Ο Πούτιν μπορεί να χάσει την εξουσία απότομα

Του Mikhail Komin

Οι αυταρχικοί ηγέτες και οι μη ελεύθερες εκλογές είναι οι καλύτεροι φίλοι. Και ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν άφησε τίποτα στην τύχη στην πέμπτη επανεκλογή του ως πρόεδρος της Ρωσίας τον Μάιο, όταν εξασφάλισε το 87% των ψήφων.

Για μια εκλογική αυτοκρατορία όπως η Ρωσία αυτό το επίπεδο βεβαιότητας δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο. Οι εθνικέςεκλογές χρησιμεύουν πρωτίστως για να προσδώσουν διαδικαστική νομιμότητα και δημοκρατική εικόνα στην παγκόσμια σκηνή.

Οι περιφερειακές και δημοτικές εκλογές, ωστόσο, είναι συνήθως πιο αμφισβητούμενες και παρέχουν στις ρωσικές αρχές πολύτιμα μηνύματα δημόσιου αισθήματος. Χωρίς αυτό, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τη δυσαρέσκεια μέχρι να βγει στους δρόμους. Και χωρίς αντιπολίτευση στο κοινοβούλιο, ορισμένοι που είναι κατά του καθεστώτος Πούτιν ωθούνται προς άλλες πιο ανατρεπτικές τακτικές. Αντίθετα, ο πλήρης αυταρχικός ζήλος θα μπορούσε επομένως να σημαίνει την κατάργηση του καθεστώτος.

Οι υποψήφιοι που συνδέονται με το Κρεμλίνο κέρδισαν και στις 21 περιφέρειες με πολλές να εξασφαλίζουν πάνω από τα δύο τρίτα των ψήφων. Εξίσου αναμενόμενο, το κυβερνών κόμμα Ενωμένη Ρωσία (UR) θριάμβευσε και στις 13 περιφέρειες. Στο παρελθόν, ωστόσο, οι τοπικές εκλογές ήταν πιο αμφιλεγόμενες. Μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο άλλα κοινοβουλευτικά κόμματα κατάφεραν να εξασφαλίσουν θέσεις κυβερνήτη ή να εμποδίσουν το UR να σχηματίσει πλειοψηφία σε ορισμένα περιφερειακά κοινοβούλια. Όμως, κατά τον τρίτο χρόνο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχει εξαλειφθεί κάθε εμφάνιση γνήσιου ανταγωνισμού. Ούτε καν η "συστημική αντιπολίτευση" –κοινοβουλευτικά κόμματα που γενικά υποστηρίζουν την προεδρική πορεία, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου, ενώ πιέζουν για κάποιες αλλαγές στις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές– δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τη νίκη. Το 2019, οι υποψήφιοι που συνδέονται με το UR κέρδισαν 25 από τις 45 έδρες στο περιφερειακό κοινοβούλιο της Μόσχας. Την περασμένη εβδομάδα, ο αριθμός αυξήθηκε σε 40.

Μια τέτοια απίστευτη νίκη για την UR μπορεί να αναχθεί σε μια άλλη, πιο πιστευτή, εξέλιξη. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η προεδρική διοίκηση έχει εντείνει τη χρήση δύο πρόσθετων τακτικών, που συμπληρώνουν την τυπική εκλογική νοθεία και χειραγώγηση, για να εδραιώσει τον απόλυτο έλεγχο στα εκλογικά αποτελέσματα.

Πρώτον, η διοίκηση διεύρυνε τους λόγους αποκλεισμού υποψηφίων από τις εκλογές απαγορεύοντας τα άτομα που ορίζονται ως "ξένοι πράκτορες". Επί του παρόντος, πάνω από 1.000 άτομα στη Ρωσία χαρακτηρίζονται έτσι συμπεριλαμβανομένων πολιτικών της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφων και αντιφρονούντων. Πριν τεθεί σε ισχύ αυτή η απαγόρευση, αυτοί οι "ξένοι πράκτορες" ετοιμάζονταν να συμμετάσχουν μαζικά στις κοινοβουλευτικές εκλογές της Μόσχας. Αλλά ο κίνδυνος αποκλεισμού οδήγησε ακόμη και τη συστημική αντιπολίτευση να ενεργήσει προσεκτικά, επιλέγοντας να μην εγγράψει υποψηφίους σε εκλογικές περιφέρειες όπου θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν υποψηφίους που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση. Ως αποτέλεσμα, οι φετινές περιφερειακές εκλογές ήταν οι λιγότερο ανταγωνιστικές όσον αφορά τους καταλόγους των εγγεγραμμένων κομμάτων και τους υποψηφίους από το 2012, όταν ο Πούτιν επέστρεψε στην προεδρία.

Το δεύτερο και πιο ενδιαφέρον εργαλείο είναι η απομακρυσμένη ηλεκτρονική ψηφοφορία (REV). Η χειραγώγηση των χάρτινων ψηφοδελτίων είναι εγγενώς περιορισμένη. Με το REV, ωστόσο, δεν υπάρχει όριο στην άμεση χειραγώγηση – όπως η ηλεκτρονική επανεγγραφή και η πλήρωση ψήφων, καθώς τα κλειδιά κρυπτογράφησης παραμένουν αποκλειστικά υπό τον έλεγχο των αρχών.

Η Μόσχα ηγείται στη μετάβαση στο REV. Στο παρελθόν, το REV έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αποτροπή της νίκης των υποψηφίων της αντιπολίτευσης και στην τεχνητή διόγκωση της προσέλευσης. Στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές, η πρωτεύουσα έγινε η πρώτη περιφέρεια που διεξήγαγε εκλογές εξ ολοκλήρου ηλεκτρονικά. Όλοι οι ψηφοφόροι είχαν αθετήσει την ηλεκτρονική ψηφοφορία, με τη δυνατότητα χρήσης έντυπου ψηφοδελτίου διαθέσιμη μόνο μέσω ειδικής εκ των προτέρων εφαρμογής, από την οποία πολλοί απορρίφθηκαν. Η καταγεγραμμένη συμμετοχή έφτασε περίπου το 40%, σε σύγκριση με μέσο όρο 20-22% στις προηγούμενες εκλογές. Από τα 3,1 εκατομμύρια Μοσχοβίτες που ψήφισαν, τα 3 εκατομμύρια το έκαναν ηλεκτρονικά. Επειδή η Μόσχα συχνά χρησιμεύει ως πεδίο δοκιμών για τις νέες τακτικές του Κρεμλίνου, μια πλήρης μετάβαση στο REV είναι εύλογη μέχρι το τέλος της τρέχουσας θητείας του Πούτιν.

Πριν από αυτά τα υψηλά επίπεδα παρέμβασης, μια κακή απόδοση του κυβερνώντος κόμματος θα σήμαινε στο Κρεμλίνο ότι μπορεί να χρειαστούν πρόσθετοι πόροι για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση. Για παράδειγμα, μέσω της αύξησης των δημοσιονομικών δαπανών, της καταστολής της αντιπολίτευσης ή της αντικατάστασης του κατεστημένου με μια πιο δημοφιλή φιγούρα. Αυτός ο μηχανισμός ανάδρασης είναι ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα μιας εκλογικής απολυταρχίας – η έγκαιρη εφαρμογή συχνά κρατά μακριά τις κοινωνικές εντάσεις και τις διαμαρτυρίες. Οι περιφερειακές εκλογές θα επέτρεπαν επίσης περιορισμένο, ελεγχόμενο ανταγωνισμό από την πολιτική αντιπολίτευση, έτσι ώστε το καθεστώς να μπορεί να εντοπίσει τα πιο απειλητικά στοιχεία, τα οποία στη συνέχεια μπορούν είτε να καταπιεστούν είτε να συλληφθούν. Χωρίς να γνωρίζει πόσο δημοφιλής είναι μια αντιπολίτευση, το καθεστώς είναι λιγότερο ικανό να μετρήσει το επίπεδο της κοινωνικής δυσαρέσκειας και να το αντιμετωπίσει.

Έτσι, ενώ η πλήρης εκλογική νίκη μπορεί να ακούγεται παρηγορητική για τον Πούτιν, η διάβρωση οποιασδήποτε πραγματικής αναμέτρησης στις περιφερειακές εκλογές – χάρη στο REV και τον αποκλεισμό των υποψηφίων – τον αφήνει χωρίς την αυταρχική εργαλειοθήκη του. Με άλλα λόγια, το καθεστώς μπορεί να φαίνεται ισχυρότερο στον εκλογικό χάρτη, αλλά η έλλειψη αντιπαράθεσης το καθιστά τελικά πιο εύθραυστο επειδή δεν μπορεί να προσδιορίσει ή να αντιμετωπίσει με ακρίβεια την αντιπολίτευση που υπάρχει.

Πρώτον, η απεριόριστη δυνατότητα αλλαγής των αποτελεσμάτων μέσω του REV ακυρώνει τη λειτουργία σηματοδότησης των τοπικών εκλογών, την οποία είχε εκμεταλλευτεί στο παρελθόν το Κρεμλίνο.

Δεύτερον, το REV αυξάνει επίσης την ικανότητα της διοίκησης να κινητοποιεί ψηφοφόρους που εξαρτώνται από το κράτος. Επειδή το REV δυσκολεύει την αποφυγή ψηφοφορίας ή ψηφοφορίας για μια αντιπολίτευση, υπάρχει λιγότερη ανάγκη για τη διοίκηση να διατηρήσει τα πολύπλοκα δίκτυα κινητοποίησης.

Κατά συνέπεια, η κατάρρευση του καθεστώτος θα μπορούσε να συμβεί απότομα και όχι σταδιακά, ένα σενάριο για το οποίο θα πρέπει να προετοιμαστούν οι δυτικές χώρες και η εξόριστη ρωσική αντιπολίτευση.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου