Ξεχάστε τον Τραμπ: Άλλος ανάβει το φυτίλι ενός εμπορικού πολέμου

Της Agathe Demarais

Κάτι ασυνήθιστο συνέβη στη 13η υπουργική διάσκεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου η οποία έλαβε χώρα στο Άμπου Ντάμπι τον Μάρτιο. Για μια φορά, η Κίνα ήταν στην ίδια πλευρά με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση σε εμπορικά θέματα.

Αυτό δεν σηματοδοτεί χαλάρωση των εντάσεων μεταξύ των δυτικών οικονομιών και του Πεκίνου. Αντίθετα, Αμερικανοί, Ευρωπαίοι και Κινέζοι διαπραγματευτές ένωσαν για λίγο τις δυνάμεις τους μόνο για να πολεμήσουν έναν κοινό αντίπαλο: την Ινδία.

Το να πούμε ότι οι θέσεις του Νέου Δελχί στη σύνοδο κορυφής ήταν σκληρές είναι ανακριβές. Οι ινδοί εκπρόσωποι παρεμπόδισαν τις περισσότερες βασικές διαπραγματεύσεις, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης των επιδοτήσεων αλιείας, την παράταση του μορατόριουμ για την αποφυγή τιμολογίων στις ψηφιακές υπηρεσίες και τη σύναψη συμφωνίας για την ενίσχυση των άμεσων ξένων επενδύσεων στις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Η επίσημη εξήγηση της Ινδίας για τις πεισματικές αρνήσεις της ήταν φαινομενικά απλή – το Νέο Δελχί δεν θέλει να δει μη εμπορικά ζητήματα, από την καταπολέμηση της υπεραλίευσης έως τη διευκόλυνση των παγκόσμιων επενδυτικών ροών, να εμφανίζονται στις πολυμερείς εμπορικές διαπραγματεύσεις. Αυτό είναι περίεργο.

Στο Άμπου Ντάμπι, η "προσφορά" της Ινδίας στον κόσμο δεν ήταν σχεδόν ένα βασικό εμπορικό ζήτημα: προσπάθησε να προωθήσει την υιοθέτηση της Ενιαίας Διασύνδεσης Πληρωμών, του εγχώριου χρηματοοικονομικού μηχανισμού της για την αποστολή εμβασμάτων.

Αφήνοντας κατά μέρος την απογοήτευση των διαπραγματευτών, αν κάποιος δει "πίσω από τις θέσεις" της Ινδίας διαπιστώνει μια ανησυχητική εικόνα για τις σχέσεις της Ευρώπης με τις αναδυόμενες οικονομίες.

Η αποφασιστικότητα του Νέου Δελχί να υπερασπιστεί τα δικά του συμφέροντα στο Άμπου Ντάμπι δείχνει την αυξανόμενη παγκόσμια δυσαρέσκεια για τις εμπορικές πολιτικές της ΕΕ. Άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες, επίσης απογοητευμένες από την προσέγγιση της ΕΕ, ενδέχεται σύντομα να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, τροφοδοτώντας τον κίνδυνο εμπορικών πολέμων μεταξύ της Ευρώπης και του παγκόσμιου Νότου.

Η πρώτη μεγάλη συμφωνία που απέρριψε η Ινδία ήταν μια μεταρρύθμιση των επιδοτήσεων αλιείας με στόχο την πρόληψη της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας και, επομένως, της υπεραλίευσης. Η αντίθεση της Ινδίας στη συμφωνία προήλθε εν μέρει από εγχώρια συμφέροντα (δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι ινδικές αλιευτικές εταιρείες τυχαίνει να αρέσκονται στις επιδοτήσεις). Ωστόσο, οι Ινδοί ψαράδες δεν έχουν κατακλυστεί από κρατικούς πόρους, υποδηλώνοντας ότι η παρεμπόδιση του Νέου Δελχί δεν αφορούσε πραγματικά την υποστήριξη της εγχώριας αλιευτικής βιομηχανίας. Διαβάζοντας μεταξύ των γραμμών, η στάση της Ινδίας πιθανότατα στόχευε στο να σηματοδοτήσει τη δυσαρέσκεια για την πρόσφατη υιοθέτηση μέτρων πράσινου εμπορίου από την ΕΕ, όπως δασμούς στις εισαγωγές εντάσεως άνθρακα και εμπορικούς κανόνες για την πρόληψη της αποψίλωσης των δασών.

Η Ινδία δεν είναι η μόνη αναδυόμενη οικονομία που διστάζει να χρησιμοποιήσει φόρους στον άνθρακα και άλλα εμπορικά μέτρα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες, η ΕΕ επιδίδεται σε πράσινο ξέπλυμα υιοθετώντας προστατευτικούς δασμούς. Στο Άμπου Ντάμπι, οι Ινδοί διαπραγματευτές έστειλαν ένα σαφές μήνυμα: στο άμεσο μέλλον, η Ινδία θα αντιταχθεί στην υιοθέτηση πολυμερών εμπορικών μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος. Για το Νέο Δελχί τέτοιοι κανόνες είναι μόνο "προκατάληψη, διακρίσεις και αδικία", καθώς το εμπόριο και το περιβάλλον είναι "δύο ξεχωριστά ζητήματα". Πέρα από τον αρνητικό περιβαλλοντικό αντίκτυπό της, αυτή η στάση προκαλεί προβλήματα για την ΕΕ: με τα μέτρα πράσινου εμπορίου να αποτελούν βασικό μέρος της αυξανόμενης εργαλειοθήκης των Βρυξελλών για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, οι εντάσεις με τις αναδυόμενες οικονομίες σχετικά με τους κανόνες πράσινου εμπορίου μπορούν να αυξηθούν μόνο τα επόμενα χρόνια.

Η δεύτερη βασική άρνηση της Ινδίας επικεντρώθηκε στην επέκταση ενός παγκόσμιου μορατόριουμ για την απαγόρευση των δασμών στις ψηφιακές υπηρεσίες. Μέχρι να κλείσει μια συμφωνία της "ενδέκατης ώρας", ένας ad-hoc συνασπισμός που αποτελείται από την Ινδία, την Ινδονησία και τη Νότια Αφρική αντιτάχθηκε στην παράταση. Η αναστολή θα είναι σύντομη. το νέο μορατόριουμ θα διαρκέσει μόνο μέχρι το 2026 (όταν θα πραγματοποιηθεί η επόμενη υπουργική σύνοδος κορυφής του ΠΟΕ). Η λήξη του μορατόριουμ θα είχε τεράστιες συνέπειες: η κλήση ενός φίλου στο εξωτερικό μέσω του Zoom ή η μετάδοση μιας ταινίας στο Netflix πέρα από τα σύνορα θα μπορούσε να έχει υψηλή τιμή για τους καταναλωτές με τη μορφή εμπορικών δασμών.

Όσον αφορά τις ψηφιακές υπηρεσίες, η στάση της Ινδίας στη διάσκεψη του ΠΟΕ έχει μια δεύτερη, άβολη αλήθεια για τους Ευρωπαίους: οι ψηφιακές υπηρεσίες φαίνονται έτοιμες να γίνουν ένα νέο πεδίο εμπορικής μάχης τα επόμενα χρόνια. Οι ψηφιακές υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 15 τοις εκατό της παγκόσμιας οικονομίας, ένα μερίδιο που θα μπορούσε να ανέλθει περίπου στο ένα τρίτο έως το 2030. Εάν η Ινδία ή άλλες αναδυόμενες οικονομίες θέλουν να αντεπιτεθούν, για παράδειγμα, τα μέτρα πράσινου εμπορίου από την ΕΕ, που απειλούν να εκτροχιάσουν το ψηφιακό εμπόριο να είναι ένα ισχυρό όπλο – η Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου) είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ψηφιακών υπηρεσιών στον κόσμο.

Αντιμετωπίζοντας μια αντίδραση σχετικά με τους κανόνες του πράσινου εμπορίου και φοβούμενη την εμφάνιση νέων εμπορικών πολέμων στις ψηφιακές υπηρεσίες, η ΕΕ μπορεί να μπει στον πειρασμό να ακολουθήσει την προφανή στρατηγική της συνεργασίας με τις αναδυόμενες οικονομίες για να κατευνάσει τις εντάσεις. Ωστόσο, η τρίτη αντίκρουση της Ινδίας στο Άμπου Ντάμπι αποτελεί μια τελευταία προειδοποιητική ιστορία για τους Ευρωπαίους. Το Νέο Δελχί απέρριψε την υιοθέτηση μιας παγκόσμιας επενδυτικής συμφωνίας με στόχο την ενίσχυση των ροών άμεσων επενδύσεων μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας. Τα παγκόσμια κέρδη ευημερίας από αυτή τη συμφωνία θα μπορούσαν να είναι τεράστια, δυνητικά να φτάσουν τα 1,7 τρισεκατομμύρια δολάρια (ποσό που ισοδυναμεί με το μέγεθος της οικονομίας της Αυστραλίας ή της Νότιας Κορέας). Η συμφωνία εγκρίθηκε από 125 μέλη του ΠΟΕ και θα ωφελήσει κυρίως τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες έχουν συνήθως πιο δύσκολα επιχειρηματικά περιβάλλοντα από τις προηγμένες οικονομίες. Ωστόσο, η Ινδία – η υποτιθέμενη ηγετική φωνή του παγκόσμιου Νότου – εξακολουθούσε να επέλεξε να αντιταχθεί στη συμφωνία, υποστηρίζοντας ότι δεν ήταν εμπορικό ζήτημα.

Η περίεργη στάση του Νέου Δελχί σχετικά με την επενδυτική συμφωνία υπογραμμίζει ένα τρίτο μάθημα για την Ευρώπη: οι αναπτυσσόμενες οικονομίες κατακερματίζονται ολοένα και περισσότερο σε θέματα εμπορίου. Αυτό είναι νέο: μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι διαπραγματεύσεις στον ΠΟΕ αντιμετώπιζαν σε γενικές γραμμές τις προηγμένες οικονομίες έναντι των αναπτυσσόμενων. Αυτό δεν είναι πλέον ένα εφαρμοστέο πλαίσιο, καθώς οι αναδυόμενες αγορές είναι ολοένα και πιο πρόθυμες να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους. Αυτό είναι σίγουρα καλό, αλλά για την ΕΕ, αυτή η εξέλιξη σημαίνει επίσης ότι οι ασαφείς συνομιλίες για τη συνεργασία με τον παγκόσμιο νότο δεν θα είναι αρκετές για να κατευνάσουν τις εμπορικές εντάσεις. Το ξεκάθαρο είναι σαφές: η εμπορική στρατηγική της ΕΕ προς τις αναδυόμενες οικονομίες πρέπει να γίνει πολύ πιο λεπτομερής και πιο συγκεκριμένη για κάθε χώρα από ό,τι είναι σήμερα, καθώς η εξαγορά από μια ενιαία αναπτυσσόμενη οικονομία δεν εγγυάται πλέον τη συμφωνία από άλλους σε πολυμερή περιβάλλοντα.

Στους διαδρόμους του αρχηγείου των Βρυξελλών, η διάθεση αφορά τις πολιτικές προστασίας των ΗΠΑ ενόψει μιας πιθανής επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο το 2025. Σε ένα τέτοιο σενάριο, οι εμπορικές διαμάχες μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού φαίνονται σχεδόν βέβαιες. Ωστόσο, αυτός ο κίνδυνος είναι, μέχρι στιγμής, μόνο υποθετικός. Αντίθετα, η στάση της Ινδίας στον ΠΟΕ υποδηλώνει ότι οι εμπορικές εντάσεις μεταξύ της Ευρώπης και των αναδυόμενων οικονομιών είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια, με τη σκληρή στάση του Νέου Δελχί στο Άμπου Ντάμπι μόνο μια γεύση από διαφαινόμενες εμπορικές μάχες. Η προετοιμασία για μια πιθανή δεύτερη θητεία Τραμπ μπορεί κάλλιστα να είναι η προτεραιότητα της ημέρας στις Βρυξέλλες, αλλά δεν θα πρέπει να αποσπά την προσοχή των Ευρωπαίων πολιτικών από τις επερχόμενες –και δύσκολα καταπραϋντικές– εμπορικές διαμάχες με τις αναδυόμενες οικονομίες.

*Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου