Του Adrian Wooldridge
Ένας τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τους σύγχρονους καιρούς μας είναι να κοιτάξουμε πίσω, στο παρελθόν. Η μελέτη της ιστορίας δεν μας προσφέρει μόνο προοπτική για την ορμητικότητα των γεγονότων. Υποδεικνύει πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν στο μέλλον και πώς μπορούμε να τα διαμορφώσουμε προς όφελός μας.
Αυτή τη στιγμή κατακλυζόμαστε από αναλογίες της δεκαετίας του 1930 - de rigueur στους προοδευτικούς κύκλους, αλλά και ευνοημένες από τους νεοσυντηρητικούς "Never Trumpers". Η πιο εξωτική αναλογία, που γίνεται από τον ιστορικό Τζέιμς Χάνκινς, είναι αυτή με τα μέσα του 14ου αιώνα, όταν οι υπερεθνικοί θεσμοί, ο παπισμός και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αποδυναμώθηκαν, ο Μαύρος Θάνατος μαινόταν, συμμορίες μάστιζαν τις πόλεις, και ένας "αιώνιος πόλεμος" διέλυσε την Ευρώπη. Η σχολή της δεκαετίας του 1930 υποστηρίζει ότι πρέπει να πολεμήσουμε τον λαϊκισμό με νύχια και με δόντια - ο συμβιβασμός μαζί του ισοδυναμεί με συμβιβασμό με τον Χίτλερ ή τουλάχιστον με τον Μουσολίνι. Η σχολή του 1330 υποστηρίζει ότι πρέπει να αναβιώσουμε την πολιτική της αρετής για να αντιμετωπίσουμε την πολιτιστική παρακμή και την απελπισία.
Θα ήθελα να προτείνω μια τρίτη ιστορική σύγκριση: την έξαρση των εμφυλίων πολέμων τον 17ο αιώνα. Αυτή η σύγκριση έχει δύο πλεονεκτήματα εκτός του ότι είναι εντυπωσιακά ακριβής: Προτείνει μια λύση για τα σημερινά μας προβλήματα που είναι λιγότερο απόλυτη από τη λύση του "δεν συμβιβάζομαι ποτέ" της σχολής του 1930 και λιγότερο εξωτική από τη λύση της "καλλιέργειας της αρετής". Και μου δίνει την ευκαιρία να μιλήσω για έναν από τους αγαπημένους μου ιστορικούς, τον Χιου Τρέβορ-Ρόπερ, καθηγητή ιστορίας στην Οξφόρδη όταν σπούδαζα εκεί πριν από αρκετές δεκαετίες.
Στα μέσα του 17ου αιώνα σημειώθηκαν αλλεπάλληλες επαναστάσεις και εξεγέρσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. "Αυτές είναι μέρες που συγκλονίζουν", δήλωσε ένας Άγγλος ιεροκήρυκας το 1643, "και αυτός ο συγκλονισμός είναι παγκόσμιος: το Παλατινάτο, η Βοημία, η Γερμανία, η Καταλονία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Αγγλία". Οι Άγγλοι αποκεφάλισαν τον βασιλιά Κάρολο Α΄, κατήργησαν τη Βουλή των Λόρδων και αποδιοργάνωσαν το δικαστήριο, εγκαθιδρύοντας μια Πουριτανική Δημοκρατία υπό τον Όλιβερ Κρόμγουελ. Η πανίσχυρη ισπανική αυτοκρατορία συγκλονίστηκε από περιφερειακές ταραχές. Το μεγαλύτερο κράτος της Ευρώπης, η Πολωνο-Λιθουανική Δημοκρατία, εξαφανίστηκε προσωρινά. Ενώ ο πολιτικός κόσμος συγκλονιζόταν, ο κόσμος καταλαμβανόταν από ένα συντριπτικό αίσθημα καταδίκης - ο Αντίχριστος σίγουρα προελαύνει και πάλι! - και παράξενες αιρέσεις, όπως οι Βρετανοί Diggers, απαιτούσαν να ανατραπεί η κοινωνία.
Οι περισσότεροι ιστορικοί εξηγούσαν αυτές τις εξελίξεις με εθνικούς όρους. Οι μόνοι που βρήκαν συνδέσεις μεταξύ αυτών των εθνικών εξεγέρσεων ήταν οι μαρξιστές, οι οποίοι έβγαλαν την πολυχρηστική τους εξήγηση για τη σύγκρουση του καπιταλισμού με τη φεουδαρχία. Τότε όμως ήρθε ο Τρέβορ-Ρόπερ με το δοκίμιό του "η γενική κρίση του 17ου αιώνα" το 1959, το οποίο έδωσε μια πολύ πιο πειστική διεθνική εξήγηση: τη σύγκρουση μεταξύ της "Αυλής" και της "Χώρας".
Η Αυλή διογκώθηκε όλο και περισσότερο και έγινε όλο και πιο εγωκεντρική κατά τον 16ο και το πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Οι μονάρχες πωλούσαν αξιώματα για να υποστηρίξουν τον εξωφρενικό τρόπο ζωής τους. Οι Αυλές υιοθέτησαν ξένες αξίες και υποτιμούσαν τους ανθρώπους που πλήρωναν τους μισθούς τους ως φανατικούς και αγροίκους. Η διαφθορά της αυλής εξαπλώθηκε στην ευρύτερη κοινωνία: Τα πανεπιστήμια μετατράπηκαν σε εκκολαπτήρια αυλικών ή τουλάχιστον δημόσιων υπαλλήλων, στις εταιρείες προσφέρθηκαν μονοπώλια υπό τον όρο να γίνουν υπηρέτες του στέμματος και οι δικηγόροι έγιναν πράκτορες του κράτους. Οι φιλόδοξοι νέοι στόχευαν σε μια καριέρα στην αυλή ή τουλάχιστον στην κυβέρνηση, αλλά οι υποψήφιοι ήταν περισσότεροι από τα διαθέσιμα αξιώματα.
Το αποτέλεσμα ήταν μια έκρηξη οργής σε ολόκληρη την κοινωνία. Η Χώρα βαρέθηκε να πληρώνει για τον τρόπο ζωής ανθρώπων που δεν συνεισέφεραν τίποτα στο Κοινό, αλλά παρ' όλα αυτά περιφρονούσαν τα πιο παραγωγικά όργανα της κοινωνίας. Οι απογοητευμένοι υποψήφιοι για αξιώματα στράφηκαν εναντίον ενός συστήματος που τους είχε καταδικάσει σε χρόνια άσκοπων σπουδών.
Η θέση του Τρέβορ-Ρόπερ παρείχε μια εξαιρετικά εύστοχη εξήγηση τόσο για την κοινωνική σύνθεση των επαναστατών όσο και για την ιδεολογική τους θέρμη: Δεν ήταν "καπιταλιστές" (η μαρξιστική εξήγηση), ήταν "αγροίκοι" που ζούσαν στην επαρχία ή αλλιώς υπερβολικά μορφωμένοι νέοι που δεν είχαν βρει ρόλο στη ζωή. Οι Άγγλοι Πουριτανοί διέφεραν από τους Γάλλους Γιανσενιστές και τους Ισπανούς καθολικούς μεταρρυθμιστές σε θέματα θεολογίας, αλλά όλοι συμφωνούσαν στο ότι μισούσαν την αυλική ζωή και ζητούσαν την επιστροφή σε μια παλαιότερη εποχή, όπου η Αυλή ζούσε με τα μέσα που διέθετε και οι άνθρωποι ζούσαν μια πιο συγκρατημένη ζωή.
Οι ομοιότητες με τη δική μας εποχή είναι αξιοσημείωτες. Για άλλη μια φορά, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια "γενική κρίση" και όχι με μια σειρά τοπικών κρίσεων (η μεγάλη εξέγερση ξεκίνησε αναμφισβήτητα το 1994, με την εκλογή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην Ιταλία, παρά με την εκλογή του Τραμπ στην Αμερική το 2016). Και για άλλη μια φορά, έχουμε ένα ανομοιογενές κίνημα που το ενώνει το μίσος του για τη διεφθαρμένη ελίτ και η πεποίθησή του ότι η κοινωνία οδεύει προς τη λάθος κατεύθυνση.
Η γεωγραφία των σημερινών λαϊκιστικών εξεγέρσεων αντικατοπτρίζει τις εξεγέρσεις στα μέσα του 17ου αιώνα. Η Βρετανία του Brexit, για παράδειγμα, ήταν μια σχεδόν ακριβής αναπαραγωγή της Βρετανίας των Roundhead του Όλιβερ Κρόμγουελ: οι μικρές πόλεις και η ύπαιθρος. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η ομοιότητα των αιτημάτων. Οι λαϊκιστές βάλλουν κατά των οργανισμών της ελίτ (μεγάλες εταιρείες, πανεπιστήμια, επιχειρήσεις επαγγελματικών υπηρεσιών) για τον ίδιο λόγο που ο Κρόμγουελ και η παρέα του βάλλονταν κατά της Αυλής: επειδή είναι χορτασμένοι και ματαιόδοξοι, χρησιμοποιώντας τις πολιτικές τους διασυνδέσεις για να αποσπούν πλούτο από την υπόλοιπη κοινωνία, και επειδή πρεσβεύουν παγκοσμιοποιητικές και όχι εθνικές αξίες. Το θέμα του "wokery" παίζει τον ίδιο ρόλο που έπαιζε ο αγγλοκαθολικισμός τον 17ο αιώνα ως σύμβολο επιτήδευσης, και τα πανεπιστημιακά πτυχία παίζουν τον ίδιο ρόλο με τις διασυνδέσεις με την Αυλή. Οι λαϊκιστές υποστηρίζουν επίσης ότι η μόνη λύση είναι να εγκαταλείψουμε την πολιτική του συμβιβασμού και να διαλύσουμε την Αυλή: Να αντικαταστήσουμε τον "μονοκομματισμό" με ένα λαϊκό κόμμα, να ξετυλίξουμε το κουβάρι των διεφθαρμένων θεσμών και να επιστρέψουμε την εξουσία στις επαρχίες.
Οι ιστορικοί παραλληλισμοί δεν είναι ποτέ τέλειοι, φυσικά. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν μοιάζει στον Όλιβερ Κρόμγουελ - τον πουριτανό επαναστάτη που απεχθανόταν τις φανταχτερές επιδείξεις και απαιτούσε το πορτραίτο του να τον απεικονίζει "με όλες τις ατέλειές του". Το Mar-a-Lago δεν μοιάζει με τίποτα περισσότερο από μια νέα αυλή του βασιλιά του MAGA. Ωστόσο, υποψιάζομαι ότι οι μοναρχικές τάσεις του Τραμπ μπορεί κάλλιστα να αποδειχθούν η καταστροφή του, όπως ακριβώς σφραγίστηκε η πτώση του Κρόμγουελ όταν προσπάθησε να χρίσει τον γιο του διάδοχό του. Αυτό που ενώνει τους λαϊκιστές σε όλο τον κόσμο δεν είναι οι ιδιαιτερότητες του Τραμπ, αλλά ένας αδιόρατος θυμός κατά της μονοκομματικής αυλής.
Μια ματιά στα μέσα του 17ου αιώνα υποδεικνύει επίσης μια διέξοδο από τα σημερινά μας προβλήματα: τη συρρίκνωση της "Αυλής" και τη δημιουργία μιας υγιέστερης μακροπρόθεσμης σχέσης μεταξύ κέντρου και περιφέρειας. Οι ευρωπαϊκές αυλές ανταποκρίθηκαν στη γενική κρίση με δύο τρόπους: είτε συνεχίζοντας σαν να μην είχε συμβεί τίποτα, είτε μεταρρυθμίζοντας. Τα μέλη της πρώτης ομάδας παρέμειναν στάσιμα όπως η Ισπανία, με τις αυλές να απομυζούν τη ζωή από τη χώρα, ή αλλιώς κατευθύνθηκαν προς μια αιματηρή επανάσταση, όπως η Γαλλία. Τα μέλη της δεύτερης ομάδας, κυρίως η Βρετανία και η Ολλανδία, δημιούργησαν έναν βιώσιμο συμβιβασμό μεταξύ αυλής και χώρας που εγγυόταν την κοινωνική ειρήνη και την οικονομική ευημερία: μείωσαν την αυλή σε μέγεθος, σταμάτησαν να ανταμείβουν αφειδώς ένα στενό τμήμα της κοινωνίας, περιόρισαν τα εκκολαπτήρια που παρήγαγαν πάρα πολλούς επίδοξους αυλικούς και κληρικούς και αντιμετώπισαν το έθνος-κράτος με σεβασμό αντί για αριστοκρατική περιφρόνηση.
Τα διδάγματα της ιστορίας είναι εκπληκτικά σαφή. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν διαθέτουμε την πολιτική βούληση να μάθουμε από αυτά.
Απόδοση - Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου
Αντικείμενο και των δύο επαφών ήταν κυρίως οι εξελίξεις στη Γάζα και η προοπτική του ειρηνευτικού σχεδίου του Αμερικανού προέδρου.
"Σπουδαία συμφωνία για το Ισραήλ" χαρακτηρίζει την πρότασή του ο πρόεδρος των ΗΠΑ.
Η Χαμάς "μαδάει τη μαργαρίτα". Η καθυστέρηση δεν είναι παράλογη: το δίλημμα για τη Χαμάς είναι τεράστιο και οι τοποθετήσεις των στελεχών της φέρεται να αποκλίνουν αναλόγως με το αν αυτοί εδρεύουν στη...
Ο Ρώσος πρόεδρος έκανε λόγο για εθελοντικά όρια των δύο χωρών στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.
Ρούμπιο: "Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει".
Νέα έρευνα αποκαλύπτει τι θέλουν πραγματικά από το αυτοκίνητό τους οι οδηγοί στην Ευρώπη και σε αντίθεση με αυτό που ίσως πιστεύεις, υπάρχουν κάποιες μεγάλες αγορές που αντιστέκονται στη γενικότερη...
"Ναι" του Ισραήλ στην αρχική γραμμή αποχώρησης - Ελπίδες για ομήρους - Συνεχίζεται η αιματοχυσία στη Γάζα.
Στόχος να γίνει ανταγωνιστική απέναντι στις ΗΠΑ και την Κίνα.
Στο επίκεντρο η κατάπαυση του πυρός και η απελευθέρωση των ομήρων.
Δικαστήριο μπλόκαρε ωστόσο την εντολή Τραμπ για ανάπτυξη Εθνοφρουράς στο Πόρτλαντ.
Σταθεροποίηση μετά από ένα υποτονικό πρώτο πεντάμηνο. Toyota στην κορυφή.
