Η ρώσικη "αρκούδα" "ιδρώνει" στην Αφρική

Του Will Brown

Στην ταινία του Τζέιμς Μποντ Spectre, ο αντίπαλος "κακός" στέκεται στη μυστική βάση του στην έρημο περιτριγυρισμένος από καλά οπλισμένους φίλους και ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Κοιτάζει κακόβουλα τον πράκτορα 007 και τελικά παραδέχεται την αλήθεια: "Εγώ. Πάντα ήμουν εγώ, Τζέιμς. Ο δημιουργός όλου του πόνου σου".

Η Δύση έχει πρόβλημα με τον Τζέιμς Μποντ όταν πρόκειται για τους αντιπάλους της. Τείνει να τους βλέπει μέσα από το απλοϊκό αρχέτυπο ενός φαινομενικά ασταμάτητου κακού εγκέφαλου, πάντα δύο βήματα μπροστά, που κινεί τα αόρατα νήματα. Και οι ενέργειες της Ρωσίας στην Αφρική δεν διαφέρουν.

Από τότε που η Ρωσία έστειλε για πρώτη φορά τους μισθοφόρους Wagner στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (CAR) το 2018 και κατέλαβε ουσιαστικά το καθεστώς του Προέδρου Faustin-Archange Touadera, η Δύση –και τα μέσα ενημέρωσης, οι αναλυτές της και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της– έτειναν να υπερτονίζουν τη δύναμη της Μόσχας, σε επίπεδο προσέγγισης και επιρροής στην αφρικανική ήπειρο.


Σίγουρα, η Μόσχα είναι ένας ισχυρός παίκτης στην Αφρική. Το δυτικό δέος για τις ρωσικές επιχειρήσεις έφτασε στο θλιβερό αποκορύφωμά του την περίοδο από το 2021 έως το 2023, καθώς η Μόσχα έτρεξε μια σειρά από εξαιρετικά αποτελεσματικές διπλωματικές εκστρατείες και εκστρατείες παραπληροφόρησης. Αν και δεν ήταν η κύρια αιτία, σίγουρα έπαιξαν ρόλο στην εκδίωξη των προέδρων του Μάλι, μετά της Μπουρκίνα Φάσο και, τέλος, του Νίγηρα. η άνοδος τριών φιλικών προς τη Μόσχα πραξικοπηματικών καθεστώτων. και την ανατροπή μιας αποτυχημένης, δεκαετίας, της γαλλικής αντιτρομοκρατικής εκστρατείας στην περιοχή.

Η Μόσχα επέστρεψε στη σκηνή με θόρυβο. Το Κρεμλίνο διάβασε τέλεια και στη συνέχεια εκμεταλλεύτηκε τέλεια την οργή των στρατευμάτων του Σαχέλ, που ένιωθαν ότι τους ταπείνωναν και τους έβαζαν στο κρεατομηχανή, ενώ οι Ευρωπαίοι κάθονταν αναπαυτικά σε τεθωρακισμένα οχήματα και οι ελίτ τους γευμάτιζαν για αναπτυξιακή βοήθεια.

Η Ρωσία μπορεί να κινηθεί πιο σκληρά και πιο γρήγορα από ό,τι θα μπορούσαν ποτέ να ελπίζουν οι ευρωπαϊκές χώρες που βαρύνονται από ενοχλητικά ζητήματα όπως η νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι έλεγχοι των εξαγωγών όπλων. "Δεν είναι περίεργο που οι χώρες του Σαχέλ στρέφονται προς τη Ρωσία. Καλείτε τη Μόσχα και μέχρι να τελειώσετε, τα πράγματα έχουν ήδη φορτωθεί σε ένα αεροπλάνο", εξήγησε πρόσφατα ένας ανώτερος αξιωματούχος της Δυτικής Αφρικής. "Δεν χρειάζεται να ανησυχείτε για τα χαρτιά". Η σχεδόν μαγική εμφάνιση του αντίστοιχου του Σαχέλ των "μικρών πρασίνων" λίγο μετά από οποιοδήποτε πραξικόπημα  άφησε τα κεφάλια πολλών δυτικών αξιωματούχων να περιστρέφονται. "Όταν είχαμε χρόνο να οργανώσουμε μια συνάντηση για να συζητήσουμε μια κρίση, η Ρωσία έχει ήδη εγκατασταθεί και έχει δημιουργήσει γραφείο", είπε ένας άλλος νωρίτερα φέτος.

Αυτό, σε συνδυασμό με τον μνημειώδη όγκο της ρωσικής παραπληροφόρησης στην Αφρική, βοηθά ώστε να χαρακτηριστεί ως ο "κακός" της υπόθεσης.  Ας αξιολογήσουμε όμως το πεδίο. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Ρωσίας γύρω από την Αφρική δεν πετυχαίνουν και η Μόσχα δεν καθορίζεται ως μακροπρόθεσμος εταίρος για τις αφρικανικές κυβερνήσεις.

Το Africa Corps, ο διάδοχος του Ομίλου Wagner στην ήπειρο, έχει ίσως 1.000 άνδρες στο Μάλι, εκατό περίπου στη Μπουρκίνα Φάσο, ένα ασαφή αριθμό στον Νίγηρα και το Σουδάν και περίπου 2.000 στο στην Κεντρική Δημοκρατία της Αφρικής. Αυτές οι αναπτύξεις αποδίδουν στο Κρεμλίνο και τους εταίρους του ένα αξιοπρεπές χρηματικό ποσό μέσω λαθρεμπορίου χρυσού ή συμφωνιών όπλων, ενώ επιτρέπουν στη Ρωσία να διαδραματίσει έναν χαμηλού επιπέδου ανασταλτικό ρόλο. Έχει επίσης προωθήσει με επιτυχία το αφήγημά της σε στρατούς και βοηθά στην υποστήριξη αυταρχικών εταίρων με σχέδια που έχουν σχεδιαστεί για την αποφυγή κυρώσεων από τη Δύση.

Ωστόσο, οι ρωσικές δυνάμεις στο Σαχέλ είναι από ορισμένες απόψεις πολύ εκτεταμένες και εκτεθειμένες στρατιωτικά. Η Μόσχα χάνει την ιδιότητά της ως αξιόπιστου εταίρου για τις αφρικανικές κυβερνήσεις. Είναι σαφές ότι οι ρωσικές δυνάμεις έχουν σημειώσει λίγες στρατιωτικές νίκες. Ένα που επικαλούνται συχνά οι προπαγανδιστές του Κρεμλίνου είναι η συμβολική πόλη Kidal του βόρειου Μάλι, την οποία οι δυνάμεις του Μάλι και της Ρωσίας ανακατέλαβαν το 2023. Αναμφίβολα, αυτό ενίσχυσε το ηθικό και πέτυχε προσωπικούς στόχους για τον ηγέτη της χούντας, συνταγματάρχη Assimi Goïta. Αλλά αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως πύρρειος  νίκη. Οι Ένοπλες Δυνάμεις του Μάλι και οι σύμμαχοί τους στο Αφρικανικό Σώμα είναι παραταγμένες σε μεγάλη έκταση προσπαθώντας να διατηρήσουν μια παρουσία στο κέντρο, βόρεια και βορειοανατολικά της χώρας, πολεμώντας ενάντια στη Νουσράτ αλ-Ισλάμ (JNIM) που συμμαχεί με την Αλ Κάιντα. το Ισλαμικό Κράτος στην Μεγάλη Σαχάρα· και το Στρατηγικό Πλαίσιο για την Άμυνα του Λαού του Αζαουάντ (CSP-DPA), μια συμμαχία κυρίως ομάδων Τουαρέγκ.

Δύο πρόσφατα γεγονότα συμπυκνώνουν τόσο αυτή τη δεινή κατάσταση όσο και το πόσο λίγες λύσεις έχει η Ρωσία σε αυτό που για καιρό χαρακτηριζόταν ως "αιώνιος πόλεμος της Γαλλίας". Πρώτον, στα τέλη Ιουλίου, μια έρημος που χτυπήθηκε από το CSP-DPA και το JNIM (υποτίθεται με την υποστήριξη της ουκρανικής υπηρεσίας πληροφοριών) φέρεται να σκότωσε 84 μαχητές του Ρώσου Αφρικανικού Σώματος και 47 στρατιώτες από το Μάλι στο Tinzaouten στα σύνορα με την Αλγερία. Σε απάντηση, η Μόσχα και το Μπαμάκο σφυροκοπούν τώρα τμήματα του βόρειου Μάλι, φαινομενικά τυχαία, με τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που τους δανείζει η Μπουρκίνα Φάσο. Σύμφωνα με πληροφορίες, μια αεροπορική επιδρομή τον Αύγουστο σκότωσε τουλάχιστον 21 πολίτες, μεταξύ των οποίων 11 παιδιά.

Στη συνέχεια, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου επικεντρωνόταν στην έκρηξη τηλεειδοποίησης στον Λίβανο στα μέσα Σεπτεμβρίου, το JNIM εξαπέλυσε μια φιλόδοξη επίθεση στο Μάλι σε μια στρατιωτική βάση και στο αεροδρόμιο, σκοτώνοντας δεκάδες, σύμφωνα με πληροφορίες. Εάν η πρωτεύουσά του, το Μπαμάκο – ο κεντρικός πυλώνας των ρωσικών προσπαθειών ασφαλείας στο Σαχέλ – είναι ευάλωτη, το ίδιο είναι και οι πρωτεύουσες της Μπουρκινάμπε και της Νιγηρίας. Και οι δύο έχουν σχεδόν περικυκλωθεί από σποραδικές επιθέσεις τζιχαντιστών.

Ο μύθος

Η απλή αλήθεια είναι ότι παντού η Ρωσία έχει στείλει στρατεύματα, η κατάσταση ασφαλείας είναι δραματικά χειρότερη από ό,τι όταν ήταν παρούσες διεθνείς δυνάμεις. Σύμφωνα με στοιχεία για την τοποθεσία και τα γεγονότα των ένοπλων συγκρούσεων (ACLED) για τις πολιτείες του Κεντρικού Σαχέλ, περισσότεροι από 26.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στη Μπουρκίνα Φάσο από το 2016. Αλλά οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους - περισσότεροι από 15.500 - σημειώθηκαν από τότε που ανέλαβε την εξουσία ο λοχαγός Ibrahim Traore το ένα πραξικόπημα πριν από δύο χρόνια και έφερε τη χώρα του στην τροχιά της Μόσχας.

Δυστυχώς, είναι πολύ πιθανό τα τέλη του 2024 και το 2025 να είναι πολύ χειρότερα για τους πολίτες της Μπουρκινάμπε. Φυσικά, αυτό θα μπορούσε να είναι μέρος του τελικού στόχου της Μόσχας. Σίγουρα δεν είναι προς τα στρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας να έχει μια σταθερή, δημοκρατική και ειρηνική περιοχή του Σαχέλ στη νότια πλευρά της Ευρώπης.

Αυτό έχει δημιουργήσει μια παράδοξη κατάσταση. Σε ένα επίπεδο, η Ρωσία κυριαρχεί στον χώρο της πληροφόρησης σε πολλές αφρικανικές χώρες, όπου έχει στρατιωτικές επιχειρήσεις και φαίνεται πιο μεγάλη από τη ζωή στο μυαλό πολλών δυτικών διπλωματών. Αλλά την ίδια στιγμή, είναι προφανές σε όλους ότι η Ρωσία απλά δεν έχει το οικονομικό ή στρατιωτικό βάρος για να δώσει στις κυβερνήσεις των Αφρικανών εταίρων της οτιδήποτε άλλο εκτός από φάρμες bot, άχρηστα όπλα, μισθοφόρους για την προστασία του προέδρου και –για να μην ξεχνάμε– εκμεταλλευτική εξόρυξη προσφορές.

Δεν θα ήταν περίεργο εάν οι "σύμμαχοι" της Ρωσίας στην ήπειρο ένιωσαν σύντομα ότι οι πενιχρές προσφορές της Μόσχας δεν ταιριάζουν πλέον στους στόχους τους και άρχισαν να αναζητούν διαφορετικούς εταίρους. Υπάρχει μύθος και υπάρχει πραγματικότητα όταν πρόκειται για τη Ρωσία στην Αφρική. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες θα πρέπει να προσπαθήσουν να έχουν κατά νου την πραγματικότητα, να παραμείνουν διπλωματικά αφοσιωμένοι, να είναι ταπεινοί για τα λάθη του παρελθόντος και να εργαστούν για να αποκαλύψουν τι κάνουν οι εχθρικές δυνάμεις στο Σαχέλ.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου