Ξυπνήστε! Η Ευρώπη βρίσκεται ακόμη σε κίνδυνο

Του Timothy Garton Ash

Μια Ευρώπη που μόλις γιόρτασε στη Νορμανδία τα 80 χρόνια από την D-Day, δηλαδή την απελευθέρωσής της από τον πόλεμο, τον εθνικισμό και τον φασισμό, τώρα αντιμετωπίζει ξανά τον φασισμό, τον εθνικισμό και τον πόλεμο.

Παρακαλώ μην σας καθησυχάζει η αυτάρεσκη δήλωση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ότι "το κέντρο κρατά" κατά τη διάρκεια αυτού που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε E-day – 9 Ιουνίου 2024, όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα 27 διαφορετικών εθνικών εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτό ισχύει για τη συνολική κατανομή των εδρών μεταξύ των κύριων κομματικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τη δική της κεντροδεξιά ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος να βρίσκεται στην κορυφή. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση διοικείται από εθνικές κυβερνήσεις και η E-day πέτυχε ακροδεξιές επιτυχίες στα βασικά κράτη μέλη που κυμαίνονται από τις σημαντικές έως και... σοκαριστικές.

Κανένα από αυτά τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα δεν θα είναι τόσο ανόητο ώστε να υποστηρίξει το Brexit της Βρετανίας δοκιμάζοντας το Frexit, το Dexit ή το Nexit. Αντίθετα, θα συνεχίσουν να τραβούν την ΕΕ προς τα δεξιά εκ των έσω, με μια ακόμη πιο σκληρή γραμμή για τη μετανάστευση, αποφασιστική αντίθεση στα πράσινα μέτρα που απαιτούνται επειγόντως για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, μειωμένη υποστήριξη για την Ουκρανία και – ως εθνικιστές όπως είναι όλοι – ανάκτηση του εθνικού ελέγχου από τις Βρυξέλλες. Επομένως, μην αφήσετε κανέναν να σας πει ότι "δεν είναι τόσο κακό". Είναι κακό και μπορεί να χειροτερέψει.

Η πιο δραματική κατάσταση είναι η Γαλλία. Ήμουν στη Νορμανδία για την επέτειο της D-day και παρακολούθησα τον Πρόεδρο Μακρόν να προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τη διεθνή εκδήλωση μνήμης (αυτή που έχασε ο Βρετανός πρωθυπουργός Σουνάκ) για να πει μια εμπνευσμένη ιστορία για το πώς αυτή η απελευθέρωση άνοιξε το δρόμο για τη σημερινή ΕΕ. Αλλά στα γύρω χωριά είδα κυρίως προεκλογικές αφίσες για την Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λεπέν και άκουσα ιστορίες ευρείας υποστήριξής της. 
Σίγουρα, την ημέρα της E-day το το κόμμα της σημείωσε μια εκπληκτική νίκη, κερδίζοντας περισσότερο από το 30% των ψήφων και κατατροπώνοντας τη φιλελεύθερη κεντρώα Αναγέννηση του Μακρόν. Στη μικρή πόλη του Ver-sur-Mer, όπου ο πατέρας μου αποβιβάστηκε μαζί με τόσους άλλους Βρετανούς στρατιώτες για να ξεκινήσει την απελευθέρωση της δυτικής Ευρώπης στις 6 Ιουνίου 1944, η Εθνική Συσπείρωση συγκέντρωσε περίπου το 33% των ψήφων. Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι ψήφων στο Ver-sur-Mer πήγε στη Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν, την ακόμη πιο ακραία ανιψιά της Λεπέν, το όνομα του κόμματος της οποίας, Reconquête, υποδηλώνει μια "ανακατάκτηση" της Ευρώπης από δήθεν εξωγήινους και ιδιαίτερα μουσουλμάνους κατοίκους, όπως υποστήριξε ανοιχτά ο ιδρυτής του Ερίκ Ζεμούρ.

Μετά ήρθε η βόμβα. Ο Μακρόν, του οποίου η πάντα ασυνήθιστη αυτοπεποίθηση είναι πλέον μη αρεστή, ανακοίνωσε ότι διαλύει το γαλλικό κοινοβούλιο και προκηρύσσει νέες εκλογές στις 30 Ιουνίου, με δεύτερο γύρο στις 7 Ιουλίου. "Μπορώ μόνο να χαιρετίσω αυτήν την απόφαση", απάντησε η Λεπέν. Αυτό είναι ένα τεράστιο στοίχημα, βασιζόμενος στο εξαιρετικό γαλλικό εκλογικό σύστημα δύο γύρων για να προτιμήσουν οι ψηφοφόροι στις περισσότερες εκλογικές περιφέρειες έναν άλλον υποψήφιο έναντι της Εθνικής Συσπείρωσης στον αποφασιστικό δεύτερο γύρο. Όμως, δεδομένου του βάθους της λαϊκής οργής, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος –μόλις τρεις ημέρες αφότου η Βρετανία αποκτήσει μια κυβέρνηση της ρεαλιστικής, πολύ προσεκτικά φιλοευρωπαϊκής κεντροαριστεράς στις εκλογές της στις 4 Ιουλίου– η Γαλλία μπορεί να αποκτήσει μια κυβέρνηση σκληρών ευρωσκεπτικιστών δεξιά, δεσμεύοντας τα χέρια του Μακρόν, του κορυφαίου υπέρμαχου μιας ισχυρότερης Ευρώπης στην ήπειρο. Αν ναι, αυτή θα ήταν η στιγμή του Brexit της Γαλλίας, αν και χωρίς την επακόλουθη έξοδο.

Μόνο ελαφρώς λιγότερο ανησυχητική είναι η Γερμανία. Ενώ η κεντροδεξιά Χριστιανοδημοκρατική Ένωση-Χριστιανοκοινωνική Ένωση (CDU-CSU) ήταν ο ξεκάθαρος νικητής, η ακροδεξιά Alternative für Deutschland (AfD) ήρθε δεύτερη, με λίγο λιγότερο από 16% των ψήφων, περισσότερα από όσα συγκέντρωσε οποιοδήποτε από τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των σοσιαλδημοκρατών (SPD) του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς. Και το AfD είναι ένα κόμμα τόσο ακραίο που ακόμη και η Λεπέν αποφάσισε ότι δεν ήθελε να είναι στην ίδια ευρωπαϊκή κοινοβουλευτική ομάδα μαζί του, αφού ο Μαξιμίλιαν Κραχ, ο γοητευτικός υποψήφιος του, είπε σε μια συνέντευξη ότι δεν ήταν όλα τα μέλη των SS εγκληματίες. 

Εν τω μεταξύ, στην Ιταλία, οι Fratelli d’Italia της μετανεοφασίστριας πρωθυπουργού της χώρας Τζόρτζια Μελόνι βρέθηκαν στην κορυφή, όπως και το ακροδεξιό Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας. Στην Ολλανδία, το Κόμμα για την Ελευθερία του Ισλαμοφοβικού Γκέερτ Βίλντερς είχε ελαφρώς λιγότερο καλή απόδοση από την κεντροαριστερά. Το πιο ανησυχητικό από όλα είναι ότι πολλά από αυτά τα κόμματα τα πάνε ιδιαίτερα καλά μεταξύ των νεαρών ψηφοφόρων, και ιδιαίτερα των νεαρών ανδρών. Σύμφωνα με έρευνα πριν από τις εκλογές, περίπου το 36% των νέων ηλικίας 18-24 ετών στη Γαλλία υποστήριξε την Εθνική Συσπείρωση.

Ναι, υπάρχουν πιο ενθαρρυντικά αποτελέσματα από την Πολωνία και την Ουγγαρία. αλλά αν το μάθημα από αυτές τις χώρες (όπως και από τη Βρετανία) είναι ότι πρέπει να έχετε πραγματικά τους λαϊκιστές εθνικιστές σας στην εξουσία για μερικά χρόνια προτού αρχίσουν να απορρίπτονται, αυτό είναι μικρή παρηγοριά.

Ακόμα κι αν η σκληρή δεξιά δεν σχηματίσει την επόμενη γαλλική κυβέρνηση αυτό το καλοκαίρι, αυτά τα αποτελέσματα θα περιπλέξουν πολύ την ενιαία, αποφασιστική δράση από την ΕΕ σε θέματα όπως η πράσινη μετάβαση. Το πιο επείγον, θα γίνει ακόμη πιο δύσκολο να γίνει μια ουσιαστική ανοδική αλλαγή στη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, τη στιγμή που αυτή η χώρα βρίσκεται –ας είμαστε ξεκάθαροι– σε σοβαρό κίνδυνο να χάσει τελικά τον μεγαλύτερο πόλεμο στην Ευρώπη από το 1945.

Αν και τα κόμματα της σκληρής δεξιάς είναι διχασμένα σχετικά με την Ουκρανία, με τη Μελόνι αυτή τη στιγμή μεταξύ των ισχυρών υποστηρικτών της μαχόμενης χώρας, ο καθαρός αντίκτυπος αυτών των αποτελεσμάτων θα είναι αρνητικός. Στη Γερμανία, περίπου το ένα τέταρτο των ψήφων πήγε σε κόμματα – της σκληρής δεξιάς (AfD), της σκληρής αριστεράς (Die Linke) και ενός περίεργου λαϊκιστικού μείγματος των δύο (Σαχρά Βάγκενκνεχτ Συμμαχία) – που υποστηρίζουν μια εκδοχή της "ειρήνης". Αυτό ουσιαστικά σημαίνει συνθηκολόγηση της Ουκρανίας. Δυστυχώς, το SPD του Σολτς δείχνει ξεκάθαρα σημάδια ότι μπαίνει στον πειρασμό να τους κατευνάσει. Οι ηπειρωτικές και παγκόσμιες συνέπειες μιας νίκης για τη φασιστική Ρωσία του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν θα έφερναν την Ευρώπη ακόμη πιο κοντά στην επιστροφή στις παλιές κακές μέρες της.

Όλα αυτά είναι πριν φτάσουμε στις πιο σημαντικές εκλογές για την Ευρώπη φέτος, που δεν διεξάγονται στην Ευρώπη. Μια νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο θα αποδυνάμωνε και πιθανώς θα διχάσει περαιτέρω την Ευρώπη, καθώς οι σκληροπυρηνικοί λαϊκιστές εθνικιστές, πιθανότατα συμπεριλαμβανομένου της Μελόνι, θα παρατάσσονταν ως το ευρωπαϊκό κόμμα του Τραμπ.

Οι Ευρωπαίοι πρέπει να κινητοποιηθούν, να γαλβανιστούν, να πειστούν ότι η Ένωση αντιμετωπίζει υπαρξιακές απειλές

Μήπως λοιπόν είναι καιρός να απελπιστείς και να μεταναστεύσεις στη Νέα Ζηλανδία; Σίγουρα όχι. Υπάρχει ακόμα μια μεγάλη πλειοψηφία Ευρωπαίων που δεν θέλουν να χάσουν την καλύτερη Ευρώπη που είχαμε ποτέ. Αλλά πρέπει να κινητοποιηθούν, να γαλβανιστούν, να πειστούν ότι η ένωση αντιμετωπίζει πραγματικά υπαρξιακές απειλές.

Τώρα περιμένω με τρόμο τις εβδομάδες διαπραγματεύσεων στην ΕΕ: ποιο κόμμα μπαίνει στο κρεβάτι με ποιο άλλο κόμμα; Ποιος αναλαμβάνει ποια κορυφαία θέση; Χαζεύουμε στις Βρυξέλλες ενώ το Χάρκοβο και ο πλανήτης μας καίγονται. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας συνδυασμός εθνικών κυβερνήσεων και ευρωπαϊκών θεσμών που θα προσφέρουν μεταξύ τους τη στέγαση που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά οι νέοι, τις θέσεις εργασίας, τις ευκαιρίες ζωής, την ασφάλεια, την πράσινη μετάβαση, την υποστήριξη για την Ουκρανία. Θα ξυπνήσει η Ευρώπη πριν να είναι πολύ αργά;

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.  


Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου