να στείλουν αυτό το μήνυμα στην Τεχεράνη και να ασκήσουν συντονισμένη πίεση στους ηγέτες και τους περιφερειακούς συμμάχους της να μην χρησιμοποιούν το Ιράκ ως σημείο εκτόξευσης για νέες επιθέσεις.

Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να ενημερώσουν το Ισραήλ και την επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ ότι η σχέση του Ιράκ με το Ιράν δεν είναι απλώς υποκατάστατη και ότι δεν πρέπει να εμποδίσουν το Ιράκ να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτονομία από την Τεχεράνη. Μπορούν να το επιτύχουν καλύτερα αν δεν υπονομεύσουν τις προσπάθειες του Ιράκ να επιτύχει μεγαλύτερη πολιτική ανεξαρτησία και μην το αφήσουν να υποκύψει σε μια σύγκρουση που αναπόφευκτα θα ενισχύσει τις σκληροπυρηνικές δυνάμεις με δεσμούς με το Ιράν.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου