Οι Ευρωπαίοι φαντάζονται ότι μπορούν να ελέγξουν τον Τραμπ

Του Κώστα Ράπτη

Ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης Ζίγκμουντ Φρόιντ υποστήριζε ότι σε όλα τα χρόνια της σταδιοδρομίας του δεν μπόρεσε να απαντήσει στο ερώτημα "τι είναι αυτό που θέλει μία γυναίκα;". Ισχύει και για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι σαφές τι θέλει: να δρέψει δάφνες ειρηνοποιού, απεμπλεκόμενος από έναν πόλεμο που δεν μπορεί να κερδίσει, δεν μπορεί (λόγω του προφανούς πυρηνικού ρίσκου) να κλιμακώσει και για τον οποίο (ανειλικρινώς) ενοχοποιεί αποκλειστικά τον προκάτοχό του. Επίσης επιθυμεί να εξασφαλίσει επικερδείς συνεργασίες με την Ρωσία στην Αρκτική και αλλού και να αλλάξει τον συσχετισμό εις βάρος της Κίνας, την οποία θεωρεί κύριο ανταγωνιστή των ΗΠΑ. Άγνωστο παραμένει ποιο τίμημα είναι διατεθειμένος να καταβάλλει στον Πούτιν, αλλά και πόσο μπορεί να αντισταθεί στις αντίρροπες πιέσεις που δέχεται από το εσωτερικό και το εξωτερικό. Σε κάθε περίπτωση, εμπνέεται από ένα συναλλακτικό μοντέλο, στο οποίο η διεθνής αρχιτεκτονική διαμορφώνεται από την "τέχνη του deal" μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, ενώ παράλληλα πιστεύει ότι διαθέτει σε τελική ανάλυση (όπως μας προϊδεάζουν οι κατά καιρούς δηλώσεις του) και "οδό διαφυγής", ήτοι να εγκαταλείψει την διαχείριση του "ευρωπαϊκού προβλήματος" που είναι η Ουκρανία, στα χέρια των Ευρωπαίων.

Αυτοί οι τελευταίοι δεν θέλουν μια συμφωνία που θα επικυρώνει τα κέρδη της Ρωσίας, αλλά απαιτούν ταυτόχρονα μιαν άμεση και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός. Δεν θέλουν να νομιμοποιήσουν τον Πούτιν ως συνομιλητή, αλλά πολύ θα ήθελαν να δουν τον Ζελένσκι ή και τους εαυτούς τους στο ραντεβού του Άνκορατζ την Παρασκευή. Πιστεύουν ότι η άσκηση πίεσης στην Ρωσία δεν έχει εξαντλήσει τις δυνατότητές της, την στιγμή που τα ρωσικά στρατεύματα περικυκλώνουν το Ποκρόφσκ και οι υπερηχητικοί πύραυλοι "Ορέσνικ" ετοιμάζεται να εγκατασταθούν στη Λευκορωσία.

Προετοιμάζουν τους πληθυσμούς τους για μία άμεση αναμέτρηση με μία Ρωσία, την οποία θεωρούν έτοιμη να επιτεθεί σε ευρωενωσιακή επικράτεια εντός πενταετίας, αλλά προς το παρόν ικανοποιούνται να αναμετρώνται με μία πυρηνική δύναμη εξ αποστάσεως και δι' αντιπροσώπου – όσο τουλάχιστον η Ουκρανία διαθέτει ακόμη κάποιο ανθρώπινο δυναμικό να θυσιάζει.

Επικαλούνται τις ευρωπαϊκές αξίες και το διεθνές δίκαιο, αλλά στο μεν ουκρανικό ζήτημα απλώς αντιδρούν σε εξελίξεις των οποίων δεν έχουν τον έλεγχο, στο δε μεσανατολικό υφίστανται την διεθνή απαξίωση που συνεπάγεται η διγλωσσία και η παθητικότητά τους.

Ανατριχιάζουν στην ιδέα της "εγκατάλειψης" της Ευρώπης από τις ΗΠΑ, εξ ού και υπέκυψαν εύκολα στον εμπορικό εκβιασμό του Τραμπ. Επιχειρούν, ωστόσο, να νουθετήσουν τον ένοικο του Λευκού Οίκου για την στάση που θα πρέπει να κρατήσει στη συνάντηση με τον Πούτιν, η οποία βεβαίως προέκυψε με αμερικανική πρωτοβουλία και χάρη στις διαπραγματευτικές δεξιότητες του Στιβ Γουίτκοφ.

Με άλλα λόγια, επιθυμούν να αποσπάσουν στο πεδίο των συνομιλιών, με κάποιον μαγικό τρόπο που θα εξασφαλίσει τη συναίνεση του Πούτιν και του Τραμπ, όσα δεν κερδήθηκαν στην σκληρή υλική δοκιμασία του πολέμου. Αν θέλαμε να συνεχίσουμε τους ψυχαναλυτικούς παραλληλισμούς, θα μιλούσαμε για την δυσανεξία των ναρκισσιστικών προσωπικοτήτων στην ματαίωση. Αλλά αυτό δεν αποτελεί γεωπολιτική στρατηγική.

Τρία 24ωρα πριν από την συνάντηση Πούτιν-Τραμπ, η παρεμβολή των Ευρωπαίων ηγετών υπό μορφήν τηλεδιάσκεψης στην οποία συμμετείχαν ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, με διοργανωτή τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, κατέληξε στην διατύπωση πέντε αρχών: "Η Ουκρανία πρέπει να βρίσκεται στο τραπέζι", "θέλουμε η εκεχειρία να είναι το πρώτο βήμα", "η Ουκρανία είναι έτοιμη να διαπραγματευτεί εδαφικά ζητήματα, αλλά η νομική αναγνώριση των ρωσικών κατοχών δεν τίθεται σε συζήτηση", "απαιτούνται ισχυρές εγγυήσεις ασφάλειας για το Κίεβο, με τις δυνάμεις ασφαλείας της Ουκρανίας να παραμένουν" και "οι διαπραγματεύσεις να αποτελούν μέρος διατλαντικής στρατηγικής η οποία θα επικεντρώνεται στην ισχυρή υποστήριξη της Ουκρανίας στην απαραίτητη πίεση σε βάρος της Ρωσίας".

"Εμείς οι Ευρωπαίοι κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να χαράξουμε την πορεία αυτής της συνάντησης προς τη σωστή κατεύθυνση. Θέλουμε ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ να πετύχει στο Άνκορατζ την Παρασκευή", δήλωσε ο Μερτς, σαν να ήταν κηδεμόνας του Αμερικανού προέδρου.

Ο τελευταίος δεν είχε σοβαρούς λόγους να διαταράξει την εικόνα της διατλαντικής ενότητας. Εμφανίσθηκε να συμμερίζεται τις πέντε αρχές και εν γένει τις ευρωπαϊκές ανησυχίες, υποσχόμενος (και αυτό ήταν η πιο συγκεκριμένη τοποθέτησή του) ότι αν το ραντεβού της Αλάσκας πάει καλά θα εργασθεί για την διεξαγωγή νέας συνάντησης το συντομότερο, με τη συμμετοχή αυτή τη φορά του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι. Είχε άλλωστε φροντίσει να παρουσιάσει, δια της εκπροσώπου του Λευκού Οίκου, την συνάντηση της Παρασκευής ως εκ των πραγμάτων "διερευνητική", εφόσον σε αυτήν συμμετέχει μόνο το ένα από τα αντιμαχόμενα μέρη της ουκρανικής σύγκρουσης.

Αποτελεί, ωστόσο, αυταπάτη το να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να προβλέψει, πόσω μάλλον να ελέγξει, τις κινήσεις του Τραμπ. Όσο οι Ευρωπαίοι υπεραμύνονται της αυτοεικόνας τους (εντελώς αναντίστοιχης προς τις δυνατότητές τους στον υλικό κόσμο), ο ένοικος του Λευκού Οίκου πορεύεται προς μία διαπραγμάτευση μεταξύ δύο δυνάμεων που τους αντιστοιχεί ατζέντα αρκούντως ευρύτερη του ουκρανικού ζητήματος.