Ένας καλύτερος τρόπος υποστήριξης αποστολών ειρήνης και ασφάλειας στην Αφρική

Του Ameer Chughtai

Τα Ηνωμένα Έθνη (Ο.Η.Ε.) ολοκληρώνουν τις πολλές σημαντικές πολυδιάστατες ειρηνευτικές επιχειρήσεις τους στην Αφρική, όπως η αποστολή τους στο Σουδάν. Στο μέλλον, δήλωσε ο ΟHE, επιθυμεί να μεταβιβάσει την ευθύνη για τη διαχείριση των συγκρούσεων σε περιφερειακούς οργανισμούς. Αυτό είναι κάτι που χαιρετίζει η Αφρικανική Ένωση (Α.Ε.), της οποίας η κατευθυντήρια λογική είναι "αφρικανικές λύσεις για τα αφρικανικά προβλήματα". Τόσο ο ΟΗΕ όσο και η ΑΕ υποστηρίζουν αυτήν την αποκέντρωση κατ' αρχήν και τα αφρικανικά μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στοχεύουν να καταλήξουν σε συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους. Όμως τα χρήματα παραμένουν το κύριο εμπόδιο για τη συμφωνία.

Η ΑΕ ζητά άμεση οικονομική υποστήριξη από τον ΟΗΕ για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων υποστήριξης της ειρήνης. Η ΑΕ έχει ήδη τις δικές της τέτοιες αποστολές, όπως η ATMIS/AMISOM στη Σομαλία, αλλά βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην εξωτερική οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για αυτήν την αποστολή. Προβληματικά, η χρηματοδότηση που λαμβάνει από διεθνείς χορηγούς είναι εξαιρετικά ad hoc και παρέχει ασυνεπείς και αναξιόπιστες ροές χρηματοδότησης. Στο παρελθόν, οι προσπάθειες επίλυσης του ζητήματος της χρηματοδότησης του ΟΗΕ για αποστολές της ΑΕ απέτυχαν: η τελευταία προσπάθεια κατέρρευσε, με αξιωματούχους της ΑΕ να περιγράφουν τις συνομιλίες ως "μια πολύ προσβλητική συζήτηση που δεν μιλά για εταιρική σχέση".

Ο ΟΗΕ αποφάσισε, κατ' αρχήν, να παράσχει στην ΑΕ πρόσβαση στη χρηματοδότηση των Ηνωμένων Εθνών (γνωστή ως "συνεισφορές που αξιολογούνται από τον ΟΗΕ") για τη χρηματοδότηση αποστολών της ΑΕ. Ωστόσο, υπάρχει ένα εμπόδιο. Για να δοθεί στην ΑΕ πρόσβαση σε αυτή τη χρηματοδότηση απαιτείται έγκριση από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Όμως, τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία επιμένουν να προμηθεύεται η ΑΕ το 25 τοις εκατό της χρηματοδότησης για κάθε επιχείρηση – την οποία η ΑΕ και τα μέλη της θα δυσκολευτούν να ανταποκριθούν. Το θέλουν αυτό γιατί πιστεύουν ότι οι υπάρχουσες λειτουργίες όπως το ATMIS/AMISOM αποτελούν περίπτωση ηθικού κινδύνου. Κατά την άποψή τους, η αποσύνδεση μεταξύ της χρηματοδότησης και της ιδιοκτησίας των αποστολών δεν παρέχει επαρκή κίνητρα στην ΑΕ να εφαρμόσει αποτελεσματικά την εντολή της. Πράγματι, μέρος του λόγου για την απόσυρση της αποστολής στη Σομαλία υπό την ηγεσία της ΑΕ οφείλεται στην απροθυμία της ΕΕ να συνεχίσει να χρηματοδοτεί μια αποστολή που, πιστεύει, δεν έχει επιτύχει σημαντικά αποτελέσματα. Το σκεπτικό είναι ότι η ΑΕ θα επενδύσει περισσότερο στα αποτελέσματα τέτοιων αποστολών εάν πληρώσει το 25% του κόστους των δικών της επιχειρήσεων υποστήριξης της ειρήνης.  

Η ανάγκη για συμφωνία έχει γίνει επιτακτική. Οι μεγάλες ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ στο Μάλι και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό πρόκειται να αναχωρήσουν. Ο ΟΗΕ δεν έχει εγκρίνει καμία νέα μεγάλη ειρηνευτική επιχείρηση εδώ και μια δεκαετία και είναι απίθανο να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες προκλήσεις ασφαλείας στην ήπειρο. Η σύγκρουση στην περιοχή των τριών κρατών του Μάλι, της Μπουρκίνα Φάσο και του Νίγηρα έχει επιδεινωθεί τον τελευταίο χρόνο. H λεκάνη της λίμνης Τσαντ συνεχίζει να είναι ένα καυτό σημείο συγκρούσεων. Τα προβλήματα στην ανατολική ΛΔΚ παραμένουν άλυτα. Πλήρης κλίμακας εμφύλιος πόλεμος έχει ξεσπάσει στο Σουδάν· και ο έλεγχος της αλ-Σαμπάμπ σε τμήματα της Σομαλίας φαίνεται ισχυρός. Όλα αυτά είναι ζητήματα που μπορούν να συμβάλουν στην άμβλυνση των πλήρως χρηματοδοτούμενων και καλά διαχειριζόμενων αποστολών της ΑΕ.

Παρά τις δυσκολίες, υπάρχει επίσης η ευκαιρία να μετατραπεί η σχέση Ευρώπης - Αφρικής σε μια γνήσια εταιρική σχέση, μακριά από την παραδοσιακή δυναμική χορηγών - αποδέκτη. Εντός των Ηνωμένων Εθνών, ειδικότερα οι ΗΠΑ προωθούν μια σκληρή θέση σχετικά με τη χρηματοδότηση του ΟΗΕ για την ΑΕ. Αυτό δίνει στα ευρωπαϊκά κράτη την ευκαιρία να διαδραματίσουν χρήσιμο ρόλο στην επίτευξη συμφωνίας. Αυτό θα πρέπει να είναι κεντρικό μέρος της δημιουργίας μιας μοναδικής και παραγωγικής σχέσης Αφρικής-Ευρώπης.

Η επίτευξη συμφωνίας θα απαιτήσει την αντιμετώπιση των συμφερόντων και των δύο μερών και όχι μόνο την εστίαση στα οικονομικά. Για να γίνει αυτό, τόσο τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ όσο και η ΑΕ θα πρέπει να επιδιώξουν μια σειρά μέτρων που επιλύουν το ζήτημα του ηθικού κινδύνου. Αυτά περιλαμβάνουν: τη χρήση συνεισφορών στρατευμάτων σε είδος· περισσότερα ποσά για να τοποθετούν πιο έμπειρα στρατεύματα σε αποστολές· και συγκριτική αξιολόγηση των οικονομικών συνεισφορών της ΑΕ στην απόδοση.

Τρεις τρόποι για να γεφυρώσετε το χάσμα

Για να επιτευχθεί συμφωνία, ο ΟΗΕ και η ΑΕ θα απαιτήσουν νέες λύσεις.

Ένας τρόπος θα μπορούσε να είναι η συμπερίληψη Αφρικανών ειρηνευτικών δυνάμεων ως συνεισφορές σε είδος. Κατά τη διάρκεια των ειρηνευτικών επιχειρήσεων του ΟΗΕ, οι χώρες που συνεισφέρουν στρατεύματα λαμβάνουν επιδότηση ανά στρατιώτη· αυτές οι υποτροφίες είναι συνήθως η πιο ακριβή πτυχή των αποστολών. Εάν οι χώρες που συνεισφέρουν στρατεύματα της ΑΕ στείλουν τα στρατεύματά τους με δικά τους έξοδα, το οικονομικό ποσό που λαμβάνουν μπορεί να προσμετρηθεί στον στόχο του 25%. Αυτό το μέτρο δεν μπορεί να καλύψει το χάσμα από μόνο του, αλλά κέρδισε υποστήριξη σε προηγούμενες συνομιλίες μεταξύ των δύο οργανισμών.

Στη συνέχεια, τα Ηνωμένα Έθνη και η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσουν τη χρήση δυναμικών αποζημιώσεων και αποτίμησης των στρατευμάτων – με άλλα λόγια, δίνοντας περισσότερα χρήματα για στρατεύματα πιο υψηλούς εκπαίδευσης, αντί για ένα πάγιο τέλος, ανεξάρτητα από το επίπεδο εκπαίδευσης. Αυτή η αρχή θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλους, μη οικονομικούς παράγοντες, όπως υψηλότερες αποτιμήσεις για εξοπλισμό υψηλότερης ποιότητας. Αυτό θα βοηθούσε να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό και να αμβλυνθεί το ζήτημα του ηθικού κινδύνου, καθώς η ευθύνη και το κόστος των λειτουργιών θα εξακολουθούσαν να μετατοπίζονται προς την ΑΕ. Θα δώσει επίσης κίνητρα στις χώρες που συνεισφέρουν στρατεύματα να αναπτύξουν καλύτερα εκπαιδευμένους ειρηνευτές, αυξάνοντας έτσι την αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων υποστήριξης της ειρήνης της ΑΕ στο σύνολό τους.

Τέλος, ένα νέο σύστημα χρηματοδότησης θα μπορούσε να δημιουργεί ποικιλία στο ποσό που λαμβάνουν οι επιχειρήσεις υποστήριξης της ειρήνης της ΑΕ με βάση τις επιδόσεις τους. Για να γίνει αυτό, ο ΟΗΕ και η ΑΕ θα μπορούσαν να συγκροτήσουν μια ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων για να αξιολογήσει πόσο καλά οι επιχειρήσεις υποστήριξης της ειρήνης εκτελούν τις εντολές τους. Ο ΟΗΕ χρησιμοποιεί ήδη την "έννοια των επιχειρήσεων" - σαφείς οδικούς χάρτες για παραδοτέα - που θα μπορούσαν να επεκταθούν σε μελλοντικές επιχειρήσεις υποστήριξης της ειρήνης της ΑΕ και να παρέχουν ένα πλαίσιο για την αξιολόγηση της απόδοσης των αποστολών υπό την ηγεσία της ΑΕ. Αυτό θα πρέπει επίσης να έχει το πλεονέκτημα της διασφάλισης ότι οι εντολές για τις επιχειρήσεις υποστήριξης της ειρήνης της ΑΕ είναι πιο ρεαλιστικές, σε αντίθεση με τις εντολές του "χριστουγεννιάτικου δέντρου" των ειρηνευτικών επιχειρήσεων του ΟΗΕ, οι οποίες προσπαθούν να κάνουν πάρα πολλά. Μια ιδέα των επιχειρήσεων για κάθε αποστολή θα βοηθούσε επίσης στην εστίαση της πολιτικής στρατηγικής των επιχειρήσεων της ΑΕ. Αν και δυσκίνητος,

Κανένα από αυτά τα μέτρα δεν θα λειτουργήσει μόνο του. Ο ΟΗΕ και η ΑΕ θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν όλες τις επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους για να βρουν μια αμοιβαίως αποδεκτή λύση. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα η Ρωσία ή η Κίνα να έρθουν με απρόβλεπτες απαιτήσεις στις διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι και οι δύο χώρες παρέμειναν σιωπηλές για το θέμα μέχρι σήμερα, θα είναι εξίσου σταθερές όσον αφορά την ΑΕ φέροντας σημαντική οικονομική επιβάρυνση.

Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο σε αυτές τις διαπραγματεύσεις. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο κατέχουν μόνιμες έδρες στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου προστίθενται τα μη μόνιμα μέλη της Αλβανίας, της Μάλτας και της Ελβετίας. Αυτό σημαίνει ότι ένα σημαντικό μέρος της σύνταξης και των διαπραγματεύσεων θα περιέλθει στις ευρωπαϊκές χώρες. Εάν - ή μάλλον όταν - η ΑΕ δεν είναι σε θέση να δεσμευτεί για τον στόχο του 25%, αυτές οι χώρες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν νέες λύσεις για να επιλύσουν τη διαφωνία. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ιδιαίτερα η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, θα πρέπει να εργαστούν για να φέρουν μαζί τις ΗΠΑ, οι οποίες είναι πιθανό να είναι πιο αυστηρές ως προς τον οικονομικό στόχο από άλλα μέλη. Εάν το πράξουν, οι ευρωπαϊκές χώρες θα έχουν ταυτόχρονα επιτρέψει στην ΑΕ να αντιμετωπίσει καλύτερα ζητήματα ασφάλειας και θα ενισχύσει τις σχέσεις Αφρικής-Ευρώπης.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ