Η ανομολόγητη ανθρωπιστική κρίση της Ευρώπης

Το ντοκιμαντέρ δύο Γερμανών δημοσιογράφων "Καμία γη, για κανέναν" καταδεικνύει πώς άλλαξε η πολιτική ασύλου σε Γερμανία και ΕΕ τα τελευταία χρόνια, υποκύπτοντας στην ακροδεξιά ρητορική. Αναφορές στην Ελλάδα.

Λένε ότι δεν είναι καλό να γράφεις συναισθηματικά φορτισμένος. Υπάρχουν όμως εμπειρίες, που πρέπει να είσαι αναίσθητος για να μην σε παρακινήσουν να γράψεις. Μια τέτοια εμπειρία είναι η θέαση του γερμανικού ντοκιμαντέρ "Κein Land fur Niemand" (Καμία γη, για κανέναν – Η περιχαράκωση μιας χώρας μετανάστευσης). Εκατόν έντεκα λεπτά σοκ, όταν συνειδητοποιείς ότι ουσιαστικά η Ευρώπη βιώνει μια βαθιά ανθρωπιστική κρίση, που συνθλίβει τον πυρήνα των αξιών και των ιδεών της. Οι πολιτικοί αποφεύγουν να την αποκαλούν έτσι και προτιμούν να μιλούν για άλλες κρίσεις. Το προσφυγικό αντιμετωπίζεται, όπως λέει ο ευρωβουλευτής Έρικ Μάρκβαρντ, με τη λογική και μόνο "να πέσουν οι αριθμοί".

Όταν μιλούν τα στοιχεία

Το ντοκιμαντέρ των Μαξ Άρενς και Μάικ Λούντεμαν παραθέτει στοιχεία, που κάποια τους ίσως τα γνωρίζουμε όλοι. Αλλά όταν τα βλέπεις να αραδιάζονται μπροστά σου συγκεντρωμένα και στοιχειοθετημένα, καταλαβαίνεις ότι τα τελευταία χρόνια έχει συμβεί μια ριζική πολιτική και κοινωνική μεταστροφή στη Γερμανία, με τον ακροδεξιό λαϊκισμό να επιβάλλεται στον δημόσιο διάλογο. Και όπως παρατηρούν επιστήμονες που μιλούν στην κάμερα, από τη στιγμή που "τούμπαρε" η Γερμανία, ήταν επόμενο αυτό να συμβεί και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Τραυματικές εμπειρίες, αξέχαστες ιστορίες

Οι δημιουργοί τονίζουν ότι λόγω του παρελθόντος της η Γερμανία είχε καταγεγραμμένο στο Σύνταγμά της το δικαίωμα στο άσυλο. Το 2025 για πρώτη φορά υπήρξε μια νομοθετική ρύθμιση, που ανατρέπει ουσιαστικά αυτό το δεδομένο. Μια ρύθμιση που πέρασε και με τις ψήφους της ακροδεξιάς AfD.

Φυσικά και υπάρχουν συγκινητικές στιγμές, όταν βλέπουν τους ανθρώπους της οργάνωσης Sea-Eye να προσεγγίζουν "φουσκωτά" έτοιμα να αναποδογυρίσουν στα ανοικτά της Λιβύης και να σώζουν πανικόβλητους ανθρώπους. Όταν βλέπεις την εικόνα που καταγράφουν με το μικρό τους αεροπλάνο οι εθελοντές με το λιβυκό Λιμενικό να βουλιάζει βάρκες ή να τις πλησιάζει και οι άντρες του να ξυλοκοπούν με στυλιάρια τους απελπισμένους ανθρώπους. Αυτά τα παιδιά της Sea-Eye και της Sea-Watch πρέπει να ξέρουν τώρα, όπως εξηγεί ο επικεφαλής της οργάνωσης, ότι απειλούνται πλέον – με βάση τις νέες ρυθμίσεις του νόμου – να αντιμετωπίζονται ως "διακινητές".

Το τραύμα της Πύλου

Είναι συγκλονιστική η μαρτυρία του Ναέεφ από τη Συρία, ενός από τους λίγους επιζώντες του ναυαγίου της Πύλου, που ζει σήμερα στο Βερολίνο και θυμάται πως η ελπίδα από το σκοινί, που τους έριξαν οι Έλληνες λιμενικοί, μετατράπηκε σε πανικό και απόγνωση, όταν το σκάφος του Λιμενικού άρχισε δίχως λόγο τους ελιγμούς, που τελικά έκαναν το πλοίο να βουλιάξει.

Εξοργίζεσαι με την ιστορία του Ιρανού ακτινιστή και πολιτικού πρόσφυγα που κατάφερε να επιβιώσει επί τρία χρόνια στη Μόρια και σήμερα, 10 χρόνια μετά, ακόμη περιμένει από τις γερμανικές αρχές την εξέταση της αίτησής του για άσυλο, για να μπορέσει να ψάξει για δουλειά και να κάνει μια νέα αρχή.

Αγνοώντας εθνικές και διεθνείς συμβάσεις

Όμως αυτό που σε συγκλονίζει τελικά είναι ο κυνισμός πολιτικών που μιλούν όπως ο καγκελάριος Μερτς για "κοινωνικό τουρισμό", ή ο ομόσταυλός του Γενς Σπαν που ζητά να αναθεωρηθούν ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις για τους πρόσφυγες. Και βέβαια αυτό που ολοκλήρωσε η σημερινή κυβέρνηση είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, όπως θυμίζει η αξέχαστη δήλωση του Όλαφ Σολτς "εμείς θα διαλέγουμε ποιοι θα έρχονται".

Ο αποδιοπομπαίος τράγος

Αλλά ακόμα πιο θλιβερό είναι να ακούς ειδικούς που δεν μπορεί να τους χαρακτηρίσει κανείς "αριστερούς" ή "δικαιωματιστές" να εξηγούν πως τα κλισέ που έχει καταφέρει να μετατρέψει σε "αξίωμα" η Ακροδεξιά δεν αντέχουν σε καμιά περίπτωση την αντιπαράθεση με την πραγματικότητα. Ο Μαρσέλ Φράτσερ για παράδειγμα, ένας από τους πιο γνωστούς οικονομολόγους της χώρας, επικεφαλής του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DWI), παρατηρεί ότι η πολιτική προσπαθεί τώρα να καλύψει τα λάθη της επί μια εικοσαετία, φορτώνοντας όλες τις "αμαρτίες" στις πλάτες των φτωχότερων και των μεταναστών.

Οι αριθμοί που δεν ακούγονται

Αυτοδιοικητικοί από την πρώην Ανατολική Γερμανία επισημαίνουν ότι η παρακμή σε πολλές περιοχές της είχε ξεκινήσει πολύ πριν από το 2015 και το "κακοποιημένο" από δημαγωγούς "Θα τα καταφέρουμε" της Μέρκελ. Και η Μόνικα Σνίτσερ, μια εκ των πέντε σοφών της γερμανικής οικονομίας, που μόνο "ακτιβίστρια" δεν μπορείς να την πεις, απογυμνώνει το επιχείρημα ότι το "καράβι είναι γεμάτο", όταν ξεκάθαρα εκτιμά ότι η γερμανική οικονομία με βάση και τη δημογραφική εξέλιξη θα χρειάζεται το επόμενο διάστημα μέχρι και 1,5 εκατομμύριο μετανάστες τον χρόνο.

Ποιος προκαλεί τον διχασμό

"Είναι διχασμένη η γερμανική κοινωνία;" είναι το ερώτημα που θέτει η έρευνα. Οι ειδικοί εξηγούν πως η πόλωση δεν είναι τόσο μεγάλη όσο συχνά παρουσιάζεται. Η πλειοψηφία των Γερμανών πολιτών βρίσκεται προσώρας κάπου στη μέση. Κάποιοι υποστηρίζουν απόψεις "ναι μεν, αλλά", κάποιοι άλλοι δεν γνωρίζουν ή δεν ασχολούνται.

Όμως ο φόβος είναι υπαρκτός. Ο διχαστικός λόγος, η παρουσίαση του πρόσφυγα ως αποδιοπομπαίου τράγου, τα σενάρια τρόμου με τις διαρκείς αναφορές περί "ακάλυπτων" ελλειμμάτων στο κράτος πρόνοιας μπορεί κάποια στιγμή να γείρουν την πλάστιγγα σε ακόμα πιο ακραίες θέσεις. Τίποτα δεν έχει κριθεί οριστικά. Ακόμη. Η ταινία θυμίζει άλλωστε ότι στα τέλη του 2024 περίπου 3,5 εκατομμύρια κατέβηκαν σε διαδηλώσεις για να διαμαρτυρηθούν για το ενδεχόμενο συνεργασίας Χριστιανοδημοκρατών και Ακροδεξιάς. Αλλά σε έναν κόσμο πολέμων, συγκρούσεων και οικολογικών καταστροφών το μεταναστευτικό-προσφυγικό θα συνεχίσει να παραμένει η κυρίαρχη πρόκληση για την Ευρώπη. Αυτή που θα κρίνει τελικά και τον χαρακτήρα της την επόμενη μέρα.

Πληροφορίες στο https://kein-land-fuer-niemand.de

Πηγή: Deutsche Welle