Ο Πούτιν εξαργυρώνει την αδράνεια της Ευρώπης στην Ουκρανία

Του Gustav Gressel

Οι Ευρωπαίοι προσέγγισαν τον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας με τη συνηθισμένη τους παθητικότητα: αναθέτοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες να καθορίσουν στρατηγική και συνεισφέροντας μόνο αναλογικά στο ΑΕΠ. Παρά την ευρεία κατανόηση των καταστροφικών συνεπειών μιας ουκρανικής ήττας για την Ευρώπη, αυτή η συνειδητοποίηση δεν ώθησε μια σοβαρή κινητοποίηση των αμυντικών βιομηχανιών, της εκπαίδευσης και των προσπαθειών υποστήριξης που απαιτούνται για την εξασφάλιση της νίκης.

Αυτό ήταν ένα σοβαρό λάθος. Καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ ετοιμάζεται να αναλάβει τα καθήκοντά του, η προοπτική μείωσης της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία διαφαίνεται μεγάλη, αφήνοντας τους Ευρωπαίους με λίγες επιλογές να παρέμβουν σε αυτό το τελευταίο στάδιο.

Η στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη σε απόλυτες τιμές –αν και μόνο ένα κλάσμα της υποσχεθείσας βοήθειας έχει πράγματι παραδοθεί– αλλά τα πυρομαχικά και τα συστήματα που παρέχει δεν μπορούν εύκολα να αντικατασταθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ παράγουν περισσότερους πυραύλους εδάφους-αέρος από ό,τι η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιαπωνία μαζί, και χωρίς την έγκριση των ΗΠΑ, ούτε καν γερμανικής κατασκευής Patriot δεν μπορούν να σταλούν στην Ουκρανία. Με τη Ρωσία να εκτοξεύει περισσότερους από 1.200 πυραύλους ετησίως στην Ουκρανία, θα χρειαζόταν ολόκληρη η παραγωγική ικανότητα των πυραύλων εδάφους-αέρος στον δυτικό κόσμο για να καλύψει τη ζήτηση. Εάν οι ΗΠΑ έθεταν κατά προτεραιότητα τις παραδόσεις Patriot στην Ουκρανία, οι προσπάθειες αεράμυνας της χώρας θα αντιμετώπιζαν μεγάλο πρόβλημα. Αν σταματούσαν οι παραδόσεις, σίγουρα θα κατέρρεε.

Άλλα πυρομαχικά, όπως οι πύραυλοι GMLRS για HIMARS και οι πύραυλοι M270, παράγονται αποκλειστικά στις ΗΠΑ. Η δημιουργία αδειών παραγωγής στην Ευρώπη θα απαιτούσε χρόνο. Και αν οι ΗΠΑ ανέστειλαν την τεχνική υποστήριξη για την ουκρανική αεροπορία, η συνεχιζόμενη μετάβαση στα δυτικά μαχητικά (κυρίως F16) θα υποφέρει επίσης.

Οι ΗΠΑ είναι επίσης η κύρια πηγή τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης της Ουκρανίας, έχοντας παραδώσει περισσότερα από 300 από τα συνολικά 780 οχήματα μάχης πεζικού που παρέχονται και πάνω από 1.300 από τα 2.200 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού. Καθώς τα ευρωπαϊκά αποθέματα παλαιότερων οχημάτων (σοβιετικής και δυτικής σχεδίασης) εξαντλούνται, τα αποθέματα των ΗΠΑ θα μπορούσαν να γίνουν η τελευταία σανίδα σωτηρίας για τις μηχανοποιημένες δυνάμεις της Ουκρανίας στο δεύτερο εξάμηνο του 2025, με την προϋπόθεση ότι θα είναι διαθέσιμα τότε. Μόνο στην παραγωγή βλημάτων πυροβολικού η Ευρώπη ξεπερνά τις ΗΠΑ – 600.000 έναντι 480.000 ετησίως, αντίστοιχα. Ωστόσο, για να προμηθεύσει την Ουκρανία με τα ελάχιστα 1,8 εκατομμύρια βλήματα ετησίως που χρειάζεται για την άμυνα, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη βασίζονται σε τρίτες χώρες.

Παρά τον κρίσιμο ρόλο των ΗΠΑ, η κυβέρνηση Μπάιντεν αγωνίστηκε να καθορίσει με σαφήνεια τους πολεμικούς στόχους. Οι στρατιωτικές προμήθειες έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς για την Ουκρανία να κρατήσει απλώς τη γραμμή, πόσο μάλλον να αναλάβει πρωτοβουλία και να ασκήσει αρκετή πίεση στη Μόσχα για σοβαρές διαπραγματεύσεις. Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις αντιμετώπισαν πολλές περιόδους υψηλών απωλειών, ορισμένες λόγω δικών τους λαθών, όπως η παρατεταμένη άμυνα του Μπαχμούτ. Άλλοι που προκλήθηκαν από τις ελλείψεις της Δύσης, όπως η περίοδος έλλειψης οβίδων την άνοιξη του 2024. Μαζί, αυτοί οι παράγοντες έχουν διαβρώσει σοβαρά το ποιοτικό πλεονέκτημα που είχε κάποτε η Ουκρανία έναντι της Ρωσίας, καθώς πολλοί από τους στρατιώτες με υψηλά κίνητρα με εμπειρία στο Ντονμπάς, που αποτέλεσαν την Το μεγαλύτερο μέρος των χερσαίων δυνάμεων στην αρχή της πλήρους κλίμακας εισβολής, έχουν πεθάνει.

Τώρα η Ουκρανία κινδυνεύει να περάσει μια άλλη περίοδο πείνας και ελλείψεων εφοδιασμού, ενώ ο Τραμπ είναι απασχολημένος να αναδιαμορφώσει τη χώρα ώστε να αντικατοπτρίζει τις ιδεολογικές του τάσεις, σε συνδυασμό με τον συνήθη ρεβανσισμό κατά των πολιτικών και διοικητικών ελίτ. Για λίγο, τουλάχιστον, η Ουκρανία θα είναι δευτερεύουσα, αν όχι τριτογενής ανησυχία για τον νέο πρόεδρο.

Τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη μπροστά στην επικείμενη καταστροφή

Οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να αγοράσουν εξοπλισμό και πυρομαχικά από τις ΗΠΑ, μεταθέτοντας το κόστος στον προϋπολογισμό της ΕΕ – δηλαδή, εάν οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να πουλήσουν. Ο Τραμπ θα μπορούσε επίσης να συνδέσει τη στρατιωτική βοήθεια με πολιτικές παραχωρήσεις από την ΕΕ, όπως η αποχή από αντίποινα κατά των αμερικανικών δασμών ή να συμπαραταχθεί με τις ΗΠΑ σε οικονομικά ζητήματα σε βάρος των ευρωπαϊκών συμφερόντων. Μια τέτοια δυναμική θα δημιουργούσε μια πολύ πιο τοξική σχέση από το να επωμιζόμαστε απλώς οικονομικά βάρη. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα μπορούσαν να έχουν εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα συμβόλαια παράδοσης με τις ΗΠΑ όσο ο Μπάιντεν ήταν ακόμη στην εξουσία. Αλλά τώρα είναι πολύ αργά. Η γραφειοκρατία των εξαγωγών των ΗΠΑ χρειάζεται χρόνο για να ξεκαθαρίσει τις συνήθεις τεχνικές λεπτομέρειες.

Θεωρητικά, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να διατηρήσουν την Ουκρανία στη ζωή παρέχοντας τεθωρακισμένα μαχητικά οχήματα και αεροσκάφη από τα δικά της αποθέματα. Όμως, δεδομένων των περιστασιακών εκρήξεων και των απειλών του Τραμπ να μην υπερασπιστεί τους Ευρωπαίους συμμάχους ενάντια στη Ρωσία, καθώς και τις απρόβλεπτες πολιτικές του, τα ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να μην θέλουν να αποχωριστούν τα δικά τους αμυντικά αποθέματα. Η μόνη αναλαμπή ελπίδας σε αυτό το χάος είναι η αμυντική βιομηχανία της Ουκρανίας, η οποία είναι έτοιμη να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή και να αναπτύξει μια ποικιλία νέων οπλικών συστημάτων μέχρι το επόμενο έτος - αλλά μόνο εάν μπορεί να προστατευτεί από ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις.

Οι Ευρωπαίοι πρέπει επίσης να λάβουν υπόψη ότι η ανοικοδόμηση των ουκρανικών μονάδων δεν περιλαμβάνει μόνο την παροχή υλικού, αλλά και την εκπαίδευση. Οι αδυναμίες στην εκπαίδευση, τη διαχείριση ανθρώπινων πόρων, την εκπαίδευση αξιωματικών και επιτελείων-αξιωματικών και τη δογματική προσαρμογή έχουν γίνει εμφανείς καθώς οι απώλειες αυξάνονται και οι λιγότερο έμπειροι στρατιώτες και αξιωματικοί ωθούνται να αναλάβουν ρόλους σε μια διευρυνόμενη δύναμη. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να λάβουν πολύ πιο σοβαρά υπόψη την πρόταση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για αποστολή συμβούλων από ό,τι μέχρι τώρα.

Πέρα από αυτές τις πιθανές λύσεις, οι Ευρωπαίοι δεν πρέπει να υποτιμούν τη σοβαρότητα του μακροπρόθεσμου σεναρίου. Κανείς δεν ξέρει τι συνεπάγεται το "σχέδιο" του Τραμπ για τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία – πέρα από την υπόσχεσή του να τον τερματίσει "μέσα σε μια μέρα" – αλλά η επιβράδυνση της στρατιωτικής βοήθειας θα βάλει την Ουκρανία σε μια τόσο επισφαλή και απρόβλεπτη κατάσταση το 2025 που η Μόσχα θα έχει ακόμη και λιγότερα κίνητρα για να έρθουν στο τραπέζι. Τελικά, γιατί ο Πούτιν να παραχωρήσει στις συνομιλίες ό,τι μπορεί να κερδίσει στο πεδίο της μάχης, πιθανότατα με χαμηλότερο κόστος; Ο Πούτιν μπορεί κάλλιστα να συμμετάσχει σε μια διαπραγματευτική "διαδικασία" για να κερδίσει την εύνοια του Τραμπ, ενώ αποσπά την προσοχή από τις στρατιωτικές προμήθειες και αγοράζει χρόνο για να προχωρήσει στρατιωτικά. Αλλά δεν πρέπει να αναμένεται τίποτα ουσιαστικό από αυτές τις συνομιλίες. Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι η πρώτη κυβέρνηση Τραμπ είχε ένα εξαιρετικά αδύναμο ιστορικό στο να υποχρεώσει τους αντιπάλους –ιδίως το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα– να συμμορφωθούν ή να δεσμευτούν σοβαρά με την ατζέντα της. Σε γενικές γραμμές, ο Τραμπ δίστασε να ασκήσει ουσιαστική πίεση πάνω τους από φόβο εσωτερικών επιπτώσεων. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι αυτή τη φορά θα τα πάει καλύτερα.

Τι μπορεί να περιμένει η Ουκρανία

Το πιο αισιόδοξο σενάριο είναι ότι η Ουκρανία καταφέρνει να εξασφαλίσει επαρκείς προμήθειες και αντέχει μέχρι το 2026 με μικρές εδαφικές απώλειες. Εάν οι ρωσικές απώλειες παραμείνουν υψηλές, η Μόσχα μπορεί να επιδιώξει μια επιχειρησιακή παύση έως το τέλος του 2026 ή το 2027 για την αναπλήρωση των αποθεμάτων και την αναδιοργάνωση. Δεδομένης της αυξανόμενης πολεμικής κούρασης στην Ουκρανία, το Κίεβο πιθανότατα θα έκανε μια παύση τότε. Αλλά καθώς η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ –η μόνη εγγύηση ασφαλείας που θα σεβόταν η Ρωσία– φαίνεται πολύ απίθανη υπό τον Τραμπ, η κατάπαυση του πυρός δεν θα σήμαινε ειρήνη, αλλά έναν πόλεμο χαμηλής έντασης τύπου Ντονμπάς σε ένα μέτωπο 1.200 χιλιομέτρων, με συχνές επιθέσεις πυραύλων και drone που τρομοκρατούν Ουκρανοί άμαχοι.

Το πιο απαισιόδοξο σενάριο είναι, φυσικά, η διάβρωση των χτυπημένων χερσαίων δυνάμεων της Ουκρανίας που οδηγεί σε κατάρρευση του μετώπου ή της ίδιας της οργανωμένης στρατιωτικής αντίστασης. Η Ρωσία μπορεί στη συνέχεια να εκτελέσει τα πολυαναμενόμενα σχέδιά της να καταλάβει τον πολιτικό έλεγχο και να εξοντώσει τις πολιτικές, πνευματικές και διοικητικές ελίτ της Ουκρανίας, μαζί με το ίδιο το έθνος. Η εμπλοκή του μεγάλου μηχανισμού εσωτερικής ασφάλειας της Ρωσίας σε αυτόν τον πόλεμο εξόντωσης, που συνοδεύεται από την επανεγκατάσταση πιστών στο νέο Lebensraum, θα παγίωνε περαιτέρω το επιθετικό, αντιδυτικό, μιλιταριστικό καθεστώς στη Ρωσία. Η αυτοκρατορική της ιδεολογία και η εξωτερική της πολιτική θα εκτείνονταν πολύ πέρα από τη διάρκεια ζωής του Πούτιν.

Για τη Μόσχα, η κατάκτηση της Ουκρανίας δεν είναι ο τελικός στόχος, αλλά ένα απαραίτητο βήμα προς την επανίδρυση της Ρωσίας ως μεγάλης δύναμης. Η φιλοδοξία της είναι να αναθεωρήσει ολόκληρη την ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας, διώχνοντας τις ΗΠΑ από την Ευρώπη και μια στρατιωτικά κυρίαρχη Ρωσία να υπαγορεύει τις ευρωπαϊκές πολιτικές υποθέσεις κατά βούληση. Η ακανόνιστη συμπεριφορά του Τραμπ στο ΝΑΤΟ και η περιφρόνηση του για τους συμμάχους θα μπορούσαν να προσφέρουν στη Ρωσία ανοίγματα για να επιδιώξει αυτούς τους στόχους πολύ πέρα από την Ουκρανία. Σε αυτήν την επισφαλή στιγμή, μια κακώς προετοιμασμένη Ευρώπη έχει ξεμείνει από χρόνο για να ενισχύσει τις άμυνές της. Χάνοντας τρία κρίσιμα χρόνια μη υποστηρίζοντας αποφασιστικά την Ουκρανία και προετοιμάζοντας μια πιθανή επιστροφή Τραμπ, η Ευρώπη έσπειρε τους σπόρους του δικού της Untergang ή της πτώσης. Η Ρωσία θα το καρπωθεί.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου